door Pieter Vandermoere in ’t Pallieterke .
Over de Tweede Wereldoorlog zijn al oneindig veel boeken uitgegeven. Wie de boekhandel binnenstapt, merkt echter dat de honger van de hedendaagse lezer over het onderwerp nog lang niet is gestild. De laatste grote oorlog op ons continent blijft fascineren. Hoewel de oorlog hier tussen 1940 en 1944 relatief kort verliep, hield het frontnieuws in de Sovjet-Unie vele duizenden Vlaamse families jarenlang in angstige spanning. Dankzij uniek fotomateriaal wordt de lezer deel van het verhaal van een tiental Vlaamse oostfronters.
Het grote verhaal dient daarbij als achtergrond : de achteruitstelling van de Vlaming binnen België, het sterke katholieke geloof in Vlaanderen, het gevaar van de Sovjet-Unie voor Europa. Het probleem is dat statistieken snel de neiging hebben onpersoonlijk te worden : 19.000 Vlamingen aan het Oostfront, waarvan een vijfde vermist of gesneuveld. Nochtans is bijna ieder verhaal van die duizenden vrijwilligers verschillend en waren er diverse motieven om in Duitse legerdienst te treden.
Idealisme en bittere realiteit
Met Jonathan Trigg en Rudi Massart vond Davidsfonds twee auteurs die niet aan hun proefstuk zijn. Vooral de eerste toont zich als gewezen Brits legerkapitein bijzonder beslagen op het ijs van de Waffen SS. Niet onbelangrijk wanneer men de lezer wegwijs wil maken in de diverse legereenheden waarin de Vlaamse soldaten dienden en aan de vele fronten waar ze vochten: van de oevers van de rivier Narva (Estland) tot in Oekraïne. Een figuur als Léon Degrelle was natuurlijk geknipt om de heldendaden van het Légion Wallonie niet onbelicht te laten. Maar ook het Vlaams Legioen onderscheidde zich dapper, vooral in Krasny Bor (nabij Sint-Petersburg).
De vele foto’s tonen zelden de bloederige taferelen, maar eerder de huiselijke en kameraadschappelijke momenten. Zo is er aandacht voor het vertrek vanuit Vlaanderen, de militaire opleiding en de eedaflegging. Tegelijk is ook het idealisme van jonge soldaten zichtbaar, die vol geestdrift het avontuur tegemoet zien. Wanneer de jonge vrijwilligers echter foto’s maken van het front, straalt de bittere realiteit ervan af : barre koude, te lichte kledij, de alomtegenwoordige vijand.
Bittere einde
Vele soldaten trokken uit Vlaamse overtuiging naar het Oostfront. Er is al veel inkt gevloeid over de mate waarin de Duitse militaire leiding al dan niet gevolg gaf aan hun verwachtingen. De meeste militairen schikten zich in hun lot. Toen het Vlaams Legioen werd opgenomen binnen de Waffen SS, reageerden echter een 200-tal man. Deze ‘Rebellenclub’ weigerde de SS-eed af te leggen. Sommigen kregen hiervoor disciplinaire sancties. Ook hun verhaal krijgt in een apart hoofdstuk de nodige aandacht.
Met dit boek hebben de auteurs de drempel verlaagd voor wie het verhaal van de Vlaamse oostfronters wenst te kennen. De vele illustraties trekken de lezer mee richting de vele herinneringen die een generatie hebben getekend. Men leert hun ouders, vrienden en vriendin kennen. Men ziet hoe ze in soms barre omstandigheden toch plezier hebben en het beste van zichzelf geven. Net daarom is het laatste deel van het boek wel confronterend. Foto’s van de graven en doodsprentjes van verscheidene personages in het boek, doen een mens gruwen van een Europese burgeroorlog zoals die de vorige eeuw tweemaal plaatsvond. Beklijvender dan de boodschap ‘Oorlog tegen oorlog’ van Oswald Van Ooteghem in het naschrift heb ik het nergens gelezen.
Rudi Massart & Jonathan Trigg, ‘Vlaamse jongens, Duits front – de strijd aan het Oostfront in beeld’, uitgeverij Davidsfonds, 2021, 175 bladzijden, 32,50 euro – ISBN : 9789002269196 .
