VLAANDEREN IN NEDERLAND

Is Zeeuws-Vlaanderen Noord- of Zuid-Nederlands ? Het maakte ooit deel uit van Staats-Vlaanderen, maar na 1830 behoorde het definitief tot Rijks-Nederland. Een historisch overzicht.

 

‘Toch werd de afzwering van Philips plechtig getekend door zowel Holland als Zeeland, Utrecht, Gelderland, Friesland, Groningen, Overijssel, Mechelen, Vlaanderen en Brabant,’ schreef Louis Paul Boon in Het Geuzenboek. ‘En hiermee waren voor de allereerste keer de beide Nederlanden, het Noorden en het Zuiden, een enkel vaderland geworden.’

In november 1576 was besloten tot een Generale Unie, tot de Pacificatie van Gent. ‘Zonder de Spanjaarden erbij werden katholieke en protestantse Nederlanders te Gent het weldra eens,’ schreef Prof. Dr. P. Geyl in zijn Geschiedenis der Nederlandse Stam. ‘Het was een verdrag van vrede tussen de gewesten der Staten-Generaal en Holland en Zeeland, tevens een verbond tot wering der Spaanse soldaten en andere vreemde verdrukkers.’

Helaas heeft deze eenheid maar een paar jaar stand gehouden. Godsdienstconflicten, Alva’s legers en Willem de Zwijgers weifelen braken de eenheid.

De katholieke Waalse gewesten sloten zich in januari 1579 aaneen tot de Unie van Atrecht en Holland, Zeeland, Utrecht en Gelre tot haar tegenhanger : de Unie van Utrecht. De Unie van Utrecht werd getekend op 23 januari 1579 en al gauw ondertekenden ook Gent, Ieper, Antwerpen, Brugge en Lier het Unieverdrag. Weer een paar jaar later, in 1588, werd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden opgericht, zonder de Vlaamse gewesten. Die waren inmiddels met veel geweld veroverd door Alva’s legers. De bosgeuzen, de Vlamingen die zich tegen Spanje keerden, gingen ‘in bloed en bittere tranen ten onder,’ schreef Boon. Bosgeuzen, rebellen of separatisten zouden we ze nu noemen. ‘Het Noorden kon herboren worden.’

De piraten van het zompige land, kapers en rovers, bevochten hun onafhankelijkheid. De bosgeuzen hadden geen schijn van kans tegen het overmachtige Spaanse leger. Maar Staats-Vlaanderen was zompig en Alva waagde zich niet in de delta van de Schelde, een waddengebied met veel eilanden en eilandjes.

In het westen lag het Eiland van Cadzand. Het bestond uit vele kleine eilandjes die door inpoldering van de zandplaten, stormvloeden en militair ingrijpen langzaam maar zeker was ontstaan. De eilanders waren voornamelijk protestant. In het zuiden ligt het Zwin, een inmiddels dichtgeslibde zeearm die ooit Brugge met de Noordzee verbond.

In het midden lag het Eiland van Axel, Terneuzen en Hoek. Tussen Cadzand en Axel ligt de Braakman, een natuurlijke zeearm die pas in 1952 volledig ingepolderd werd. In het oosten ligt het Hellegat, een kunstmatige zeearm. Het Hellegat was in 1584 onder water gezet om het ‘Staatse’ gebied tegen Spaanse aanvallen te beschermen. Pas sinds 1925 is het weer volledig ingepolderd. De meeste inwoners waren protestants.

Ten oosten van het Hellegat ligt het Land van Hulst dat pas in 1645 door Frederik Hendrik op de Spanjaarden veroverd kon worden. Tot die tijd hoorde het tot het Graafschap Vlaanderen. Het merendeel van de bevolking was katholiek.

Ten noorden van het Land van Hulst ligt het Verdronken Land van Saeftinghe. Tot 1570 was het een vruchtbaar polderland dat door de Allerheiligenvloed weer onder water verdween. Pas in 1907 werd de Hertogin Hedwigepolder drooggemalen en was het Verdronken Land van Saeftinghe weer volledig ingedijkt.

 

Bij de Vrede van Münster in 1648 werd de Republiek der Verenigde Nederlanden officieel onafhankelijk van Spanje. De blokkade van de Westerschelde en daarmee van de haven van Antwerpen werd opgeheven. Staats-Vlaanderen werd een generaliteitsland, onderdeel van de Republiek, maar zonder stemrecht.

De Staats-Spaanse linies worden inmiddels gerestaureerd en voor toeristen toegankelijk gemaakt.

Na de Franse (napoleontische) tijd werd Nederland in 1814 weer onafhankelijk. Staats-Vlaanderen werd Zeeuws-Vlaanderen en volwaardig onderdeel van de provincie Zeeland.

Tijdens de Belgische opstand in 1830 werd de Westerschelde weer gesloten en de haven van Antwerpen geblokkeerd. Pas in 1839 erkende Nederland de Belgische onafhankelijkheid en na 1841 werd de blokkade opgeheven en de betrekkingen tussen Nederland en België genormaliseerd. Zeeuws-Vlaanderen werd een smokkelparadijs.

In 1850 stuurde de latere Belgische koning Leopold II spionnen naar Nederland. Hij wilde Nederland tot aan de grote rivieren, inclusief Zeeuws-Vlaanderen dus, veroveren. Want, ‘België moet de hoofdstad worden van het keizerrijk dat met de hulp van God zal bestaan uit Borneo, een aantal eilanden in de Stille Oceaan en delen van Afrika en Amerika, en eveneens gebieden van China en Japan,’ schreef hij op 26 mei 1861 in zijn dagboek. De Belgische vlag moest op alle continenten wapperen.

Het heeft niet zo mogen zijn.

Na de Eerste Wereldoorlog, tijdens de Parijse Conferentie eiste België nogmaals Zeeuws-Vlaanderen op. Ook dit heeft niet zo mogen zijn. De geallieerde mogendheden voelden hier niets voor. Net als de Zeeuws-Vlamingen zelf. Dominee Pattist uit Aardenburg schreef voor de protestbijeenkomst van de Zeeuws-Vlamingen op 3 juni 1919 in Den Haag zelfs een Zeeuws-Vlaams volkslied : ‘Waar eens ’t gekrijs der meeuwen verstierf aan ’t eenzaam strand, daar schiepen zich de Zeeuwen uit schor en slik hun land’, en, ‘Van d’Ee tot Hontenisse, van Hulst tot aan Cadzand. Dat is ons eigen landje, maar deel van Nederland’. Drie dagen later kwam het verlossende woord uit Parijs : alle annexatie-eisen van de Belgen waren afgewezen. Het anti-annexatiecomité vierde het met een feestmaal. ‘Schelde-visch met oranjesaus’ was het hoofdgerecht.

Inmiddels zijn er weer problemen gerezen tussen België en Nederland over Zeeuws-Vlaanderen.

Om de haven van Antwerpen, na Rotterdam de tweede haven van Europa, te laten groeien moet de Westerschelde worden uitgediept zodat ook grote schepen Antwerpen kunnen bereiken. Uitdiepen van de Westerschelde heeft grote gevolgen voor de natuur. Om de natuurschade te compenseren is al vanaf 1992 het onder water zetten van een of meer polders voorwerp van discussie. Het gaat hierbij niet alleen om natuurbehoud maar ook om zogenaamde overloopgebieden. Langs de Rijn en de Waal zijn door de Nederlandse regering overloopgebieden aangewezen die bij extreem hoge waterstand onder water gezet zullen worden om dijkdoorbraken te voorkomen.

 

De Hertogin Hedwigepolder, een polder die tot het Verdronken Land van Saeftinghe hoort, is aangewezen om weer aan de Schelde teruggegeven te worden. Dit is vastgelegd in een verdrag tussen België en Nederland. Er ontstond in Nederland, maar vooral in Zeeland, grote verontwaardiging tegen het idee om drooggelegde landerijen weer aan het water prijs te geven. Er werd gezocht naar alternatieven die echter niet gevonden konden worden. In het regeerakkoord tussen VVD en PvdA van oktober 2012 staat dat de Hedwigepolder in 2019 helemaal onder water zal staan.

Om het Hedwigeproject te kunnen uit voeren is het Rijksinpassingsplan ‘Hertogin Hedwigepolder’ door de Nederlandse overheid vastgesteld. Tegen dit plan kon van 20 februari tot 2 april 2014 beroep worden aangetekend.

Het ligt in de bedoeling om in april 2016, na afronding van de onteigeningsprocedures, met het onder water zetten te beginnen.

Eigenaar van de Hertogin Hedwigepolder is de Gentenaar Gery de Cloedt. Hij is faliekant tegen ontpoldering en wordt daarin gesteund door de stichting Red onze polders, die zich ‘verzet tegen elke vorm van het onder water zetten van polders’.

Op 20 november aanstaande houdt de Vlaams-Nederlandse Scheldecommissie haar jaarlijks symposium. ‘Leren van de uitvoering’ is het hoofdthema.

‘Belgische invasie in Zeeuws-Vlaanderen,’ lazen we op Nieuwsblad.be van 2 maart 2012. ‘Zeeuws-Vlaanderen begint een grote reclamecampagne om meer Vlamingen te overhalen om er te komen wonen.’

Grenzen zijn er niet voor de eeuwigheid.

 

Henk Jurgens – www.doorbraak.be .