Waarom ‘French-bashing’?
Eerder dit jaar publiceerde de Franse schrijver en filosoof Pascal Bruckner een negatief artikel over zijn land in The Los Angeles Times. “De Franse malaise is het gevolg van een wijdverspreid conformisme” verklaarde hij. De manager van het Franse magazine Géoéconomie waarschuwde al jaren geleden voor het verlies aan invloed in de wereld. Een hoogleraar aan de Sorbonne schreef dat de Fransen gelukkiger zouden zijn, indien ze vreemde talen zouden leren. De kwaliteitskrant Le Monde reageerde door te stellen dat de Franse economie nog steeds relatief sterk is. Maar dan publiceerde Newsweek een artikel met de titel ‘The Fall of France’. CNN versterkte het negatieve bericht op haar televisiezender. De Franse, maar Engelstalige, nieuwssite The Local.fr sloeg terug. De NY Times columnist maakte de conclusie : het artikel in Newsweek is pure cliché. Waarom toch dit ‘French bashing’ ? Deze gebeurtenissen speelden zich enkele weken geleden af, en haalden nauwelijks of niet de Belgische media.
“France, a down-in-the-dumps nation” poneerde Pascal Bruckner, Frans schrijver en filosoof, recent in The Los Angeles Times. Een betere titel was misschien geweest : “De Fransen denken nog steeds in termen van Latijnen en Barbaren”.
Pascal Bruckner : “Ik herinner me hoe Michael Schellenberger, Voorzitter van de ‘Breakthrough Institute’ – een milieu think tank – tijdens een conferentie in San Francisco verklaarde, hoe de VS haar grootste hoop stelt in schaliegaswinning, en hoe de 11 miljoen illegalen in zijn land spoedig gelegaliseerd zullen worden. Hij sprak over 11 miljoen hersenen die de economie nieuw leven zullen inblazen. In het Frankrijk van vandaag mis ik dit soort houding en discours volledig.”
Hij vervolgde : “Een treffende Franse antihouding vertaalt zich in de kolossale emigratie van de Fransen gedurende de laatste tien jaar. Haast 2 miljoen Fransen hebben het land verlaten. Een belangrijk gedeelte van de emigranten – 200.000 tot 400.000 – koos voor Londen als vestigingsplaats, waardoor de Britse hoofdstad tegelijk de zesde grootste Franse stad werd. Erg getroffen door de zwakke Franse economie, maken de jongeren vandaag deel uit van de avant-garde van de ‘partij van de angst’ – allicht over afzienbare tijd de grootste partij van Frankrijk. Want de Fransen zijn bang geworden van alles : de wereld, armoede, globalisering, Islam, kapitalisme, opwarming van de aarde, natuurrampen, en zelfs van zichzelf.
Het ontbreekt het hedendaagse Frankrijk aan trots. Bij gebrek aan zelfverzekerdheid kan niets groots worden bereikt. Die trots – die altijd al typisch was voor de VS – is recent ook kenmerkend voor China en India. En vooral : er is geen interesse voor vreemde culturen. Fransen willen niet leren van vreemden, wat toch een kenmerk zou moeten zijn van intelligentie en rede.
Het zich aanpassen aan de omliggende wereld is een must om te kunnen communiceren, begrijpen, en tenslotte om te overtuigen –zowel in politieke als in zakelijke doelen. De Fransen deden nooit echt moeite om andere talen te leren. Net zomin als de inwoners van die andere grote Europese natie, het VK, maar die hadden het geluk dat hun eigen taal de wereldtaal werd. Kan het enige steun en troost zijn voor de Fransen om te vernemen dat, met de verovering van Engeland in 1066, Willem de Veroveraar de Franse taal in Engeland 300 jaar lang als officiële taal installeerde ? En dat, als gevolg hiervan, meer dan één derde van de Engelse woorden direct of indirect van het Frans afgeleid zijn ? Engels leren lijkt dan niet meer zo moeilijk.”
The Local.fr zorgde voor deiningen in Frankrijk toen het publiceerde dat, mochten Fransen Engels spreken, ze veel minder somber zouden zijn. Ook Claudia Senik, van de Parijse School of Economics aan de Sorbonne, beweerde dat de Fransen gelukkiger zouden zijn, indien ze vreemde talen zouden aanleren. Ze verduidelijkt : “Gelukkig zijn, gaat niet over welke taal men spreekt, maar wel hoe je daardoor betere grip krijgt op een geglobaliseerde wereld.” Haar opmerking werd gretig overgenomen door de Engelstalige pers. Maar dat werd dan weer door de Franse media beschouwd als de zoveelste ‘French-bashing’. Hoe terechte kritiek snel van tafel werd geveegd.
De malaise heeft een diepere grond, verklaarde Pascal Bruckner in The Los Angeles Times : “Eén verklaring van de Franse malaise, is haar wijdverspreide conformisme dat, paradoxaal genoeg, gedeeltelijk voortspruit uit de Franse Revolutie. Omdat de Fransen meer dan 200 jaar geleden een grote revolutie ontketenden, denken ze dat ze nu verontschuldigd zijn voor een grote vernieuwing vandaag.”
‘Xenophobie’, zou de reden van de malaise mogelijk beter omschrijven dan “conformisme”, zoals Bruckner stelde. De Fransen staan in de regel niet open voor nieuwe situaties en ervaringen. Niet hun conformisme, maar hun verwaandheid ontmoedigt buitenlanders om de krachten met hen te delen.
De Fransen denken nog steeds in termen van ‘Latijnen’ en ‘Barbaren’ – wat ook geldt voor vele Walen.
Erg amusant is dat de Duitsers in de Franse taal ‘Allemands’ of Allemannen genoemd worden. Een Germaans (!) woord voor : een groep zonder individuele identiteit. Net zoals de Romeinen de Germanen ‘Barbaren’ noemden, de ongecultiveerden.
Deze mentaliteit huist allicht nog diep in de Franse geest, en maakt het hen onmogelijk om een duidelijk beeld te hebben van de hedendaagse wereld. Nu, in een geglobaliseerde wereld, zien de ‘Galliërs’ dat de ‘Barbaren’ sneller geëvolueerd zijn dan zijzelf. Iemand moet hen gaan vertellen dat het Romeinse Rijk allang verdwenen is.
“Oude natie, historische pilaar van de EU, voormalige koloniale macht met aanwezigheid in de vier windstreken, één van de vijf belangrijkste houders van een permanent zitje in de VN Veiligheidsraad : voordelen die de Fransen doet geloven dat ze op wereldvlak nog steeds in de driving seat zitten” waarschuwde Pascal Lorot, President van het ’Institut Choiseul’ en manager van het magazine ‘Géoéconomie’, al acht jaar geleden.
“Vandaag klinkt de stem van Frankrijk zwakker buiten Europa : zowel in Afrika als in het Midden-Oosten. De VS en China hebben de laatste jaren niet geaarzeld om de Franse wereldbelangen te belagen. Dat Frankrijk zich niet meer engageert in die gebieden, wijst op een crisis in haar strategische buitenlandvisie. Voorts heeft Frankrijk geen enkele ambitie meer in Azië, Oceanië en Zuid-Amerika.”
Eerder dit jaar schreven journalisten Solène Cordier en Samuel Laurent in Le Monde: “Met égards aan de Angelsaksische pers, willen we er toch op wijzen dat Frankrijk de vijfde economische macht is in de wereld, en over een aantal troeven beschikt. Indien alle kritiek gericht aan het land terecht zou zijn – geldhonger en spilzucht van de overheid, enz. – zijn de Fransen de eersten om dat toe te geven. Maar de aantrekkingskracht van het land, en de productiviteit van haar inwoners wijst er toch op dat Frankrijk eenzijdig werd belicht, en dat er aan ‘French-bashing’ wordt gedaan.”
Samen met vele andere feiten, wijst Le Monde op de vele start-ups, waarvan er 90 in de top 2013 van ‘Deloitte 500 start-ups’ vermeld zijn. Vijf ervan staan in de top 30. “Frankrijk staat op de zevende plaats in Europa, waar start-ups zich het beste kunnen ontwikkelen.” Die gegevens haalden ze bij hun collega’s van Le Figaro. Ze verwijzen naar een rangschikking die verschenen is in The Financial Times, en voegen er fijntjes aan toe dat men dit medium niet zal verdenken van francofilie.
“De meest geniale breinen verlaten het land, melk kost het astronomische bedrag van €6 voor een liter, en nieuwe mama’s krijgen subsidie om hun figuur weer in vorm te krijgen – dit zijn enkele van de redenen waarom Frankrijk stervende is” stond er dan weer te lezen in Newsweek, onder de titel : ‘The Fall of France’. De Franse nieuwssite ‘The Local.fr sloeg terug. Het artikel werd geschreven door journaliste Janine di Giovanni, die een decennium in Frankrijk woonde. Ze verwijt het land haar burgers tot vluchten aan te zetten door het heffen van hoge taksen. Ze haalde de mosterd bij een niet nader genoemde VN-mandataris. Het artikel is niet vrij van enig cliché.
Paul Krugman, top-economist en redacteur van de NY Times blog vatte de heisa samen : “Frankrijk ziet er, naar Europese maatstaven, niet zo slecht uit. Het BNP heeft zich hersteld van de eerdere precaire toestand, het begrotingstekort is niet al te groot, en de middellange termijn schuldvooruitzichten zijn niet al te schrikbarend. De lange termijn vooruitzichten zijn eigenlijk vrij goed in vergelijking met Frankrijks buren , dankzij een hogere geboortegraad.”
De Franse lange termijn vooruitzichten zijn minder slecht dan voor Frankrijks zuidelijke buren. En tegenover Duitsland heeft het een minder lage geboortegraad. Maar ook in Frankrijk ligt de geboortegraad problematisch laag. En de relatieve ‘aanwas’ daarin is situeert zich dan nog in groepen met een zorgwekkend lage maatschappelijke integratie. Het plaatje is dus ook bij Krugman iets te eenzijdig.
CNN verklaarde dat Frankrijks neergang het beste geïllustreerd wordt door de snelle verslechtering van haar buitenlandse handel. Het televisiestation wees erop dat Frankrijk nog 7% van de wereldexport voor haar rekening nam, tegenover een huidige 3%.
Paul Krugman reflecteert over de verklaringen als volgt : “Gelijk welk geïndustrialiseerd land – de VS incluis – verloren veel aandeel op de exportmarkten. Duitsland is een uitzondering. De achteruitgang van de Franse export is in lijn met andere industrielanden. Het punt is niet of Frankrijk vrij is van problemen, de vraag is waarom dit land geviseerd wordt met apocalyptische retorica.”.
Er bestaat geen echt antwoord op die vraag. Tenzij dat ‘French bashing’een oude traditie is in de Angelsaksische pers. Misschien wortelt die traditie in een eeuwenoude rivaliteit tussen de Fransen en de Engelsen in de verovering van de wereld. Tegenwoordig kunnen we misschien de oorzaak zoeken in de competitie tussen het Franse en het VS maatschappijmodel. Frankrijk staat daarbij voor een relatief sterk gecentraliseerd model, met relatief ruime sociale uitkeringen en een zwaar uitgebouwde en royale staatsbureaucratie. De VS staan duidelijk voor een grotere rol voor het vrije initiatief, en minder staat. Beide staan voor dictators als dikke vrienden en een relatief zware exploitatie van derdewereldlanden in hun eigen invloedssfeer – hoewel Frankrijk zijn blazoen in Mali met een terechte en breed gewaardeerde interventie enigszins kon oppoetsen.
Frank Depreitere is publicist en uitgever van de news site www.persblog.be