door Redactie ’t Pallieterke.
De coronacrisis heeft onze vrijheden zeker tijdens de lockdown fundamenteel aangetast. Tijdens de piek van de pandemie werd dat door het gros van de bevolking aanvaard, maar nu wordt het stilaan tijd om een balans op te maken. En dan merken we dat we zonder het eerst te beseffen in een soort van softe DDR-staat waren terechtgekomen met extreme controles, verklikking en de politie die regels naar eigen goeddunken invulde. Daarbij geholpen door een aantal politici en ambtenaren als Pieter De Crem en Carl Decaluwé, die zich plots als lokale Stasi-Genossen begonnen te gedragen. Ook de communicatie van de overheid deed soms denken aan de DDR van de laatste dagen voor de val van de Muur.
Zegt de naam Günter Schabowski u nog iets ? Dat was de DDR-politicus die op 9 november 1989 op een persconferentie plots aangaf dat de regels voor het reizen naar de Bondsrepubliek en West-Berlijn onmiddellijk (“sofort”) versoepeld zouden worden, wat meteen tot een stormloop op de grensposten leidde. Het IJzeren Gordijn was gevallen.
De communicatie van onze politici van de voorbije dagen had een groot Schabowski-gehalte. In het Vlaams Parlement verklaarde minister-president Jan Jambon (N-VA) vorige week woensdag dat mensen onmiddellijk mochten terugkeren naar hun tweede verblijf. Federaal klonk het anders. Premier Sophie Wilmès en minister van Binnenlandse Zaken Pieter De Crem (CD&V) wilden de zaken nog eens afpunten met gouverneurs en burgemeesters. Van chaotische communicatie gesproken. Wat er een maand voordien gebeurde rond de mogelijke bezoeken aan woonzorgcentra hoort in dezelfde categorie thuis. Eerst was het toegelaten, daarna blijkbaar niet.
Het lijkt grappig om de aanpak van onze regering met het zieltogende DDR-regime te vergelijken, ware het niet dat er nog andere gelijkenissen zijn.
Meer politiestaat dan gedacht
In deze corona-tijden was er tijd om op Netflix naar deftige tv-series te kijken. Eén ervan is het zwaar onderschatte “Weissensee”, een Duitse serie over spanningen tussen twee families in Oost-Duitsland in de loop van de jaren ’80 van vorige eeuw. De Kupfers maken carrière bij de Stasi, de geheime dienst van de DDR. De Hausmanns zijn links, maar dromen van een democratie naar Westers model en lonken naar de Bondsrepubliek. De serie toont aan hoe bedrukkend het leven in de DDR was. Iedereen wordt gevolgd, verklikking is aan de orde van de dag, de politie beschikt over onbeperkte macht en handelt vaak arbitrair.
Welnu, het optreden van onze overheden tijdens de corona-crisis had opvallend veel DDR-trekken. Aanvankelijk aanvaardde men probleemloos dat bepaalde fundamentele rechten, zoals het recht op eigendom, het recht om zich te verplaatsen, het recht op onderwijs, maar ook (vaak vergeten) het recht op vereniging en eredienst werden aangetast. De strijd tegen het corona-virus moest worden gewonnen.
Een ander verhaal is de manier waarop de afdwingbaarheid van die regels werd ingevuld. Verklikking werd opnieuw toegelaten en zelfs aangemoedigd. Politiezones riepen daar op hun profielen op sociale media zelfs toe op.
Daarnaast werd al snel duidelijk dat de politie volledig vrij spel had. De ene keer werd een koppel dat op een bankje zat uit te rusten vriendelijk gevraagd de weg verder te zetten, de andere keer volgde per direct een boete van 250 euro per persoon. Recent lazen we het verhaal van een man die vanuit Nederland naar Vlaanderen wou om de begrafenis van zijn vader bij te wonen. De dag voordien werd hij aan de grensovergang tegengehouden. Een doodsbrief als bewijs hielp niet. Hij moest terugkeren. Een dag later lukte het wel.
Opvallend hierbij is dat de burgemeesters als hoofd van de politie plots alle verantwoordelijkheid voor het optreden van de ordediensten van zich afschoven. Een boete die te snel wordt opgelegd ? “Mijn bevoegdheid niet”, zei Oostends burgemeester Bart Tommelein (Open Vld). Toen er eind maart op een camping in De Haan gezocht moest worden naar bewoners van een tweede verblijf, gebruikte men drones en warmtecamera’s. Burgemeester Wilfried Vandaele (N-VA) was aanwezig, maar schoof elke verantwoordelijkheid af : het was de procureur des Konings en de politie die besloten hadden deze methode toe te passen. Als het feitelijk hoofd van de politie maar laat doen, dan zitten we wel degelijk in een politiestaat.
Vraag is of de bevolking deze praktijken bij een tweede lockdown nog zal aanvaarden. Kwam er nog bij dat even met het idee gespeeld werd om de mensen die weigerden de boetes te betalen, niet te dagvaarden, maar het bedrag onmiddellijk bij de belastingen op te tellen. Een rechtstaat onwaardig.
Kleine Napoleons
Dit soft-dictatoriale gedoe werd openlijk gesteund door een aantal politici en ambtenaren die blijkbaar de kans zagen om een gloriemoment te beleven. Pieter De Crem kon als minister van Binnenlandse Zaken zijn plezier niet onderdrukken. Van een kleine Napoleon gesproken. Zo’n figuur zou er net voor moeten zorgen dat er een duidelijke lijn is in het optreden van de politie.
West-Vlaams gouverneur Carl Decaluwé hoort in dezelfde categorie thuis. Die zag de kans schoon om aan te tonen hoe belangrijk zijn functie wel was. Hij dreigde er zelfs even mee om de politie letterlijk elk huis te laten aflopen om na te gaan of de corona-regels wel werden gerespecteerd. En de voorbije weken zette hij meermaals de hakken in het zand toen het kustbeleid in post-corona-tijden aan bod kwam. Het is vreemd wat macht doet men een mens. Decaluwé zou niet misstaan hebben in het autoritaire DDR-regime.
Het probleem met deze crisissen is dat de facto afgeserveerde politici en aanverwanten plots hun laatste stuk macht overmatig proberen te gebruiken. Om vroegere mislukkingen goed te maken. Decaluwé werd West-Vlaams gouverneur omdat men van hem af wou. De man was ongenietbaar geworden toen bleek dat hij Vlaams geen minister van Media kon worden. Luckas Vander Taelen (Groen) schreef ooit in een column dat Decaluwé zich bij een “politiek bezoek aan het House of Lords in Londen zo baldadig gedroeg, dat hij het aan de stok kreeg met de opzichters”. Nadat we hem de voorbije weken bezig zagen, is hij duidelijk nog niet gekalmeerd.
Foto’s (c) Gazet van Hove.