door Jurgen Ceder in ’t Pallieterke .
Europa heeft redelijk wat boerenopstanden gekend. Zo was er de Jacquerie in Frankrijk, de Bauernkrieg van de 14de eeuw in Duitsland en de opstand van Wat Tyler in Engeland. Vlaanderen deed niet onder. Wij hadden de rebellie van Zannekin en later ook de Boerenkrijg. Zannekin hield het in vergelijking met de rest lang vol. Boerenopstanden werden meestal snel neergeslagen, omdat ze zwak geleid, niet goed georganiseerd en te amateuristisch op het slagveld waren.
Ik weet niet of deze kwalen de BoerBurgerBeweging (BBB) zullen treffen, maar het begin van de opstand is alvast geslaagd te noemen. De partij die slechts één zetel bekleedt in de Nederlandse Tweede Kamer werd woensdag, bij de provinciale verkiezingen, in één klap de grootste, met meer dan 18 procent van de stemmen. In het zeer versnipperde partijpolitieke landschap van Nederland is dat gigantisch veel. De BBB is bijna zo groot als nummer 2 (VVD) en 3 (GroenLinks) samen. Naarmate de verkiezingen dichterbij kwamen, werd het duidelijk dat de partij het goed zou doen, maar een aardverschuiving van deze omvang zag niemand aankomen.
Partijleidster Caroline van der Plas straalt eenvoud en authenticiteit uit
Rechts versterkt
In sommige commentaren probeerde men de spectaculaire winst van de boerenpartij te herleiden tot wat verloop tussen de communicerende vaten van de rechtse oppositiepartijen. Het klopt dat de vorige winnaar van deze verkiezingen, het Forum voor Democratie van Thierry Baudet, zwaar verlies heeft geleden. De winst van de BBB is echter groter dan de al aanzienlijke doorbraak van het FvD in 2019. De partij van Baudet houdt trouwens nog een paar zetels over. En dan is er ook nog JA21, de club van Derk-Jan Eppink. Die is afgescheurd van het FVD, maar is al groter, wat nauwelijks werd opgemerkt in de schaduw van de BBB-triomf.
Samen met de PVV van Geert Wilders, die slechts licht verlies optekent, zullen deze partijen meer dan een derde van de zitjes innemen in de Eerste Kamer (waarvan de samenstelling bepaald wordt door de Provinciale Staten). De traditionele partijen blijven in Nederland intussen, net als bij ons, terrein verliezen. Christendemocraten, socialisten en liberalen behaalden in 2002 nog driekwart van de stemmen. Vandaag halen ze niet eens een derde meer. Ze zijn met uitsterven bedreigd.
De BBB is vastbesloten niet de fouten te maken van Baudet. De kandidaten voor de Eerste Kamer hebben een heuse sollicitatieprocedure moeten doorlopen, waarbij niet alleen hun bekwaamheid werd onderzocht. Ze mogen ook “geen kapsones hebben” en “niet te vol van zichzelf zijn”. Daar houden Nederlandse boeren niet van. Ik vind het een geweldig selectiecriterium, dat hopelijk in Vlaanderen ook ooit ingang vindt.
De partijleidster en lang het enige parlementslid van de BBB, Caroline van der Plas, was voorheen journaliste, geen boerin, maar ze ziet er wel uit als iemand van wie je zou geloven dat ze die ochtend nog 20 koeien heeft gemolken voor ze naar het parlement kwam. Ze straalt eenvoud en authenticiteit uit. “Ik ben een boerin zonder boerderij”, zegt ze zelf.
De sirenenzang der respectabiliteit
Ook het programma ademt boerenverstand uit. Oorspronkelijk enkel bezig met het stikstofdossier en aanverwante kwesties, zag de partij zich gedwongen tot een bredere visie. In de Tweede Kamer was het al opgevallen dat Van der Plas zich regelmatig immigratiekritisch opstelde en zelfs met Geert Wilders durfde meestemmen. Die houding werd vertaald in het verkiezingsprogramma. Dat lijkt opgesteld door gewone mensen die zich vooral hebben laten leiden door gezond verstand.
Echte vluchtelingen zijn nog welkom, zegt de BBB, maar “economische gelukszoekers zonder werk en inkomen worden niet toegelaten of zo snel mogelijk uitgezet naar eigen land”. Bij de toewijzing van sociale woningen mogen bepaalde groepen geen voorrang krijgen. Discriminatie mag niet, dus ook geen positieve discriminatie, vindt de BBB, die dan ook niet wil horen van vrouwen- of andere quota.
Het standpunt van de partij over de neutraliteit in het onderwijs viel op : “Voor onderwijzers wordt het op alle scholen verboden hun eigen ideologieën te verspreiden onder leerlingen. Er komt een meldpunt waar ouders en leerlingen dat kunnen melden.” Voorspelbaar kwam er veel kritiek. De partij trok het standpunt weer in. Het valt af te wachten hoe stevig de andere standpunten zullen blijken, wanneer de mandatarissen zullen verleid worden door de sirenenzang van de respectabiliteit.
De BBB is vastbesloten niet de fouten te maken van Baudet
Een BBB in Vlaanderen ?
Wat zijn de conclusies voor Vlaanderen ? Ik zie er drie. Op enkele dagen tijd kreeg de groep ‘BoerBurgerBelangen’, die een Vlaamse versie van de Nederlandse BBB wil worden, op Facebook 10.000 leden. Ik acht de kans op een succesvolle Vlaamse BBB echter niet groot. In 2019 waren er in Nederland nog 204.000 mensen actief in de landbouwsector, in België slechts 59.000. Het boerenprotest in Nederland tegen het stikstofbeleid is ook al vier jaar bezig, wat een stevigere rekruteringsbasis oplevert dan de gebruikelijke groep van malcontenten die bij elk politieke opstoot samentroept op Facebook. Zeg nooit nooit, zeker niet met een Jean-Marie Dedecker die nog steeds zin lijkt te hebben in een laatste charge. Maar momenteel lijkt er in Vlaanderen weinig ademruimte voor een BBB.
Dat neemt niet weg dat het stikstofdossier ook in Vlaanderen electorale sporen zal nalaten. Het Vlaams Belang, een partij die trouwens van een stadspartij naar een plattelandspartij aan het evolueren is, zal daar waarschijnlijk de meeste vruchten van plukken. De partij is slim genoeg geweest om onvoorwaardelijk de kant van de boeren te kiezen. Bij de N-VA daarentegen zal nu ook wel al het besef doorgedrongen zijn dat de stugge houding over een kwestie die niets met haar kernprogramma te maken heeft – en er zelfs wat tegen inging – een blunder was.
De derde conclusie is de belangrijkste. Het onwaarschijnlijke succes van de BBB is vooral een schop tegen de schenen van groeiende groene dictatuur. Nieuwe partijen zijn altijd het gevolg van nieuwe breuklijnen die onvoldoende aandacht krijgen van het bestaande partijpolitieke bestel. De BBB is het product van de groeiende tegenstelling tussen groene dictaten en welvaart. Het stikstofdossier is slechts een eerste schermutseling. De waanzin die vanuit de EU op ons afkomt met de onhaalbare nuluitstootnorm, zal de welvaart van heel wat meer mensen aantasten dan alleen maar de boeren. Het is een breuklijn die ook bij ons steeds meer om een politieke vertaling zal vragen.
foto’s (c) Gazet van Hove.