Jambon en co keren voorzichtig de Vlaamse tanker

We moeten het voor dit nummer doen met de “beknopte versie” van het regeerakkoord. Pas dinsdag werd de integrale tekst (319 blz.) vrijgegeven op het ogenblik dat ’t Pallieterke redactioneel wordt afgesloten. Alarm op vele banken. Maar de grote lijnen van het akkoord sijpelden wel al door.

Genoeg om ons al een idee te vormen van de inhoud van dit compromis, want dat is het natuurlijk. Om te zien dat de nieuwe Vlaamse regering wat minder progressief zal zijn. Om weer kennis te maken met de achterste poten van links. En driekwart van de Vlamingen zagen dat het goed was.

Het optimisme druipt van de synthesenota, die wel circuleerde. “Vlaanderen staat sterk… Cultureel, maatschappelijk en economisch stralen we. Toch is er ook onbehagen. Het gevoel leeft dat de lasten en lusten niet altijd evenredig verdeeld zijn.” Jambon I mikt dan ook op een aantal stevige correcties. Een en ander oogt net iets te abstract, te voluntaristisch (1) en er wordt om een paar hete hangijzers heen gedraaid (2). We beperken ons vandaag tot de opvallendste koerswijzigingen : onderwijs, het sociaal-economische, migratie.

Onderwijs

Dat een regering niet naar “excellent onderwijs” zou streven, dat zou pas nieuws zijn. Maar goede bedoelingen, we lachen er niet mee. De uitdagingen zijn groot (meer kwaliteit, meer leraars, meer duurzame en ecologische en ‘open’ schoolgebouwen, meer respect en status voor de lesgevers, meer taalkennis (Nederlands en ‘moderne’ vreemde talen), meer geld (kleuteronderwijs), meer personeel (bijkomende kinderverzorgsters), meer kennis, gestandaardiseerde proeven, scherpere eindtermen. Adem even.

Geen brede eerste graad, behoud van onderwijsvormen in het secundair (ASO, TSO, KSO en BSO), afschaffing van het M-decreet in het secundair onderwijs. En minder flexibiliteit en verplichte, maar niet-bindende toelatingsproeven in het hoger onderwijs. En in het algemeen : minder planlast, minder rapporteringsdwang, meer respect voor leraars en directie, een vrijere schoolkeuze, een betere lerarenopleiding, minder flexibilisering in het hoger onderwijs.

Dat ziet er niet uit als een status-quo, maar toont aan dat de N-VA op dit thema iets in beweging probeert te krijgen. Al willen we nog zien wat hiervan binnen sijpelt in het vrij onderwijs. Met Lieven Boeve zijn we “zeer benieuwd naar wat er in de uitgebreide tekst staat”. Daar stopt het evenwel. Almaar minder Vlamingen zitten te wachten op de commando’s van een instituut waarvan de pedagogisch macht is gebaseerd op de linkervleugel van een geloofsgemeenschap.

Economie en arbeidsmarkt 

Dat de nieuwe Vlaamse ploeg ook economisch wat rechtser wil rijden, was een tweede evidentie. Vacatures geraken niet ingevuld, dus is er de gezonde, maar riskante ambitie om de werkzaamheidsgraad tegen 2024 op te trekken naar 80 procent en zo opnieuw 120.000 Vlamingen extra aan een job helpen. Tegenover de middelen om dat ten gronde te regelen (VDAB, arbeidsbemiddeling, opleiding) staat de federaal ‘gekluisterde’ en transfers genererende sociale zekerheid.

Of de nieuwe jobbonus voor meer jobs zorgt, valt nog te bezien. En er is veel geld nodig, voor om- en bijscholing, voor meer digitale vaardigheden, voor een nieuw STEM-actieplan, voor sociale economie en wijkwerking, voor werklozenbegeleiding via de VDAB, voor start- en innovatiepremies, voor digitalisering, voor energiezuiniger produceren…

Het economische pakket moet de zelfstandigen en ondernemers bij de Vlaamse les houden. Het is helemaal geen toeval dat ook Voka of de technologiefederatie Agoria bij voorbeeld meteen positief reageren op “maatregelen die ondernemingen steunen”. Het zou het de Vlaamse ondernemers sieren dat ze op dat vlak een ferme steen bijdragen. Wat wordt hun aandeel in de leute ?

De N-VA én Open Vld zullen mekaar hier makkelijk hebben gevonden, al moest in de evenwichtsoefening ook de gewone man aan boord worden gehouden. De kiezer van het Vlaams Belang gaf ook het signaal dat het socialer, warmer en zorgzamer moet in Vlaanderen.

Sociaal

Die linkerzijde van de drie onderhandelende partijen kreeg daarom ook wat te eten. De kwetsbaren (en verenigingen en vrijwilligers die het voor hen opnemen) kunnen rekenen op wat meer steun.

Maar ook hier weer zal geld nodig zijn voor het inkorten van wachtlijsten voor gehandicapten, voor jeugdhulp, voor geestelijke gezondheidszorg en thuis- en residentiële zorg voor ouderen, voor woonzorg voor behoevenden (facturen, personeel per rustbed, etc…), voor armen en kinderarmoede, voor huisvesting, renovatie en huurpremies, voor sociale woningen, voor gemeenten die zich op het zogenaamd Bindend Sociaal Objectief hebben geëngageerd… We zijn benieuwd.

Migratie

In een warm Vlaanderen moet “iedereen” ook goed kunnen wonen. Het is mooi gezegd, maar tegelijk botst die positieve boodschap op limieten die nog altijd een taboe zijn. Dat “iedereen” is natuurlijk een onmogelijke opgave. Er zijn grenzen aan solidariteit. De hypermigratie behouden op het niveau van de jongste tien, twintig jaar komt betekent voor Vlaanderen gegarandeerd een permanente financiële aderlating. Wil de nieuwe ploeg de instroom matigen ?

Leggen Jambon en consorten de migratielat iets hoger ? De toewijzing van sociale woningen verloopt voortaan chronologisch. “Wie eerst komt, heeft voorrang”. Daarbij geldt de absolute voorrangsregel van “lokale binding” : een kandidaat-huurder moet de jongste tien jaar voor de toewijzing minstens vijf jaar onafgebroken in de gemeente hebben gewoond. En om misbruiken te voorkomen komt er ook een “middelentoets”.

Nieuwkomers moeten meer Nederlands leren, onze gedeelde normen en waarden delen (participatieverklaring), actief deelnemen aan onze samenleving, en voortaan (een beetje) betalen voor het inburgeringsbeleid.

Belangrijkste wijziging lijkt ons de beperking van de toegang tot ons sociaal systeem. “Nieuwkomers moeten eerst bijdragen aan het systeem voor ze de voordelen van de Vlaamse sociale bescherming kunnen genieten… Wie aanspraak wil maken op een zorgbudget moet voortaan tien jaar wettelijk en legaal en vijf jaar ononderbroken in Vlaanderen verblijven. Asielzoekers krijgen bij erkenning geen retroactieve kinderbijslag meer”.

Toch was Jambon voorzichtig. De onderhandelaars hebben beseft dat 26 mei een uiting was van een gevoel van heel wat onbehagen. Daarom worden meer inspanningen gevraagd aan wie toetreedt tot onze samenleving. “Nieuwkomers die succesvol inburgeren krijgen daarna alle kansen”. De vraag stellen hoeveel nieuwkomers Vlaanderen nog aankan (ook financieel), is blijkbaar nog een brug te ver.

Boos

Dat men een zorgeloos maar naïef progressief migratiebeleid wil bijsturen is duidelijk. Maar in welke mate dat zal kunnen gebeuren, dat is andere koek. Marc Van de Looverbosch geeft links nu al de tip om bijvoorbeeld naar het Grondwettelijk Hof te stappen “met de vraag of er geen gelijkheidsbeginsel wordt geschonden als voor de ene mens de toegang tot bepaalde sociale voorzieningen veel moeilijker wordt gemaakt dan voor de andere”. Benieuwd of de wetgevende of de rechterlijke macht de grenzen trekt.

Dat links “boos” reageert, viel te verwachten. Meyrem Almaci sprak al meteen van  “vijf kille jaren”. “Voor mensen die het al moeilijk hebben, komen er meer regels en minder kansen”, zei de voorzitter van Groen. Ze krijgt misschien gelijk in haar vaststelling, maar etaleert een oeverloze naïviteit als het over migratie gaat.

Hoe voorspelbaar was het dat Groen en de hele milieulobby (BBL e.a.) ook het “realistische” klimaatpakket van de nieuwe regering zouden afwijzen. Nochtans, 80 procent minder uitstoot van broeikasgassen tegen 2050 en verdubbeling van wind- en zonnenergie tegen 2030, 10.000 hectare bos en 20.000 bijkomende hectare natuur tegen 2030, het is niet niks. Voeg daaraan toe: meer openbaar vervoer, tweemaal zoveel geld voor fietspaden en fiscale stimuli voor alternatieven voor de wagen, het zijn nochtans geen beperkte ambities. Met Groen valt ook geen Vlaams land meer te besturen.

En ja, ook de marxistische PvdA is ‘boos’. Jos D’Haese had het over ‘150.000’ kindjes die Jambon en co niet uit de armoede willen halen”. “Schrijnend dat CD&V en Open Vld zaken uit het zeventigpuntenplan van het Vlaams Blok mee uitvoeren”, was een van de eerste commentaren van de Vlaamse fractieleider van PVDA. Communisten blijven fantasten. “Er is geen woord gezegd over kinderarmoede (wat niet klopt – red.), terwijl die de laatste tien jaar is verdubbeld (wat evident is bij hypermigratie – red.)”, aldus nog D’Haese. Misschien moet hij eens uitleggen over welke armoedegrens we het hebben en van waar die kinderarmoede komt. Letterlijk dan.

Dat het gelijkekansencentrum Unia – dat leeft van 8,2 miljoen federale subsidies, waarvan 1,7 miljoen van de deelstaten – niet langer op Vlaams geld moet rekenen heeft zo zijn redenen. Dat instituut – fanatiek zoekend naar “hatespeech” en “hatecrime” (sic) – koos altijd voor een radicaal-linkse (en francofone) koers, waar de Vlaamse kiezer stilaan genoeg van heeft. Er komt nu een eigen Vlaams centrum, waar wellicht rationeler zal worden omgegaan met de discriminatieproblematiek.

Ook  Vlaams Belang was – geheel volgens de verwachtingen – meteen erg kritisch. Sommigen trokken nog maar eens de lijn tussen rechts en radicaal rechts. Een “Vlaamse Unia” is voor VB meteen “een gemiste kans”, kindergeld “een jackpot voor nieuwkomers”, en het communautaire kreeg “onvoldoende aandacht”. Toch zagen de toppers meteen vingerafdrukken van hun partij op het Vlaams regeerakkoord. Een erkenning dat de Vlaamse tanker aan het  keren is. Horror voor links. Oren naar de kiezer.

Foto’s (c) Gazet van Hove.