Frans-Vlaanderen
Eric Vanneufville, L’abbé Gantois, l’histoire, Uitgeverij Yoran Embanner, Fouesnant, 2020, ISBN 9782367470658, 145 blz., € 10.00.
Hier te bestellen : www.yoran-embanner.com/

Een nieuw boek over de leider van de Vlaamse beweging in Frankrijk, Jean-Marie Gantois, noopt tot een gesprek over biografie én gebiografeerde. Frans-Vlaming Widou Bourel laat zijn licht schijnen over de nieuwe biografie.

Zuidpeene

Jean-Marie Gantois, dat is toch dezelfde als l’abbé Gantois ?

‘Jazeker, hij werd priester gewijd in 1931 en studeerde letteren en wijsbegeerte aan de Katholieke Universiteit van Rijsel. Hij was toen al voor de Franse autoriteiten, de kerkelijke en de politieke, geen onbeschreven blad. In 1924, op zijn 20ste, trok hij al de aandacht als medestichter en eerste voorzitter van het Vlaamsch Verbond van Frankrijk (VVF), waarvan hij de bezieler bleef tot in 1944. Hij was ook van 1929 tot 1944 hoofdredacteur van zowel De Torrewachter als van Le Lion de Flandre. Deze twee bladen en het VVF waren de motor van de Vlaamse beweging in Frans-Vlaanderen. Met Gantois aan het stuur.’

Wat brengt ons het boek van Eric Vanneufville ? Wie is die auteur ?

‘Eric Vanneufville (°1950) is een zeer verdienstelijke Frans-Vlaamse historicus met een twintigtal werken op zijn naam die allemaal betrekking hebben op Vlaanderen en het Nederlands. Zijn bekendste is Histoire de Flandre. Le point de vue flamand, uit 2016, dat al aan zijn derde uitgave toe is.[1] Ik bewonder het historische werk van Eric Vanneufville, maar in alle vriendschap moet ik toegeven dat zijn benadering van Gantois niet helemaal de mijne is.’

veel jong volk wil Vlaams zijn

Tweede Wereldoorlog

Had Gantois een oorlogsverleden ?

‘Uiteraard, aangezien hij in 1904 geboren is… Of hij heeft gecollaboreerd, bedoel je ? In 1940, bij begin van de Tweede Wereldoorlog, werd het VVF door de Franse overheid verboden, gewoon omdat het ‘verdacht’ was. Gantois legde zich daar niet bij neer en bracht in 1941, tijdens de bezetting, het VVF weer op gang. Gantois beperkte deze activiteiten in Frans-Vlaanderen tot het culturele domein. Werven voor het Oostfront, zoals andere Vlaamse priesters werd aangewreven, was er bij Gantois nooit bij. In het VVF vond men zowel Frans-Vlamingen die in het verzet stonden en andere die collaboreerden met de Duitsers. Daarover mis ik bij Vanneufville nuances en aanvullende informatie.’

Werd Gantois na de oorlog veroordeeld ?

‘Hij werd aangehouden samen met andere leidende figuren van het VVF. Na een onwaarschijnlijk leugenachtige en hysterische perscampagne tegen Gantois eiste de aanklager op zijn proces niet minder dan de doodstraf. Uiteindelijk werd hij tot vijf jaar cel veroordeeld, niet wegens collaboratie, maar wegens… separatisme. Al in 1948 kwam hij weer vrij en in 1952 kreeg Gantois zelfs amnestie.

Hierover had Vanneufville nieuwe elementen kunnen aanbrengen. Bijvoorbeeld over de interventies van Gantois bij de Duitse autoriteiten om Frans-Vlamingen te redden van vervolging of deportatie, over de tegenstand die Gantois ondervond van Duitse officieren en over andere Duitse gezagdragers die hem tegemoetkomend behandelden en banden bleken te hebben met de verzetsbeweging in Duitsland zelf. Iedereen die een beetje te goeder trouw was, wist dat Gantois geen nazi was. Dat onderstreept ook Vanneufville.’

Heel-Nederland

Vlaamse feesten in Frans-Vlaanderen

Nu was Gantois geen gewone ‘taalstrijder’, maar een overtuigde Heel-Nederlander, niet ?

‘Zeer zeker. Dat wordt verwoord door zijn vroeger zeer bekende versregels :

 Ik ben geen Frans-Vlaming.

Ik ben geen Zuid-Vlaming.

Ik ben geen Groot-Nederlander.

Ik ben Nederlander.’

Hoe stond de kerkelijke overheid tegenover Gantois en zijn Vlaamse activiteiten ?

‘Daarover had Vanneufville duidelijker mogen zijn. Op vele plaatsen, tot in de Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging toe, leest men dat Gantois in 1940 uit zijn ambt werd ontzet. Dat is gewoon onwaar ! In samenspraak met de aartsbisschop van Rijsel, de latere kardinaal Achille Liénart (1884-1973), nam Gantois in 1940 officieel ‘verlof’ uit zijn functie van vicaris. Liénart, zelf ook een Frans-Vlaming, was een sociaalvoelend man, bijgenaamd de rode kardinaal, die het op menselijk vlak goed kon vinden met Gantois, volgens hem ‘een goede priester’. Op diens proces liet hij zelfs een brief voorlezen, waarin hij een ethische evaluatie van Gantois presenteerde en de onwaarheden verspreid door de pers formeel tegensprak. Zo werd Gantois daarna nog studentenpastoor in Rijsel.’

Was Gantois daarna nog actief in de Vlaamse Beweging ?

‘Zeer zeker. Hij stichtte de Vlaamse Vrienden in Frankrijk (met het bekende acroniem VVF…) in 1958 en leidde ook het tijdschrift Notre Flandre. Zelfs in Nederland besloot men alle bezwaren tegen Gantois te laten varen. Vergeet niet dat Gantois in 1925 al lid was van het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) als vertegenwoordiger van Frans-Vlaanderen. In 1962 werd hem het lidmaatschap aangeboden van de eerbiedwaardige Maatschappij der Nederlandse Letterkunde in Leiden, opgericht anno 1766.

Jean-Marie Gantois zou niet lang meer leven. Op 28 mei 1968, tijdens de woelige dagen van mei ‘68, vond men zijn ontzielde lichaam in de rivier de Aa, in zijn geboortedorp Waten. Zijn overlijden is nooit opgehelderd.’

 

Wat is je conclusie over het boek van Eric Vanneufville ?

Heel-Nederlandse vlag

‘Laat me eerst nog zegen dat het lange slotkapittel van dit boek veel goedmaakt. Het is geschreven door de uitgever van het werk, Yoran, die trots tekent als ‘uitgever en Bretoens nationalist’. Hij stelt Gantois correct voor als een onvermoeibare strijder tegen het Franse jakobinisme, een oorlogszuchtig staatsnationalisme waaronder heel Europa heeft geleden.

Eric Vanneufville heeft zeker de verdienste opnieuw een aantal stukken van het boeiende, Vlaamse leven van Gantois te voorschijn te hebben gehaald. De definitieve biografie van Jean-Marie Gantois moet echter nog worden geschreven. De eer van Frans-Vlaanderen moet worden gered.

[1] Eric Vanneufville, Histoire de Flandre. Le point de vue flamand, Yoran Embanner, F-29170 Fouesnant. Derde uitgave, 2016, 432 blz., € 12,-

Luc Pauwels
Foto’s (c) Gazet van Hove – coverfoto : Museé de Flandre in Cassel.