door Michaël Vandamme in ’t Pallieterke .
Dat er (economische) maatregelen gingen komen na de Russische inval in Oekraïne was onvermijdelijk. Inmiddels werden ze tot een historisch record opgevoerd, wat vragen oproept over de precieze effecten die men creëert. In Rusland en elders. Economen blijken alvast terughoudender te zijn dan menig politicus.
Het doet wat denken aan de bekende uitspraak van die andere Vladimir, Lenin genaamd. “De kapitalisten zullen ons het touw verkopen waarmee we ze zullen ophangen”, stelde hij ooit. Met Rusland wordt steeds minder ‘touw’ (spreekwoordelijk dan) verhandeld, maar de vraag is nog maar welke lus vandaag rond welke nek gestropt wordt.
Snelle resultaten
Economische sancties zijn vooral een door politici gegeerd instrument, economen staan er doorgaan kritischer tegenover, zeker wanneer de gevolgen op langere termijn bekeken worden. Maar voor bewindslui zijn dergelijke maatregelen een illustratie van doortastende daadkracht, graag met directe resultaten. De schokgolf die door de Russische economie trok, is hier mooi voorbeeld van. Verwacht wordt dat het bbp dit jaar tussen de 9 en 15 procent zal dalen. Sinds begin dit jaar daalde de waarde van de roebel met een derde. En de weerslag op de technische capaciteiten van het land is onmiskenbaar, net zoals zich een uittocht van gegeerde geschoolde profielen ontwikkelt, die snel voelbaar is. Het belangrijkste resultaat dat op korte termijn bereikt moest worden, het beëindigen van de vijandelijkheden, blijft echter uit.
Economisch wapen
In regel zijn sancties iets wat men kleinere landen oplegt. Op die manier wordt de betrokken staat of regime geraakt, maar beperkt men de collaterale schade. In dat opzicht is de huidige situatie uniek. Het volstaat een blik op de kaart te werpen om te zien dat de opgelegde sancties, enkele uitzonderingen buiten beschouwing gelaten, een vrijwel uitsluitend westerse aangelegenheid zijn. Het verschaft Rusland alvast wat ontsnappingsroutes. De uniciteit zit hem echter vooral in het feit dat men een G20-economie met zo’n hevigheid isoleert, wat het erg moeilijk maakt om te voorspellen wat de precieze repercussies op de rest van de wereld zullen zijn. Vlak voor de Russische inval een feit werd, verscheen ‘The Economic Weapon’, van expert Nicholas Mulder, verbonden aan de Cornell Universiteit in de VS. De timing kon niet beter zitten. Eind maart schreef hij over deze kwestie in magazine Foreign Affairs : “De sancties zouden in dit geval wel eens kunnen falen in hun opzet, niet omwille van hun zwakte, maar precies door hun grote en onvoorspelbare sterkte.”
Uitwijkmogelijkheden
De gevolgen draaien om zoveel meer dan het gemor van de westerse consument aan de pomp. Mulder hierover : “Sancties gebruiken tegen grote economieën, zijn niet mogelijk zonder compensaties voor de eigen economieën, maar ook die van veel andere landen die mijlenver van deze beslissing staan maar er wel de gevolgen van ondergaan.” Reacties op deze maatregelen zijn vaak irrationeel, maar dat maakt het effect er niet minder op. De weerslag, zeker op Centraal-Azië, was in dit geval onmiddellijk voelbaar. Er is ook een disruptief effect op de globale voedingssector. En economen wijzen er ook graag op dat hier een vermenigvuldigingseffect speelt. Begrijp : de brokken die gemaakt worden, vallen groter uit dat de ingezette middelen om ze te veroorzaken. In het verleden werden landen als Noord-Korea, Syrië, Venezuela of nog Wit-Rusland geviseerd, staten die veel minder geïntegreerd zijn in de wereldeconomie dan Rusland, wat ons bij een andere paradox brengt.
De globalisering van de economie – begrijp : de onderlinge afhankelijkheid van landen – zorgt ervoor dat de effecten van zulke sancties breed gevoeld worden. Tegelijkertijd biedt ze ook uitwijkmogelijkheden voor de geviseerden, wat dan weer de efficiëntie ondergraaft. Iran toonde aan hoe via Azië de gevolgen van de door Trump opgedreven sancties opgevangen werden. Ook voor Moskou wordt deze factor Azië cruciaal.
Foto’s (c) Gazet van Hove.