Ze leerden elkaar kennen op het werk

Sint-Gummaruskerk in Lier

Paters, priesters en nonnen die ‘hun kap over de haag’ gooiden… Eind de jaren ’60 en ’70 was het een vaak voorkomend fenomeen. De katholieke kerk en de maatschappij waren op drift en vaste zekerheden smolten weg als sneeuw voor de zon. VRT-journalist Koen Wauters is de zoon van een ex-norbertijn en een ex-jozefien. In een indringend boek brengt hij het relaas van zijn ouders, aan de hand van hun latere getuigenissen en hun correspondentie van toen, over een van de belangrijkste keerpunten in hun leven : het verlaten van hun kloosters en het van nul af aan opnieuw beginnen als gehuwde leken.

De jaren ’60 leken een zekere bevrijding in te luiden, zeker nadat de Katholieke Kerk via het Tweede Vaticaans Concilie haar “aggiornamento” aankondigde, wat inhield dat ze zich meer ‘bij de tijd’ wilde brengen. Maar ook de maatschappelijke structuren kwamen op de helling te staan, getuige daarvan het revolutionaire studentenprotest in mei 1968 in Frankrijk, maar ook in de rest van Europa. Ook “Leuven Vlaams” kreeg toen zijn definitieve beslag. Het is in dat bijzondere tijdsgewricht dat de wegen van Herman Wauters – norbertijn van Tongerlo – en An Verbeke – jozefien en godsdienstleerkracht in Oostende – elkaar kruisten, in het kader van een retraite voor de leerlingen van zuster Helena (haar kloosternaam) door pater Goswin (zijn kloosternaam). Op het werk dus…

Van vriendschap tot verliefdheid

Hoewel Herman en An aan hun zoon Koen getuigden over hun jeugd, hun roeping en hun uiteindelijke keuze voor het priesterschap en het lesgeven als kloosterlinge, maar ook over de onzekere periode nadien als jonge gehuwden, is het boek hoofdzakelijk een bloemlezing uit hun talrijke brieven die ze tussen januari 1967 (hun eerste ontmoeting) en mei 1969 (hun uittredingen uit hun gemeenschappen) aan elkaar richtten. We krijgen aldus een totaalbeeld van wat twee authentieke personen deed evolueren van zakelijke vriendschap naar passionele verliefdheid, en dat in een wereld die steeds minder de hunne werd en die ze uiteindelijk achter zich zullen laten. Zonder schroom maken we kennis met twee kinderen van hun tijd die weg groeiden uit de zekerheden waarmee ze in hun volwassen levens stapten en die ‘onderweg’ andere, nieuwe zekerheden ontdekten en daar uiteindelijk ook voor kozen. Die evolutie werd een worsteling met hun eigen geweten, hun geloof, het instituut dat ze belangeloos dienden, hun omgeving, hun vrienden, hun ouders en familieleden.

Een existentieel verhaal

Een existentieel verhaal

Koen Wauters heeft de briefwisseling tussen zijn ouders zorgvuldig geordend waardoor de lezer een integer beeld en een diep-menselijk inzicht krijgt in wat hen heeft bewogen om na veel gebed, twijfels en gewetensonderzoek uiteindelijk voor elkaar te kiezen. Er wordt wel eens smalend gedaan over uitgetreden priesters, paters of nonnen. Dit boek – dat als een trein leest – haalt dat helemaal onderuit omdat het een aangrijpend existentieel verhaal van twee intellectuele zielen brengt dat tot nadenken stemt. Het is daarbij goed dat ‘de hoofdrolspelers’ zélf – in de inleidingen van de zeven hoofdstukken die telkens een volgende ’episode’ bevatten – wat meer informatie aanbrengen over ‘het kader’ waarin ze leefden, waarmee bedoeld wordt : de tijdsgeest, de gewoontes, de geplogenheden in de kloosters en de (niet altijd even fraaie) verhoudingen aldaar, de gezagsverhoudingen in de kerk van toen, de contacten met hun ouders, de aard van ‘hun job’, hun omgang met medebroeders en-zusters. Het doet de lezer de tijdsgeest bijzonder goed vatten.

Tijdsdocument

Koen Wauters heeft op een mooie manier de bijzondere liefdesverhouding tussen zijn ouders gevat en geschetst. Bovendien maakte hij van zijn boek een prachtig tijdsdocument, waarin velen vandaag nog gebruiken en toestanden zullen herkennen. Maar het doet ook inzien dat uitgetreden priesters/paters en nonnen daarbij vaak niet lichtzinnig en enkel overmand door emoties en de menselijke natuur over één nacht ijs gingen. Het waren in veel gevallen moeilijke processen die mensen soms deden wankelen en in onzekerheid brachten, zeker als hun gemeenschappen daar maar weinig begrip voor konden of wilden opbrengen, enkele individuele medebroeders of -zusters die zelf wél bleven uitgezonderd. Herman en An waren zeer gelovig en hoopten op snelle veranderingen in de kerk, waardoor zij mogelijk zelfs als gehuwde priester en zuster hun taken konden verderzetten, hier of in de ‘ontwikkelingslanden’. Het heeft niet mogen zijn, wat hen uiteindelijk hun geloof nuchter heeft doen relativeren of zelfs verlaten, zonder heimwee, maar ook zonder wrok.

Men kan hierover verschillende meningen hebben en ondanks een dramatisch slinkend aantal gelovigen zijn de discussies daarover in de kerk nog altijd niet uitgewoed. Dit verhaal is daarom een getuigenis naast andere, zonder waardeoordeel. Want er zijn ook verhalen van mensen die altijd erg gelukkig waren in hun dienst aan de kerk en de wereld, aan God en de medemens. Elk verhaal dat uit het hart komt is de moeite waard om gelezen te worden.

Koen Wauters. ”Mijn vader was priester, mijn moeder non” Uitgeverij Pelckmans, 2021. 247 p. ISBN 978 946 3832 42 7

Mijn vader was priester, mijn moeder non

Foto’s (c) Gazet van Hove.