Door Johan Sanctorum
‘VOKA is mijn baas’, zei N-VA-voorzitter Bart De Wever ooit tijdens een vergadering van Vlaamse partijen in augustus van 2012. Dat was lang voor de Zweedse coalitie die we vandaag kennen, die duidelijk het accent legt op financiële en fiscale voordelen aan het bedrijfsleven, ten koste van het gezinsbudget. Zie de hallucinante stijging van de elektriciteitstarieven, waarin de industriële grootverbruikers opvallend buiten schot blijven.
Weinigen namen die boutade van De Wever toen ernstig, want Bart staat bekend om zijn subtiele humor en zin voor ironie. Maar via een zopas verschenen boek van LeVif-redacteur Olivier Mouton, “Charles Michel – Portret van een jeune premier” mogen we achter de schermen kijken van de onderhandelingen die leidden tot de huidige Belgische regering.
Een niet-communautaire agenda…
Boeiende lectuur levert dat op. Het electorale N-VA dogma ‘Geen regering met de PS !’ , en het feit dat men De Wevers partij absoluut niet in de oppositie wou laten, plaatste de Franstalige liberalen (MR) met de rug tegen de muur. Ze zouden de premier moeten leveren én scheepgaan zonder de andere francofone partijen (PS, CdH, Ecolo).
Zo kwam Charles Michel in beeld, die zo’n constructie enkel verkocht kon krijgen mits garanties dat dit een regering zonder communautaire agenda zou worden. Twee actoren trokken hem over de streep : Open VLD-voorzitster Gwendolyn Rutten en… de VOKA-top.
Vooral deze laatste kon Michel ervan overtuigen dat de N-VA de communautaire agenda zou laten vallen, ten voordele van een rechtsliberaal programma op maat van de werkgevers. Intern was dat al lang een uitgemaakte zaak tussen de Vlaamse werkgeversorganisatie en Bart De Wever : die twee hebben een rode lijn met elkaar. Meteen rijst dan de vraag, of de N-VA onderweg niet vrij snel gemuteerd is van Volksunie-erfgenaam tot iets anders,- een soort Thatcheriaans en anti-socialistisch projectiel van het patronaat. En waarom dat kon gebeuren.
Daarop geeft Olivier Mouton geen antwoord. Het valt ook buiten het bestek van zijn Michel-biografie. Maar tussen de regels begrijpt men dat VOKA meer is dan zomaar een lobby : de N-VA is hét politieke vehikel van het Vlaamse patronaat, die deze partij stuurt waar hij haar wil hebben. Nationalisme of Vlaamse onafhankelijkheid zijn daarin volstrekte non-issues.
De filosofen van het egoïsme
Dat Bart De Wever de conservatieve denkers Edmund Burke (1729 – 1797) en Theodore Dalrymple hoog in het vaandel voert wisten we al. Burke was een notoir tegenstander van de Verlichtingsprincipes en verdedigde het aristocratische Ancien Régime waarin kasteelheren naar goeddunken over het leven van hun lijfeigenen konden beschikken. Dalrymple kennen we als tegenstander van het emancipatie-denken en verdediger van de armoede als deugd. Daar kom je al een heel eind mee.
2012 was een sleuteljaar in de ontluikende liefde tussen de N-VA en de Vlaamse werkgevers. In diezelfde maand augustus van 2012 kreeg Bart De Wever tijdens een VOKA-bijeenkomst een boek aangeboden van nog een andere memorabele auteur, namelijk ‘Atlas in Staking’ van Ayn Rand. Deze filosofe van Russische afkomst, geboren als Alissa Zinovievna Rosenbaum, definieert het egoïsme als grootste menselijke deugd en het kapitalisme als logische maatschappelijke consequentie daarvan. Het elk-voor-zich is wat ons drijft en hoort te drijven. De vrijemarkteconomie moet dat egoïsme maximaliseren, waardoor de overheid overbodig wordt. Schaf vooral alle sociale voorzieningen af en laat het recht van de sterkste gelden.
Voor ons klinkt dat tamelijk geschift en op het randje van het immorele, maar voor tea-party-adepten en rechts-liberale denktanks in de VS geldt het zowat als de politieke bijbel. De vraag is wat voor een politiek of maatschappelijk project je dan nog nodig hebt. Het antwoord is : geen. Enkel een vorm van groepsegoïsme is dan nog redelijk (Rand beroept zich voortdurend op de ratio, dat is het grappige), waardoor macht niets anders kan zijn dan het streven naar hegemonie van een sociale klasse. Zowaar een Marxistische definitie van klassenstrijd.
Demagogie is essentieel
Vergis ik me nu, of is de N-VA werkelijk een Randiaans verschijnsel, gepiloteerd door een economische elite ? En hoe verhoudt zich dat tot het spel van de democratie, waar toch iedereen over één stem beschikt ? Hoe kan het dat al die militanten en kleine Vlamingen bijdragen tot het groepsegoïsme van een groep waartoe ze zelf niet behoren ?
Hier betreden we het terrein van de demagogie. Je kan mensen namelijk wijsmaken dat je voor hun belangen opkomt, zelfs al zegt hun portemonnee het omgekeerde. Daar bestaan technieken toe, het is zelfs een wetenschap.
En daar heeft Ayn Rand het nooit over : taal- en beeldmanipulatie, massapsychologie, indoctrinatie, virtuele realiteiten, fantasmen. En dat alles uiteraard verbonden met financiële macht. In de VS, voor Rand dé heilsstaat, word je president omdat je er rijk genoeg voor bent en omdat je voldoende sponsors vindt, die je toelaten om reclametijd op grote zenders te kopen. Sponsors die, o wonder, weer de grote lobby’s uitmaken : wapenindustrie, farma, olie. De taal van het grote geld, andermaal.
Met de vervelling van nationalistische partij tot rechtsliberaal vehikel (‘VOKA is mijn baas’) is de N-VA gedoemd om de demagogie op een steeds hoger niveau te bedrijven,- anders stort de electorale piramide in elkaar. Vergeet de ideologie : het gaat om macht, gedicteerd door het winstbeginsel en de logica van de aandeelhouder. Elk sociaal principe (onderwijs, gezondheidszorg…) hypothekeert deze logica en betekent een ‘kost’. Voor Ayn Rand zijn uiteindelijk gehandicapten en alle zorgbehoevenden obstakels op de weg naar het individueel succes van de sterke.
Tot je zelf uit de boot valt natuurlijk. Een goede economiste was ze zelf niet. Hoewel haar boeken fenomenaal goed verkochten, was onze filosofe op het einde van haar leven aangewezen op een leefloon. Als je dan nog altijd volhoudt dat het egoïsme de grootste deugd is, moet je volgens mij gewoon zelfmoord plegen.
Johan Sanctorum is filosoof, blogger en Doorbraak-redacteur
Foto’s : © Reporters & Gazet van Hove.