door Michaël Vandamme in ’t Pallieterke .
Worden miljoenen mensen in de derde wereld het slachtoffer van Russische hardnekkigheid ? De cijfers over het voedselprobleem zijn zonder meer alarmerend. De patstelling in de Zwarte Zee maakt dan weer een snelle uitweg weinig waarschijnlijk. Verschillende ideeën worden geopperd, maar feit is dat de sleutel in Moskou ligt. Voorlopig toch.
Reeds voor Rusland Oekraïne binnenviel, waarschuwde de VN voor een voedselschaarste die verschillende ontwikkelingslanden zwaar zou treffen. Door het conflict is het probleem zo mogelijk nog groter geworden. De situatie stort vele miljoenen – sommige cijfers hebben het over 1,5 miljard – in de voedselonzekerheid. Voor 250 miljoen mensen dreigt zelfs een heuse hongersnood.
Afgekondigde blokkade
De strategische realiteit van de oorlog zorgt ervoor dat vooral voor Oekraïne de situatie benard is. Als Rusland immers met de eigen landbouwproducten de weg vindt naar de internationale markten, zijn de exportmogelijkheden voor Oekraïne als gevolg van de Russische blokkade in de Zwarte Zee bijzonder beperkt. Alle opslagruimte zit vol en voedsel raakt het land slechts met mondjesmaat uit. Voor de oorlog gebeurde die uitvoer in 90 procent van de gevallen immers via zee, maar daar heeft Rusland een blokkade afgekondigd. Alternatieven over land worden aangesproken, maar die slagen erin slechts een fractie te compenseren. Door de situatie zitten 80 schepen gekneld in Oekraïense havens, 10 hiervan zouden volgens de Internationale Maritieme Organisatie vernietigd of beschadigd zijn. En zelfs in de veronderstelling dat Rusland de nodige ruimhartigheid aan de dag zou leggen, moeten de aanvoerlijnen eerst ontmijnd worden – letterlijk. Mijnen zijn een tweesnijdend zwaard : ze verwijderen – moeilijker dan ze te plaatsen – is onontbeerlijk voor de handel, maar meteen zou een belangrijke hindernis voor een Russische aanval weggenomen worden.
Verdrag van Montreux
Steeds vaker grijpt men dan terug naar historische parallellen en precedenten, zoals tijdens de oorlog tussen Irak en Iran tankers militaire begeleiding kregen, of gemeenschappelijke internationale acties tegen piraterij. Waarom dan geen konvooibegeleiding doorheen de Zwarte Zee ? Een aantal parameters maakt de situatie anders en gevaarlijker. Het feit dat Rusland een kernmacht is natuurlijk, een constante in het escalatieverhaal. Bovendien bevinden zich ruim 20 Russische marineschepen in de Zwarte Zee, waaronder vier duikboten. Maar de toegang tot de zee is gesloten door Turkije (dat correct handelde volgens het Verdrag van Montreux). Een mogelijke oplossing is dat Ankara een risico voor de eigen veiligheid zou afkondigen, waardoor weer militaire schepen door de Bosporus kunnen, zij het met restricties.
‘Zee-blindheid’
Men heeft zich wat verkeken op de blunders van de Russische landmacht, waardoor men niet zag dat de marine een veel betere beurt maakte in het bereiken van haar doelen. Ook erkent men nu pas de impact van hetgeen zich in de Zwarte Zee afspeelt : ‘zee-blindheid’ heet dit volgens experts, of het onderschatten van het strategische nut van een zeemacht. Of enig vergelijk met Moskou haalbaar is, zal de toekomst uitwijzen. Mogelijk gebruiken ze de maritieme patstelling als instrument voor onderhandelingen. Ze zouden zich zelfs als humaan en meelevend kunnen opstellen, als een land dat zijn verantwoordelijkheid neemt in de strijd tegen de honger. Het Kremlin is voor niets verlegen, dat is wel een constante.
Foto’s (c) Gazet van Hove.