Op lezingen gebeurt het wel eens dat ik het volgende dilemma voorleg aan het publiek. Wat zou je verkiezen ? Een unitair België waar in Vlaanderen enkel Nederlands wordt gesproken ? Of een helemaal verengelst onafhankelijk Vlaanderen ? Men kiest altijd massaal voor de eerste optie. Anders gezegd, van de twee centrale doelstellingen in de Vlaamse Beweging (de bescherming van het Nederlands in Vlaanderen en de uitbreiding van de Vlaamse autonomie) blijft de eerste prioritair. Hopelijk houden de twee doelstellingen wel verband met elkaar.
De Vlaamse autonomie zou erop moeten zijn gericht om het eentalige Nederlandse karakter van Vlaanderen te behouden en te versterken. Net dat geloof kreeg eind vorig jaar een stevige deuk. De Vlaamse regering keurde toen een voorontwerp van decreet goed dat de deur wijd open zette naar een verregaande verengelsing van de bacheloropleidingen in het hoger onderwijs. Het percentage toegelaten Engelstalige vakken werd opgetrokken van 18,33% naar 50%, net zoals in de masteropleidingen.
Onder Vlaamsgezinde druk heeft minister Ben Weyts die bepaling uiteindelijk geschrapt uit het decreet. Gelukkig maar. Toch laat de hele zaak een wrange smaak na. De Vlaamse Beweging is rijkelijk laat in actie geschoten. Dat gebeurde pas nadat een aantal academici aan de alarmbel hadden getrokken in een opiniestuk.
De meeste van die academici waren helemaal geen Vlaams-nationalist. Ironisch genoeg waren er zelfs een aantal uitgesproken Belgischgezinden bij. Maar bij nader inzien is dat niet zo vreemd. Je hoeft immers helemaal geen Vlaams-nationalist te zijn om de verengelsing van het hoger onderwijs te bestrijden. Daarvoor zijn immers tal van mogelijke motieven, naast nationalistische. Er zijn vooreerst louter pedagogische redenen : de verengelsing bedreigt de kwaliteit van het onderwijs. De verengelsing belemmert daarnaast ook de democratisering van het hoger onderwijs doordat het een extra drempel creëert voor sociaal zwakkere studenten. Dat probleem stelt zich het scherpst voor allochtonen. Met het oog op een zo goed mogelijke integratie worden die aangemoedigd om Nederlands te leren. Als ze daarin slagen, en ze zetten de stap naar het hoger onderwijs, dan worden ze plots geconfronteerd met een derde taal : het Engels.
Tenslotte dreigt de verengelsing de academische wereld te vervreemden van de samenleving. Toch leek het begin dit jaar even de omgekeerde wereld. Belgisch-gezinden namen het op tegen de verengelsing, terwijl een flamingant als Ben Weyts die verengelsing in de hand werkte. Wat heeft de N-VA-minister bezield ? Misschien had het te maken met de onervarenheid van zijn nieuwe kabinet. De problematische bepaling was goed verstopt in het voorontwerp. Het zijn doorgaans de universiteiten die de pen vasthouden bij het uitschrijven van zulke decreten. En die hebben er een handje van weg om de politiek te misleiden. Anderzijds is het helaas ook zo dat er in de N-VA wel wat volk rondloopt dat niet ongevoelig is voor de neoliberale verengelsingslogica. Tenslotte zou het ook kunnen dat Ben Weyts gewoon een klassieke truc van de foor heeft toegepast. Door de omstreden bepaling te schrappen kan hij zich profileren als de kampioen van de strijd tegen de verengelsing.
Op die manier leidt hij de aandacht af van een pijnlijke waarheid : het voorliggende decreet versoepelt wel degelijk de taalregels voor het hoger onderwijs. Het aantal toegelaten Engelstalige bacheloropleidingen wordt immers opgetrokken van 6% naar 9%, dat is bijna één op tien. Er valt geen zinnige reden te bedenken waarom een door de belastingbetaler gefinancierde basisopleiding hoger onderwijs in Vlaanderen integraal Engelstalig zou moeten zijn. Van een door Vlaams-nationalisten gedomineerde Vlaamse regering zou je dan ook verwachten dat dit percentage tot nul wordt herleid. In de plaats daarvan wordt het nu opgetrokken.
Zo is het jammer genoeg afgesproken in het Vlaamse regeerakkoord. Maar daarin staat ook nog iets anders : de Vlaamse regering zal strenger toezien op de spookopleidingen. Dat zijn opleidingen die op papier Nederlandstalig zijn, maar in de praktijk Engelstalig en dus illegaal. Over die strengere controle is echter niets meer vernomen. Het gerucht gaat dat dit het compromis was : Weyts mocht de omstreden bepaling schrappen en in ruil zou er van de strengere controle op spookopleidingen niets in huis komen. Dat is slim gezien van de universiteiten, en dom van Weyts. Want strenge taalregels zijn niet meer dan papieren tijgers als ze ongecontroleerd kunnen worden omzeild.
Bart Maddens
Foto’s (c) Gazet van Hove.