Onze oosterburen zijn de eerste economische macht van Europa en de tweede van de wereld. Vele landgenoten weten niet welke economische, culturele en toeristische troeven er voor het grijpen liggen.
Mortselaar Dirk Rochtus schreef er een boek over. Hij stelde dit onlangs voor in de Dieseghemhoeve van zijn stad.
Eerst wat geschiedenis
Duitsland is een vrij jonge staat. Pas in 1871 werd het ééngemaakt. Daarvoor bestonden er tientallen Duitse staten en staatjes die al veel hadden meegemaakt.
Sedert 1871 kende het land een keizerrijk, de republiek van Weimar, het Derde Rijk, tussen 1945-1949 was er niets, nadien de Bondsrepubliek Duitsland (BRD) en de Duitse Democratische Republiek (DDR), de hereniging in 1991. Op vrij korte tijdsspanne waren er veel grondige veranderingen.
Het Duitse Keizerrijk was een federaal systeem met 25 entiteiten waarvan 22 koninkrijkjes en 3 republieken. Er bestond geen algemeen Duits leger, men had vier verschillende Duitse legers. De sociale wetgeving werd al sterk uitgebouwd.
Na 1945 stelde men dat de Bondsrepubliek sterker moet zijn dan de Weimar-republiek. Sterker tegen de gevaren van het extremisme van zowel links als rechts.
Na 1919 werden de politieke partijen verantwoordelijk gehouden voor de nederlaag van 1918. Alle mogelijke partijen en partijtjes zaten in het parlement. In 1952 werd de kiesdrempel van 5% ingevoerd om de nodige stabiliteit te voorzien. Dit was een buffer om extremen buiten te houden.
Ideologie:
In de Weimar-republiek had de president veel macht : hij kon de kanselier ontslaan en het parlement ontbinden. In de Bondsrepubliek heeft de president enkel een ceremoniële macht. De grondwet van de Bondsrepubliek is geen vodje papier. Ze kan niet willekeurig worden veranderd. In art. 1 staat “de waardigheid van de mens is onaantastbaar”. De Duitse staatsveiligheid (Verfassungsschutz) zorgt voor de bescherming van de grondwet.
Bij de oprichting van de Bondsrepubliek werd deze onmiddellijk ingeschakeld in de “westbindung”, een inschakeling in de westerse waardengemeenschap. De sociaal gecorrigeerde markteconomie werd aangenomen, het Rijnlandmodel.
De Duitse democratie is een strijdbare democratie, tegen extremismen van links en van rechts en de laatste tijd ook tegen de islam.
Gevoelige Duitse politieke thema’s:
- De strijd tegen het extremisme moet met de kiesdrempel van 5% – ook in ieder van de 16 deelstaten – extreme partijen afblokken. Toch zitten er in twee Oost-Duitse deelstaatparlementen vertegenwoordigers van de NPD, een extreem-rechtse partij met heimwee naar het Derde Rijk.
- Nationalisme is taboe. Een “idee-fix” dat wordt op één lijn gezet met oorlog.
- Militair engagement in het buitenland. Ex-Joegoeslavije. Oude beelden die weer opdoken. In 1994 was er een arrest van het Grondwettelijk Hof dat stelde dat het Duitse parlement eerst toestemming moet geven aan militaire operaties in het buitenland, ook in het kader van de NAVO en de EU.
- De “verdrevenen”. De vluchtelingen uit de oostgebieden die nu tot Polen behoren. Het gaat over een oppervlakte van 150.000 km2 en 12 miljoen inwoners waarvan er twee miljoen stierven bij hun uitdrijving.
- De verwerking van het nazi-verleden.
De Duitse politieke partijen:
- CDU-CSU , de christen-democraten, zwart
- SPD, de sociaal-democraten, rood
- FDP, de liberalen, sedert de laatste verkiezing onder de 5% kiesdrempel
- Grünen, ecologisten, bestaan sedert 1982
- Die Linke, grotendeels de voortzetting van de SED in de DDR
- AfD, Alternative für Deutschland, euro-kritisch
- NPD, extreem-rechts met heimwee naar het Derde Rijk
Economie:
- In 2003 was Duitsland “de zieke man van Europa”.
- Onder een sociaal-demokratische kanselier Gerhard Schröder werd loonmatiging, flexibiliteit en sociaal overleg (consensus) doorgevoerd.
- Tariefautonomie : werkgevers en werknemers zoeken naar het haalbare.
- Duale opleiding : technisch onderwijs met veel stages in bedrijven. Respect voor de handenarbeid. Gekend voor hoogwaardige producten.
- HARTZ 4 : reeks maatregelen om mensen terug naar de arbeidsmarkt te brengen. – – De werkloosheidsbijdrage wordt na 1 jaar stopgezet. Er is Arbeitslosengeld 2 (340 euro) om mensen te stimuleren om terug naar de arbeidsmarkt te gaan. Verder bestaan er nog allerlei toelagen voor huur, verwarming, kinderen, reisonkosten en dit kan oplopen tot 1.200 euro. Geval per geval is verschillend.
- Mini-jobs aan 450 euro. Negen op de tien mini-jobbers hebben al een reguliere job. Wordt veel aangenomen door gepensioneerden en huisvrouwen.
- Minimumloon : 8,5 euro/uur.
- BNP : 3.000 miljard euro.
- Economische groei : 3%
- Werkloosheid : 6,9 %
- Armoede : 1/6 van de bevolking heeft minder dan 600 euro/maand.
- Nieuwe deelstaten : 71% van het Duitse economische gemiddelde, verdubbeling sedert 1989.
- Export : 1.470 miljard euro, ½ naar EU, ½ naar BRIC.
- Import : 1.252 miljard euro.
- Export naar België : 64 miljard euro.
Federalisme:
Er bestaan transferten tussen de deelstaten. Ländesfinanzausgleich : alle burgers in alle deelstaten moeten onder dezelfde omstandigheden kunnen leven. Er zijn transferten van de drie rijkste deelstaten Beieren, Baden-Wurtenberg en Hessen naar alle anderen. Ze zijn doorzichtig, men weet wat ermee gebeurt.
Dirk Rochtus analyseert in zijn boek de rol van de natie, de worsteling met links- en rechtsextremisme, de pijn van de verdrijving uit het oosten en de drukkende last van de Holocaust. En ook hoe Duitsland zweert bij de vriendschap met Frankrijk en de Europese gedachte. Zijn economische kracht lokt daarbij ook verdeelde reacties uit in Europa.
Dirk Rochtus (°1961) doceert Duitse cultuurgeschiedenis, Duitse vertaling en internationale politiek aan de KU Leuven/Campus Antwerpen. Hij is senior fellow van het Zentrum für Europaïsche Integrationsforschung (ZEI) van de Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn. Hij doctoreerde op “De derde weg in de DDR”. In 2007 ontving hij het Bundesverdienstkreuz van de Bondsrepubliek Duitsland. Rochtus publiceert als academicus en opiniemaker over internationale politiek. In 2011 verscheen “Turbulent Turkije”.
Dirk Rochtus, “Dominant Duitsland. Economische reus, politieke dwerg ?”, uitgeverij Pelckmans Kalmthout . Walburg Pers Zutphen Nederland, 2013, 228 blz., ISBN 978 90 289 7133 2