door Anton Schelfaut in ’t Pallieterke .

Jasper Pillen

Jasper Pillen (Open Vld) is Kamerlid, schepen in Brugge en vicevoorzitter van zijn partij. Hij zetelt in de Kamercommissie Defensie. Desgevraagd laat de West-Vlaming voor ’t Pallieterke zijn licht schijnen over de oorlog in Oekraïne, de Antwerpse drugsoorlog, de zin en onzin van de inzet van het leger op straat en de herinvoering van de militaire dienstplicht.

In het Antwerpse district Merksem kwam vorige week een 11-jarig meisje om het leven bij de beschieting van een woning. Het zou gaan om een afrekening in het drugsmilieu. N-VA, Vlaams Belang en MR pleitten er meteen voor om het leger in te zetten om het drugsgeweld tegen te gaan, maar dat vindt Open Vld-Kamerlid en defensiespecialist Jasper Pillen een slecht idee. “Het klinkt misschien goed als slogan op een emotioneel moment, maar er zijn heel wat redenen waarom het een slecht idee is”, zegt hij.

Volgens Pillen is het niet de taak van het leger om op straat te patrouilleren. “In een democratie zetten we de politie in als er criminele feiten gepleegd worden”, steekt hij van wal. “Het leger wordt ingezet voor buitenlandse operaties, voor onze landsverdediging en in geval van calamiteiten, zoals bij de overstromingen in Wallonië. De oproep van enkele politici om nu het leger te sturen, getuigt van een gebrek aan kennis over defensie.”

militairen aan de Antwerpse kathedraal

Waarom is het een slecht idee om militairen in te zetten op straat ?

“Ten eerste is het onduidelijk waar die militairen precies moeten worden ingezet en wat ze precies moeten doen. Als je voorbij de slogan kijkt, zijn dat heel pertinente vragen die niemand lijkt te beantwoorden. Het tweede probleem is dat militairen niet opgeleid zijn voor eender welke opdracht die ze in Antwerpen zouden moeten vervullen. Militairen hebben bijvoorbeeld geen mandaat om mensen die zich verdacht gedragen staande te houden en hun identiteitskaart te vragen. Ze zijn ook niet gemandateerd om onderzoeksdaden te stellen.”

“De afgelopen jaren lag het terreurdreigingsniveau een stuk lager dan in 2015. Het parlement en de bevoegde minister hebben de kans gemist om een duidelijk mandaat op papier te zetten. Daardoor hadden we nochtans kunnen weten wat militairen op straat mogen doen en wat niet.”

Zou de inzet van het leger geen afschrikkingseffect kunnen creëren ?

“Mensen die ’s nachts met granaten gooien en woningen beschieten waarvan ze wellicht weten dat er zich kinderen in bevinden, zijn niet bang van een vuurgevecht. Antwerpen is een stad met 750.000 inwoners. We hebben niet genoeg militairen om elke straathoek te bewaken. Denk je nu echt dat een jongeman of -dame die kiest voor Defensie met het oog op een avontuurlijke loopbaan in het buitenland zin heeft om te patrouilleren in Antwerpse wijken ? Nee, dan gaat die persoon liever bij de politie werken. Tijdens ‘Operatie Vigilant Guardian’ (OVG) stonden aan de Amerikaanse ambassade in Brussel een politieman, een militair en een private bewakingsagent. De militair had de minste bevoegdheden, werd het slechtst betaald en – in tegenstelling tot die twee anderen – moest hij in de kazerne overnachten omdat hij in operatie was.”

Tal van buurlanden en westerse bondgenoten kondigden na de Russische invasie van Oekraïne aan dat ze hun defensie-uitgaven de komende jaren fors zullen optrekken. Sommige landen gaan in sneltempo naar 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp). België hoopt tegen 2035 dat streefdoel te bereiken. Is dat te weinig en te laat ?

“Toen deze regering aantrad in tempore non suspecto, had ik niet gedacht dat ik in 2023 zou kunnen zeggen dat we tegen 2030 naar 1,54 procent van het bbp gaan. Ik had nooit gedacht dat we niet meer zouden discussiëren over de F-35 en dat we een dertigtal stukken 155 mm-artillerie op wielen zouden aankopen. Daarvoor had ik drie jaar geleden onmiddellijk getekend. Uiteraard is de geopolitieke situatie drastisch veranderd. Maar alle zaken die we nu gerealiseerd hebben, zoals de loonsverhoging voor militairen en de verbetering van hun arbeidsvoorwaarden, de ambitieuze rekruteringsdoelstelling, de aankoop van zware artillerie en nieuwe helikopters, en het cybercommando, overstijgen zelfs mijn stoutste dromen.”

“Maar het moet inderdaad meer zijn. We streven nu naar 1,54 procent tegen 2030. De echte uitdaging situeert zich tussen 2030 en 2035. De intentie van de regering om naar 2 procent te gaan, moet zo snel mogelijk wettelijk verankerd worden. We moeten zelfs durven te kijken om, als de begrotingssituatie dat toelaat, vroeger dan 2035 naar 2 procent te gaan. Momenteel ontbreekt het debat over wat we gaan doen tussen 2030 en 2035. Het is niet zo dat je militair materiaal zomaar snel in een winkel kan gaan kopen. De eerste F-35’s worden geleverd in 2024, terwijl de Zweedse regering die in 2017 al heeft besteld. Zoiets duurt jaren. Als we tegen 2035 naar 2 procent willen gaan, moeten we vandaag beginnen na te denken over wat we met dat extra budget zullen doen. Dat debat moeten we nú voeren, in de schoot van deze regering.”

“De krijgsmacht is een essentieel onderdeel van een soevereine natie”

Bent u een voorstander van bilaterale akkoorden zoals België afsloot met Nederland over de aankoop van fregatten ?

“Die keuze valt voor een klein land als België absoluut te verdedigen, maar je moet erover waken dat je geen filiaal wordt van een veel groter land zoals Frankrijk. We mogen niet énkel met de Nederlanders samenwerken op vlak van de marine en énkel met de Fransen voor wat betreft de landcomponent. De Admiraliteit Benelux, waarbij de Belgische Marine-component en de Nederlandse Koninklijke Marine zeer intensief samenwerken, is de te volgen strategie. We moeten nog intensiever samenwerken met andere landen, maar van het fusioneren van krijgsmachten of onderdelen daarvan, ben ik een tegenstander. De krijgsmacht is een essentieel onderdeel van een soevereine natie.”

Vivaldi weigert uit ethische overwegingen om de bewapening van SkyGuardian-drones toe te laten, ondanks een positief advies van Defensie. Nochtans gaat het hier niet om zogenaamde ‘killerdrones’ die automatisch hun doelwitten kiezen en uitschakelen. Waarom mogen die in België niet bewapend worden ?

“We gaan die nóg niet bewapenen. In de nabije toekomst zullen we beseffen dat we een zinloze discussie hebben gevoerd. Ik respecteer de afspraak die nu gemaakt is binnen de regering, maar als defensiespecialist moet ik vrijuit kunnen zeggen dat we een vergissing begaan. Ik ben ervan overtuigd dat dat de komende jaren wordt rechtgezet. In de nabije toekomst zal het zo vanzelfsprekend worden dat deze drones worden uitgerust met wapensystemen dat wij als land niet kunnen achterblijven. Daar zullen ethische argumenten geen enkele afbreuk aan doen.”

“We moeten wel zeer goed oppassen voor volledig autonome toepassingen die op basis van artificiële intelligentie (AI) het vuur kunnen openen. Die moeten zo snel mogelijk internationaal verboden worden. Ik zie bij sommige collega’s een bepaalde naïviteit in dit debat. Ze gaan ervan uit dat als we die autonome toepassingen voor onszelf verbieden, de rest van de wereld op miraculeuze wijze zal volgen. Aan die naïviteit stoor ik mij. Die wensdroom is op geen enkel vlak, militair of technologisch, ooit uitgekomen. We moeten echt wel klaar zijn om een antwoord te kunnen bieden op landen die hun voeten vegen aan een internationaal verbod.”

Engeland | Verenigd Koninkrijk

Dat is niet het enige dossier waarin uw coalitiepartners dwarsliggen. Eind november botste premier Alexander De Croo op groen verzet tegen de uitvoer van materiaal naar het Verenigd Koninkrijk voor nucleair-militair onderhoud. Maakte België daardoor een slechte beurt binnen de NAVO ?

“Ja, zulke zaken moet je vermijden. Als lid van de NAVO doe je zoiets niet. Dit is niet de manier waarop je met een buurland, vriend en NAVO-bondgenoot omgaat. Dit was een episode die we zo snel mogelijk achter ons moesten laten. Dit is niet voor herhaling vatbaar. Iedereen beseft dat zulke zaken beter worden vermeden.”

“Sommigen doen alsof het verlengen van een kerncentrale hetzelfde is als de aankoop van een nieuwe microgolfoven. Dat is niet het geval”

In navolging van Frankrijk, Duitsland en de Verenigde Staten zijn ook Polen en het Verenigd Koninkrijk van plan om gepantserde gevechtsvoertuigen te leveren aan Oekraïne. Doet België genoeg om Oekraïne te ondersteunen ?

“Ons land doet wat het kan met de mogelijkheden die het heeft. De Oekraïners hebben uiteraard nood aan zwaar geschut, maar ook aan opleidingen en humanitaire hulp. Op die domeinen levert België zijn bijdrage. België doet wat het kan, maar je kan alleen maar geven wat je hebt. Dat is nu eenmaal de situatie waarin we zijn terechtgekomen. Als landen in een soort van opbod verzeild geraken, kan België daar niet aan meedoen. Het heeft zelf geen tanks, pantserhouwitsers of zware artillerie meer.”

“België moet ook bereid zijn om – in functie van de situatie op het terrein – verdere stappen te zetten. De graanroute in de Zwarte Zee is essentieel voor de bevoorrading van de hele wereld. Als de maritieme veiligheid daar bedreigd zou worden, moet België de kaart durven te trekken van een internationale operatie onder VN-vlag. In dat geval moeten we de capaciteiten die we hebben, durven inzetten. We behoren immers tot de wereldtop op het vlak van mijnenbestrijding.”

NAVO

De NAVO lijkt steeds verder te gaan in de wapenleveringen aan Oekraïne. Kan dat een verdere escalatie van het conflict in de hand werken ?

“Het is niet zo dat Amerikaanse of Poolse militairen operaties begeleiden in Oekraïne. Daarvoor moeten we zeer goed oppassen, hoeveel sympathie ik ook heb voor het Oekraïense volk. Er is een verschil tussen het leveren van materiaal en de actieve begeleiding van militaire operaties in Oekraïne door NAVO-militairen. Het ene moeten we vooral doen, het andere best niet.”

Wordt 2023 het jaar van de wapenstilstand ?

“Ik vrees ervoor. Ik betwijfel zelfs of 2024 of 2025 dat wordt. We zijn op weg naar een consolidatie van de frontlijn, voornamelijk langs de rivier de Dnjepr. Dat is een natuurlijke en zeer brede grens. Daar zal een loopgravenoorlog worden uitgevochten, zoals we die in de Eerste Wereldoorlog hebben gezien. De kleding is beter en de drones die erboven hangen waren 100 jaar geleden ondenkbaar, maar we hebben sindsdien eigenlijk niets geleerd. Ik zie dezelfde beelden als 110 jaar geleden. Ik vrees dat dat het beeld van de volgende jaren zal blijven, tenzij je naar een diplomatieke oplossing kan gaan.”

Gelooft u in een onderhandelde oplossing met Rusland ?

“We moeten uiteraard pleiten voor een diplomatieke oplossing. Er zijn momenteel te weinig diplomatieke gesprekken. Naast de boosheid en de emotionaliteit, die logisch zijn in dit soort dossiers, moeten we ook rationeel zijn. Daarbij horen gesprekken, ook al verafschuw je Poetin en zijn entourage. Je moet altijd de mogelijkheid openhouden om met elkaar te praten. We moeten vooral rekening houden met wat de Oekraïners zélf willen, want hun land en hun toekomst staan op het spel. We moeten hen dus niet dicteren wat ze precies moeten vertellen aan de onderhandelingstafel. Dat zou niet verstandig zijn. We moeten de autonomie en soevereiniteit van Oekraïne respecteren. Maar de diplomatieke weg zou wat meer aandacht moeten krijgen in 2023.”

Volgens politicoloog John Mearsheimer treft ook het Westen schuld voor de oorlog in Oekraïne. Deelt u die analyse ?

“Ze zitten ook in het parlement, de mensen die zeggen dat de NAVO het conflict heeft uitgelokt. Dat zijn aberraties die in hun wereldbeeld passen. Ik heb het dan bijvoorbeeld over de communistische partij. Het is al lang duidelijk in welke richting Oekraïne wil evolueren, maar Rusland legt zich daar niet bij neer. De Russische beer houdt ook Wit-Rusland, Transnistrië, Moldavië, Zuid-Ossetië en dus Georgië in zijn greep. Rusland heeft het bijzonder moeilijk met het verlies van zijn invloedsfeer en de instorting van de Sovjet-Unie eind jaren ’80.”

“Ik ben er niet van overtuigd dat Poetin gestoord is, zoals onder meer Bart De Wever beweerde. Ik ben er wel van overtuigd dat die man vanuit zijn referentiekader en historische ervaringen oprecht gelooft dat hij een soort van ‘heilige strijd’ voert voor de Russische invloedsfeer die langs alle mogelijke kanten bedreigd wordt. Je krijgt in de media wel het beeld van iemand die geïsoleerd is, maar Poetin is niet gestoord. Hij gaat ervan uit dat hij historisch gezien recht in zijn schoenen staat. En vergis je niet : hij geniet nog altijd een grote steun van de bevolking. Al is het afwachten of dat zo blijft bij eventuele nieuwe mobilisaties.”

Op sociale media valt regelmatig te horen dat de NAVO en Rusland een proxy-oorlog uitvechten in Oekraïne. Is dat zo ?

“Ik begrijp al die analyses, maar we mogen de kern van de zaak niet uit het oog verliezen. Oekraïne is sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in de jaren ’80 onafhankelijk. Daarover zijn afspraken gemaakt. Dat land is op een ongelofelijk laffe manier binnengevallen omdat het een andere koers wilde varen. De bevolking wordt beschoten en vermoord. Dat is de inzet van dit conflict, alle mogelijke analyses ten spijt.”

“De herinvoering van de militaire dienstplicht is – net zoals de inzet van militairen op straat – een slecht idee”

Volgens admiraal Michel Hofman is een denkoefening over de herinvoering van de militaire dienstplicht “de moeite waard”. Moet er – gelet op de geopolitieke context – voor de lange termijn over dat idee worden nagedacht ?

“Nee, absoluut niet. Ik heb enorm veel respect voor admiraal Michel Hofman, maar de herinvoering van de dienstplicht is – net zoals de inzet van militairen op straat – een slecht idee. Ik ben wel voorstander van een burgerdienst. Het idee dat een jongvolwassene gedurende een bepaalde periode iets doet voor de gemeenschap, vind ik prikkelend. Voor mij zou dat absoluut kunnen.”

“Een legerdienst zoals we die tot 1992 gekend hebben en waarbij vrouwen werden uitgesloten, zouden we vandaag niet meer aanvaarden. De idee dat een 18-jarige naar de kazerne gaat om daar gedurende tien maanden militair werk uit te voeren, is niet meer van deze tijd. De arbeidsmarkt smeekt om mensen. We gaan jongeren toch niet vragen om hun leven 10 maanden op pauze te zetten ?”

“Praktisch gezien kan ons leger die dienstplichtigen ook niet meer absorberen. De kazernes zijn er niet meer. Alleen al in mijn regio zijn de laatste twintig jaar drie à vier kazernes verdwenen. De capaciteit op vlak van personeel, infrastructuur en materiaal is er niet meer. We kunnen de dienstplicht onmogelijk opnieuw invoeren, tenzij je miljarden uittrekt om die capaciteit opnieuw op te bouwen.”

TikTok en Chinese spionage

Theo Francken vindt het niet verstandig dat minister van Defensie Ludivine Dedonder TikTok gebruikt. Hij noemt de app “Chinese spionage”. Bent u dezelfde mening toegedaan ?

“Zelf zit ik niet op TikTok, omdat ik het eerlijk gezegd nogal kinderachtig vind.”

Dat zal uw partijgenoot en Vlaams Parlementslid Maurits Vande Reyde niet graag horen.

“Iedereen moet doen wat hij wil. Ik heb heel veel respect voor Maurits. Hij heeft een totaal andere stijl dan ik, maar hij is een keiharde werker. Dat verbindt ons. Maar TikTok laat ik met héél veel plezier aan mij voorbijgaan, ook al zijn er veel mensen die zeggen dat ik het moet gebruiken om de jeugd te bereiken. Iedereen moet dat voor zichzelf uitmaken.”

“Maar vanuit een veiligheidsstandpunt is het inderdaad de vraag of het wel zo verstandig is om dit soort apps te gebruiken. We moeten zeer goed opletten met TikTok, de Chinese routers bij Defensie, Chinese camera’s … We zijn te naïef geweest op een aantal vlakken, maar ook van de naïviteit rond Chinese technologie moeten we afstappen.”

Principeakkoord met Engie

Bent u tevreden met het niet-bindend akkoord dat de regering sloot met Engie ?

“Ik ben vooral blij dat we nu een héél belangrijke stap hebben gezet in de richting van het langer openhouden van de jongste twee kernreactoren. Er zijn nog zaken die moeten worden afgeklopt, maar die zullen zeker volgen. Door deze beslissing krijgen we opnieuw zeggenschap over ons nationaal energiebeleid en stellen we de energiebevoorrading veilig voor de toekomst. Dit een goed akkoord. Het is goed dat dit ei gelegd is door onze premier, die énorm in dit dossier heeft geïnvesteerd. Sommigen doen alsof het verlengen van een kerncentrale hetzelfde is als de aankoop van een nieuwe microgolfoven. Dat is niet het geval. Het is een heel complexe oefening.”

kerncentrale Doel – foto (c) Wikipedia

Moet er worden nagedacht over het langer openhouden van meer dan twee kerncentrales ?

“Ik wil over alles nadenken. Het zou niet eerlijk zijn om iets uit te sluiten. Maar we hebben nu een akkoord over de jongste twee reactoren afgeklopt. Dat gaan we nu verder concretiseren en dan zien we wel wat de toekomst brengt. Maar laat ons er nu eerst voor zorgen dat de verlenging van die jongste twee reactoren in orde komt.”

foto’s (c) Gazet van Hove.