Door Anja Pieters – (c) ’t Pallieterke.
We zitten in een cruciale overgangsfase op weg naar een nieuwe regeringsvorming. Als CD&V nog de Vlaamse kaart trekt (zo willen het niet alleen Bogaert en De Crem) kan De Wever nog kiezen tussen rood en blauw. Zijn de socialisten nog op zoek naar een plek in de Vlaamse democratie ?
De sp.a ligt vandaag spartelend in de hoek. De kiezers zijn gaan lopen. Met nog 10,7 procent is het tijd voor bezinning, en past bescheidenheid. Gaat men er voor een kwartdraai rechts of links ? En wordt het een kwartdraai België of Vlaanderen ?
Reactie
Veel zal afhangen van wat Bart De Wever hen in het oor blaast. Het dient gezegd, de aversie tussen sp.a en N-VA was wederzijds. Binnen de N-VA zag je dat de winnende voorzitter die in begin van dit decennium liever de werkgevers volgde dan in te zetten op een socialer Vlaanderen, en een toekomst waarin ook de socialisten nog een rol zouden spelen.
We stelden hier toen al de vraag : “Was dat afstand nemen van de Vlaamse socialisten een slimme zet ?” In 2014 was de “winst” van de N-VA eerder een verbreding dan een vooruitgang. Schuren tegen het plafond. Ook professor Carl Devos schreef toen al dat De Wever “volk zou afstoten als hij te nadrukkelijk de kant van de Vlaamse werkgeversorganisaties zou kiezen”. Voeg daar de communautaire frigo aan toe, en je kon vermoeden wat er komen zou.
In mei 2019 volgde dan de voorspelbare appelflauwte voor beide partijen. De N-VA verloor (onder meer) omdat ze te weinig sociaal was, de sp.a (onder meer) omdat ze zichzelf van Vlaanderen wegduwde.
Verdeeld
Hoe staat de partij er vandaag voor ? De standvastige lectuur van De Morgen is een lastige opgave, maar leerrijk. Links luidt er natuurlijk de klokken, al valt het op hoe groot de dissonantie is.
Je vindt er geschrijf van de nuchtere Mark Elchardus tot dat van de wat zakelijker Carl Devos. Dat van de altijd lezenswaardige, maar ook hautaine Joël De Ceulaer, en dat van de extreem-linkse vuurspuwers Tarik Fraihi (Kifkif, en tot voor kort politiek directeur van Groen), van theatermaker Chokri Ben Chikha en van een hele batterij fel toeterende feministische en klimaatalarmistische vrouwen.
In de commentaarstukken van Bart Eeckhout en zijn volgzame medewerkers is de toon ongemeen eenzijdig. Journalistiek voor volgelingen. Zagen over en kappen op alles wat uitgesproken rechts is, maar bij uitbreiding ook op alles wat flamingant en/of conservatief is.
Braakballen
Over de Vlaamse thematiek (verschillen Vlaanderen/Wallonië, transfers, identiteit, taal…) nagenoeg niets meer. Dat was vroeger wel anders (zie kaderstuk). 
Vandaag zetten de radicalen gemakshalve een gelijkheidsteken tussen N-VA en VB, met artikels als braakballen.
De analyses van Carl Devos zijn gematigder. Natuurlijk zullen ze sommige flaminganten ergeren, maar zijn ze fout? Je kunt erover nadenken. Al op 1 juli nam hij de dromen van de Vlaamsgezinden op de korrel. De Forza Flandria noemt hij een “fata morgana”.
Elchardus
Interessanter nog zijn de analyses van Mark Elchardus, emeritus professor sociologie aan de VUB. Hij trekt de kar van socialisten met wie te praten valt. Verre van politiek correct (onderwijs, migratie, mobiliteit, klimaat …) en hard voor “de nieuwe priesterkaste die als een religieuze politiek over onze zeden waakt… de stembusgang meteen vergeleek met een afslag richting jaren dertig en nazisme, bedoeld om kiezers waarmee men het niet eens is voor te stellen als potentiële massamoordenaars…Voor de nieuwe priesterkaste is het niet de uitslag van verkiezingen die bepaalt wat democratisch is. Politici moeten respectvol omgaan met fundamentele verschillen in opvattingen”.
Worstelen
De Vlaamse socialisten worstelen dus met hun wegwijzers richting toekomst. In het najaar zijn er voorzittersverkiezingen bij de sp.a. Kan hier wat in Denemarken is gebeurd? Daar wees de sociaaldemocrate Mette Frederiksen “de weg in de vernieuwing van de Europase sociaaldemocratie”, schrijft de gerenommeerde econoom en migratie-expert professor Paul Collier van de universiteit van Oxford.
“Jullie hebben ons niet verlaten, wij hebben jullie verlaten”, zei Frederiksen tegen de Denen. Het marktkapitalisme heeft zijn grimmige beperkingen, maar ook zijn waarde. Een gemeenschap werkt maar met rechten en plichten, en hierin past ook “een verhaal van gedeelde identiteit” en een realistische benadering van migratie. De Deense socialiste zette zich af tegen de stedelijke kosmopolitische elite, die – geobsedeerd door zogenaamde “individuele” rechten – dat gemeenschapsgevoel verwaarloosde. Zo duwden ze de arbeiders – de “deplorabelen”, al snel “fascisten” genoemd – naar andere politieke velden.
Verkiezingen
Of de sp.a die Deense richting uitgaat, is twijfelachtig. Bij de Deense sociaaldemocraten, die er weer staan, is er nauwelijks dissidentie. De sp.a is een kakelend kiekenkot. 
Jan Cornillie, tot voor kort politiek directeur van de sp.a, volgt Frederiksen. Een “Elchardus op speed”, aldus Ruud Goossens in De Standaard. De jonge nieuwkomer en kandidaat voorzitter Conner Rousseau wil “scherper” uit de hoek komen over integratie (al bedoelde hij “duidelijker”).
Voor Leuvens burgemeester Mohamed Ridouani, de favoriet van de kosmopolieten, zijn de Deense kameraden fout, want “amper te onderscheiden van extreem rechts”… Voor Bruno Tobback vertellen ze “een verhaal van onderhuids racisme”.
En Crombez ? Die wikt en weegt en wacht. Nog een zestal weken voorzitter, of langer ?
Wie ?
In deze rode slangenkuil wordt er nog meer gesist. Over sympathie of ten minste tolerantie in communautaire dossiers en samenwerking met De Wever. In Antwerpen is dat onverwacht gelukt.
Hangt de historisch zwakke socialistische partij zich – allergisch voor elke confederale gedachte – aan het treintje van Di Rupo? Of vechten de gematigder socialisten zich naar een plek in de Vlaamse regering?
De kans is groot dat De Wever zich samen met CD&V (en gedekt door Vlaams Belang) op het confederale spoor houdt en een stap vooruit wil zetten naar (veel) meer Vlaamse autonomie. Zo kunnen de Vlamingen zich sterk opstellen in de federale onderhandelingen. Vlaams geld blijft dan vermoedelijk nog wat langer de pasmunt waarmee de Franstalige appetijt voor verdere hervormingen toeneemt.
Streep
Kan zo’n scenario de socialisten over de Vlaamse streep trekken? Het verhaal van rechten en plichten speelt immers niet alleen in het debat over migratie. Het geldt ook voor het sturen en op termijn ook afbouwen van de geldstroom naar de andere gewesten. De man in de straat beseft dat hier iets niet klopt. De transfers zijn groot, werken altijd eenzijdig, blijven duren en blijken dus niet efficiënt. Dus moet eraan gesleuteld worden.
Kiezen de socialisten voor een Vlaams parcours? Met hun getal (13) kunnen ze N-VA (35) en CD&V (19) aan een Vlaamse meerderheid helpen. Zoniet wordt het koekenbak voor de liberalen (16).
En durven ze de ergernis trotseren van hun stedelijke hogepriesters? Het zou hun kansen om in de Vlaamse context mee te besturen een stuk groter maken. Dat de liberalen naar de oppositiebanken zouden verhuizen wordt dan winst voor de gewone man, toch? En winst voor de sociaal-democratie ?
*************************************************
Deze partij zal Vlaams zijn of niet zijn
Als de Vlaamse socialisten op de Vlaamse kar springen zal dat niet naar de zin zijn van de progressieve burgers die de pers en cultuurwereld domineren. Maar het zou niet in strijd zijn met het verleden en perspectieven openen voor de toekomst.
In 2003 pleitte voorzitter Steve Stevaert nog voor meer fiscale autonomie, voor de regionalisering van spoor, mobiliteit en wapenhandel, voor een Vlaams Zaventem… “Deze partij zal Vlaams zijn of niet zijn”, aldus de toenmalige topman van sp.a-Spirit. De sp.a haalde goeie scores.
In de partij kwamen de flamingante signalen van Norbert De Batselier (dynamisch federalisme, gedeeltelijke splitsing sociale zekerheid kinderbijslagen en gezondheidszorg), Leo Peeters (De Rand), Luc Van den Bossche (confederalisme, beperking van transfers in de tijd), Renaat Landuyt (Vlaamse justitie), Norbert De Batselier (Vlaamse grondwet), Hans Bonte (zevenpuntenvoorstel over Brussel), Patrick Janssens (verdere staatshervorming), zelfs van Tobback (scheeftrekking verkeersboetes en stedenbeleid Arena én transfers), Gennez (regionaal opvolgen en sanctioneren van werkloosheid), Bert Anciaux (splitsing voetbalbond) en anderen.
Stevaerts opvolger Johan Van de Lanotte verlegde het accent, had het over Vlamingen als “plunderende Vikings” en boetseerde een linksere sp.a op het gebied van migratie en veiligheid. Mee op de voorgrond speelde topminister Frank Vandenbroucke het Vlaamser met zijn pleidooi voor de regionalisering van het werkgelegenheidsbeleid. Maar we hoorden de socialisten vooral pleiten voor het herfederaliseren van buitenlandse handel, en tegen de regionalisering van gezondheidszorg, van ontwikkelingssamenwerking, van justitie en fiscaliteit. De achteruitgang in 2007 – min vijf procent – was voorspelbaar.
Denkers en militanten
Eerder links georiënteerde Vlaamsgezinde intellectuelen pakten uit met Gravensteenmanifesten, terwijl uit grote ledenenquêtes bleek dat ook driekwart van de leden meer aandacht voor veiligheid en een restrictievere migratie vroegen, maar ook voor meer Vlaanderen. De partijtop volgde niet. In 2009 (Vlaams) en 2010 (federaal) zakte de sp.a nog wat verder weg.
De Vlaamse afslag heeft men nooit genomen. De linkse stam van de partij koos onder Bruno Tobback voor een andere strategie, voor Di Rupo en voor een aanval op het confederalisme van de N-VA. De staatshervorming die de sp.a met de PS doorvoerde was niet meer dan het overeind houden van de ingewikkelde en inefficiënte Belgische bollenwinkel. Ook de verkiezingen van 2014 waren geen succes. De socialisten verhuisden naar de oppositie. Hoe lang de partij daar vertoeft hangt af van de slagkracht van de realo’s in hun verhaal tegen de progressieve pretmakers.
Foto’s (c) Gazet van Hove.