www.doorbraak.be – door Herman Matthijs .
Woensdag 20 maart trok Nederland naar de stembus voor de verkiezingen van de provinciale staten. Maar er werd vooral uitgekeken naar de invulling van de Eerste Kamer. Het resultaat was een politieke aardverschuiving met vele gevolgen: een poging tot analyse.
Eerste Kamer
Nederland heeft zijn 12 provinciale raden verkozen met een totaal van 570 leden. Die staten kiezen samen met het kiescollege van het Caraïbisch gebied – alleen de bovenwindse eilanden –op 27 mei de 75 leden van de Eerste Kamer. Met andere woorden de Nederlandse Senaat wordt indirect verkozen. De Nederlandse regering moet enkel steunen op een meerderheid in de Tweede Kamer, desalniettemin moeten de wetten ook passeren via de Senaat.
migratie, de uitgebreide regelgeving, klimaat, veiligheid, het non beleid binnen de Europese Unie, het spaargeld dat niets opbrengt
Ondanks het zeer goed sociaaleconomische en budgettaire rapport van de regeringen Rutte hebben de kiezers nogal wat regeringspartijen klappen gegeven. Bij de vorige landelijke verkiezingen ging de Pv/d A er onderuit en ook nu was/is de kiezer boos. Het is duidelijk dat de mensen ontevreden zijn over andere thema’s, zoals: migratie, de uitgebreide regelgeving, klimaat, veiligheid, het non beleid binnen de Europese Unie, het spaargeld dat niets opbrengt en de mensen voelen te weinig van de betere economie etc. Nu vele van deze punten spelen ook bij ons mee en zullen merkbaar zijn bij de uitslag van 26 mei aanstaande.
VVD incontournable
Minister President Mark Rutte ziet zijn vierpartijencoalitie sneuvelen in de Senaat. Trouwens in de Tweede kamer heeft Rutte III ( VVD- CDA – D66 en CU ) ook maar 76 op 150 van de zetels. De VVD verliest één zetel in de Senaat en valt terug op 12. In totaal verliest de partij 9 zetels in de provincies; (89 naar 80). Maar naast het verlies van de meerderheid in de Eerste Kamer (van 38 naar 31) moet de VVD het aanzien dat Thierry Baudet vanuit het niets de nummer één wordt in de Senaat.
Toch zijn er ook een aantal positieve zaken voor de VVD. Deze centrumrechtse liberale partij verliest maar gering en blijft de ‘kingmaker’ in de Nederlandse politiek. Zonder de VVD is er geen regering te maken.
Dijkhoff heeft ook geen hoge pet op van al die klimaathisterie
Gaat Mark Rutte naar Europa ? Dan zal daarover de volgende maanden worden beslist. De kans is meer dan reëel dat fractieleider Klaas Dijkhoff dan de VVD zal leiden. Deze laatste zou wel eens de draai kunnen maken naar een coalitie met het Forum voor Democratie (FVD). Want Dijkhoff heeft ook geen hoge pet op van al die klimaathisterie.
Of laten de vier van Rutte III zich nu depanneren door het FVD ? Dit laatste gaat op een ‘neen’ stuiten van D66. Als het FVD wil meebesturen dan moet Baudet volk zoeken om te besturen en compromissen leren maken.
Verliezers en winnen
Het CDA verliest drie zetels in de Senaat (12 naar 9) en tien statelijke (89 naar 79). Deze tussentijdse verkiezingen zijn voor Buma en zijn partij niet goed verlopen. Een andere regeringspartner Christenunie heeft wel gewonnen (van 29 naar 31 in de12 provincies en van drie naar vier in de Senaat). Het CDA kan opnieuw niet scoren , maar blijft met 11% van de stemmen de nummer drie. De SGP, die andere christelijke partij, blijft altijd status quo, ook nu; ze houden hun twee zetels in de Eerste Kamer (EK). De twee kleinere christelijke partijen blijven een vast electoraat aanspreken en gaan samen in kartel naar de Europese verkiezingen in mei.
De PVV van Wilders zakt naar 6,9% en verliest vier zetels in de EK (van 9 naar 5). In de 12 raden gaan er 25 zetels af (van 66 naar 41). De plaat van Wilders is grijsgedraaid en de vraag is wat het alternatief is binnen deze partij ? En het is zeer moeilijk om te concurreren tegen Thierry Baudet.
Baudet vliegt vanuit het niets over Groen-links
Groen links gaat er op vooruit: van vier naar negen EK-zetels en een verdubbeling naar zestig zetels in de raden. Maar de partij van Jesse Klaver heeft ook problemen met deze winst. De winst van de ecologisten is niet gelijk aan het verlies van de Pv/dA, de SP en D’66. Die verliezen samen 10 zetels in de EK en ruim 50 zetels in de provinciale raden. Ook strandt Klaver op een vierde plaats van de partijenranglijst, met 10,7%. Baudet vliegt vanuit het niets over Groen-links. Met andere woorden Groen-links moet een verzwakte linkse oppositie gaan leiden.
De links liberalen van D’66 gaan er zwaar onderuit in deze verkiezing. Inderdaad, vier zetels kwijt in de EK (van 10 naar 6), in de statelijke raden (van 67 naar 40) en met 7,7% ook geen groots percentage. Ligt het aan de nieuwe leider Jetten? Ongetwijfeld slaagt er die niet in om Alexander Pechthold te evenaren. Bovendien is Groenlinks met het links ecologische thema gaan lopen. Deze partij zal zich serieus moeten beraden over de toekomst.
De sociaaldemocratische Pv/dA verliest een zetel (van 8 naar 7) in de EK, gaat er met 10 op achteruit in raden (63 naar 53) en strandt op 8,5% van de stemmen. Maar ze worden groter dan D’66 en de linkse SP.
Die zeer linkse SP heeft haar beste dagen gehad. Voor de nieuwe leidster Marijnissen- dochter van Jan – is dit een zware nederlaag. Inderdaad min vijf zetels voor de EK (van 9 naar 4), tientallen zetels kwijt in de provinciale staten en nog maar 5,9%. Deze linkse partij kan zich moeilijk profileren tussen al de andere linkse partijen.
Blijvers zijn de 50plus partij en de partij van de dieren. De provinciale partijen en de Turkse lijst ‘Denk’ hebben er electoraal niets van gebakken.
Links of rechts ?
Wie heeft er nu gewonnen : links of rechts ? De linkse partijen (Groen-links, Pv/d A, SP, PVDD en D’66) halen samen 28 zetels en dat is een verlies van vier zetels in vergelijking met 2015. In zetels bij de provinciale staten gaan er dertig zetels af en tezamen halen ze een 35% van de stemmen. Groen-links wordt de leidende partij in plaats van D’66 en de Pv/d A blijft op een historisch laag niveau.
Het christelijk blok (CDA, CU en SGP) verliezen licht: -2 ( van 17 naar 15) in de EK, acht zetels kwijt in de raden en tezamen zijn ze goed voor een 19% van de stemmen. Het verlies is volledig voor rekening van het CDA. Toch wel een opmerkelijk gegeven dat de regeringspartij CDA klappen krijgt en de kleinste schakel binnen Rutte III – de Christen Unie –erop vooruit gaat.
Het rechter deel van het centrum met de VVD, 50plus, het FVD en de PVV, gaat er 8 zetels op vooruit: van 24 naar 32. Bij de raden gaan deze partijen er meer dan 50 zetels op vooruit. De winst komt hier volledig van het Forum. In percentage draait dit blok op ruim 38% van de stemmen.
Er is duidelijk een ruk naar rechts
Daarbij moet men ook bedenken dat op nogal wat maatschappelijk thema’s het christelijk blok aansluit op dit rechterblok. Op economisch vlak zegt D’66 dikwijls hetzelfde als de VVD. Dit laatste moet ook gezegd worden over het FvD. Er is duidelijk een ruk naar rechts in deze EK-verkiezingen, dat bewijzen de bovenstaande cijfers.
Redden door wie ?
Mark Rutte moet op zoek naar zeven zetels in de Eerste kamer en wie kan die leveren ? De keuze gaat tussen: FvD (13 zetels ), Groen-links (9) of de Pv/dA (7). Thierry Baudet bellen ligt zeer moeilijk voor D’66. Men zou de links liberalen kunnen vervangen door het FVD. Maar de combinatie VVD-CDA-CU en FVD geraakt er dan niet in de Tweede kamer. Dan maar bellen naar Jesse Klaver van Groenlinks. Maar deze partijleider heeft de kans gehad om toe te treden tot de regering Rutte III en wilde niet meedoen. Zoveel eer gaan de vier Klaver ook niet gunnen.
rechts wint de Eerste Kamer-verkiezingen, maar links krijgt meer invloed in het beleid
Blijft de sociaaldemocratische Pv/d A over. Dat was de grote verliezer van de vorige verkiezingen (van 38 naar 9 zetels). Maar de Pv/dA kan nu de redding zijn. Bovendien is het niet voor niets dat men Khadija Arib heeft laten zitten als ‘speaker’ van de Tweede kamer. Die geste van de vier regeringspartijen kan nu de Pv/dA doen kantelen. Alleen moet de VVD oppassen met het opkomende FvD. Rechts wint de Eerste Kamer-verkiezingen, maar links krijgt meer invloed in het beleid.
Europa
Eind mei trekken onze noorderburen naar de stembus voor het Europees Parlement. Met deze uitslag staat Derk Jan Eppink in ‘pole position’ als lijststrekker van het FvD. De conservatief-liberale partij van Baudet kan met deze 14,4% van de stemmen zeker 6 van de 29 Europese zetels halen in mei. Opvallend is dat het FVD de grootste partij wordt met 14,4% en maar vier partijen boven de 10% uitkomen, namelijk: FVD, VVD (13,9%), CDA (11%) en Groen-links (10,7%). Liefst twaalf politieke partijen zullen met deze uitslag zetels halen in mei aanstaande.
26 mei en invloed ?
Als het regent te Den Haag druppelt het dan in Antwerpen ? Ongetwijfeld is dit Nederlands resultaat niet zonder gevolgen voor de verkiezingen bij ons op 26 mei aanstaande. Vooreerst is het klimaatdossier een electoraal item waarover heel divers wordt gestemd. Groen-links wint met een radicale aanpak, maar het Forum wint nog veel meer door het zeer kritisch te benaderen. Bovendien lopen de meeste mensen niet echt warm van meer taksen, rekeningrijden, geen auto te gebruiken, duurdere vliegtuigreizen, geen vlees meer eten, geen vuurwerk meer af te steken etc. Ook de migratieproblematiek en non werking van Europa staan duidelijk op de agenda.
Als de Europese Unie niet echt iets zal oplossen aan alle problemen, dan zal er op 26 mei de laatste verkiezing zijn gehouden voor een Europees Parlement. Dit Nederlands resultaat is zeker een onderwerp dat ernstig moet bestudeerd worden door de Vlaamse politieke marketeers en dit met het oog op de strategie voor ‘super Sunday’ op 26 mei 2019.
Herman Matthijs
Herman Matthijs doceert publieke en openbare financiën aan de UGent en de VUB.
Foto’s (c) Gazet van Hove.