Literatuur Vlaanderen droomt luidop van een alternatief boekenfeest nu Boek.be de stekker trekt uit de ‘normale’ Boekenbeurs. Waarom er niet een Boekenweek van maken?
Nederland gidsland ?
Oorverdovend stil bleef het de afgelopen maanden in het Vlaamse boekenvak terwijl de Nederlandse collega’s gewoon doorgingen met aandacht te vragen voor het boek via diverse spraakmakende acties. Van de Boekenweek begin maart tot de afgelopen Maand van de Filosofie en de Libris Literatuur Prijsuitreiking : in de Nederlandse media loopt het traditionele literatuurjaar onverstoord verder.
Nochtans werd die Boekenweek jaren terug als een Nederlands-Vlaamse boeken-onderonsje gepropageerd. Boek.be, de Vlaamse vereniging van uitgevers en boekhandelaars, sprong in 2012 mee op de Nederlandse kar om in die week – het is eigenlijk meer een tiendaagse – via een gratis aangeboden Nederlandstalig boekenweekgeschenk in de boekhandel ook de Vlaamse auteurs in Nederland bekend(er) te maken.
Ook in Nederland een begrip
Tom Lanoye mocht toen de spits afbijten met zijn novelle Heldere hemel. Dimitri Verhulst zag in 2015 met De zomer hou je ook niet tegen eveneens honderdduizenden exemplaren van zijn gelegenheidsboekje over de Nederlands-Vlaamse toonbank gaan. Maar de laatste vijf jaar was de Vlaamse inbreng in de van oorsprong Nederlandse Boekenweek ver te zoeken.
Tijdens de afgelopen Maand van de Filosofie, ook een Nederlands initiatief, was de Vlaams-Poolse schrijfster Alicja Gescinska trouwens aan het feest met Kinderen van Apate, een opgemerkt pleidooi voor meer waarachtigheid in het leven. Wedden dat Gescinska nu ook in Nederland een begrip is geworden ?
Vlaamse winterslaap
In de eigen Vlaamse letterenwereld daarentegen moeten de auteurs het maar zelf zien te rooien via hun niet aflatende inzet op de sociale media. Soms tot op het wanhopige af. Met uitzondering van de VRT – die in het gat sprong dat de officiële boekensector liet – lijkt het wel of het Vlaamse boekenwezen uitgeteld in de touwen ligt. Of toch niet helemaal.
Boek.be is op sterven na dood. Literatuur Vlaanderen daarentegen herrijst uit zijn as. Het keert niet alleen subsidies uit aan de diverse actoren in het literaire veld – van auteurs en vertalers tot uitgevers – maar gedraagt zich ondertussen naar eigen zeggen meer en meer als spin in het literaire web. In een uitgebreid meerjarenplan (2021-2025) zet het zijn ambities kracht bij door onder andere te pleiten voor een alternatief boekenfeest nu de officiële Boekenbeurs (BB) dit jaar geschrapt is door het zieltogende Boek.be.
Alternatief boekenfeest
Het mag dan de laatste jaren bergaf zijn gegaan met de bezoekers aan de BB – in 2019 waren dat er nog amper 123.000 – het effect ervan op de boekenverkoop is immens. En dat is ook chef Paul Hermans en bestuursvoorzitster Mia Doornaert van Literatuur Vlaanderen blijkbaar niet ontgaan. In hun meerjarenplan breken ze een lans om dit najaar ter vervanging van de grote beurs ‘een alternatief boekenfeest’ te organiseren: ‘Er wordt gewerkt aan een alternatief boekenfeest in het najaar : decentrale manifestaties verspreid over Vlaanderen met een sterke link naar de boekhandel en ruime media-aandacht.’
Hoe dat concreet in zijn werk moet gaan, is niet zo duidelijk. Er wordt weliswaar van ‘decentrale manifestaties’ gewag gemaakt, kortom mini-Boekenbeursjes die – zo kan ik me voorstellen – bijvoorbeeld in Gent, Antwerpen, Brussel, Brugge en Hasselt kunnen plaatsvinden. De boekhandelaars zouden daardoor alllicht meer in beeld kunnen komen – lees : de minderontvangsten tijdens de klassieke BB eindelijk zelf kunnen counteren – maar door een dergelijke versnippering gaat het ‘vuurtoreneffect’ van de vroegere grote BB misschien wel uitdoven.
Publiek-private samenwerking
Gedurende de twee weken van de BB zaliger was het boek immers in de media – van VTM tot de kranten en radio – alomtegenwoordig. Of ‘decentrale manifestaties’ ook een dergelijke media exposure kunnen creëren, is zeer twijfelachtig. Het ballonnetje dat Literatuur Vlaanderen hier oplaat, verdient dus enige bijsturing.
Waarom zou een commerciële organisator – of noem hem curator – niet de nobele, en hopelijk ook lucratieve, taak op zich kunnen nemen om gedurende die ene week van de Allerheiligenvakantie begin november een Boekenbeurs nieuwe stijl te organiseren ? De modale Vlaming lust er wel pap van om in die vaak druilerige vakantieweek met de schoollopende kinderen een boekenvoorraad in te slaan. Niets belet Literatuur Vlaanderen bijvoorbeeld om in zee te gaan met een dergelijke curator en via een publiek-private samenwerking alles in goede banen te leiden.
Corona heeft erin gehakt
Het geld dat de Vlaamse uitgevers en boekhandelaars via Boek.be aan de Nederlands-Vlaamse Boekenweek moesten spenderen – en waar de afgelopen acht jaar alleen Lanoye en Verhulst maximaal van profiteerden – kan beter aan deze Boekenweek/Beurs worden besteed. Daardoor krijgt de BB opnieuw weer een sterke focus: één week alle sluizen open in plaats van twee weken met onderbrekingen voort te sukkelen tot 11 november.
Komt erbij dat niet alleen in het boekenvak maar ook in de sector van de evenementenorganisaties corona er serieus heeft ingehakt. Ik kan me voorstellen dat veel van die organisatoren popelen om – in samenwerking met een dynamische literaire speler, zoals Literatuur Vlaanderen bijvoorbeeld – de schouders te zetten onder de restyling van de BB.
Spetterende Boekenweek/Beurs
Verleden week werd hier in Boekenland een lans gebroken voor een grote Vlaamse commerciële boekenprijs, nu de Gouden Boekenuil niet meer bestaat. Dat Boek.be het op zijn site over deze literaire prijs heeft, alsof hij nog steeds uitvliegt, spreekt boekdelen over de staat van ontbinding waarin Boek.be zich blijkbaar bevindt. Literatuur Vlaanderen pleit in zijn meerjarenplan onomwonden voor nieuwe Vlaamse literatuurprijzen nu ze allemaal zijn gesneuveld: ‘De prijs van de Vlaamse Gemeenschap voor literatuur (Ultima) is zinvol en gewaardeerd, maar kan het gemis aan minstens één grote Vlaamse literaire prijs niet opvullen.
Het BoekenOverleg vroeg in zijn memorandum voldoende budget om, aanvullend op de middelen uit de markt, een beperkt aantal literaire prijzen in Vlaanderen mogelijk te maken voor fictie, non-fictie, strips en kinder- en jeugdliteratuur. Literatuur Vlaanderen onderschrijft deze vraag.’
Dat het ondertussen ook oog heeft voor de leemte die de afschaffing van de BB achterlaat, is mooi meegenomen. Nu nog een concreet plan uitwerken voor een spetterende BB in de herfst. Want anders weten we straks niet wat gedaan als de bladeren vallen, en de kinderen in lockdown met zichzelf geen blijf weten.