door Angélique Vanderstraeten in ’t Pallieterke .
De harde houding van de vakbonden in het Delhaize-conflict verbaast niet. Moedermaatschappij Ahold Delhaize heeft een slimme tactiek gebruikt om te saneren : geen golf van dure ontslagen, maar het onderbrengen van de werknemers bij zelfstandige winkels. De 9.000 werknemers ontsnappen dan wel aan de controle van de vakbond die er enkel nog is om later eventuele werkloosheidsuitkeringen uit te betalen. Dat maakt de syndicale organisaties woest.
“De federale en Vlaamse werkgeversorganisaties VBO, Unizo, VOKA en UCM zijn niet te spreken over de pistes van de PS om ‘gefranchiseerde’ winkels die werken onder de vlag van een bepaald merk als één technische bedrijfseenheid (TBE) te beschouwen. Als dit voorstel wordt doorgeduwd, zou dat de arbeidsorganisatie van alle franchisenemers in België compleet ontwrichten.” Het was een persbericht vol frustratie dat de verschillende werkgeversorganisaties vorige week de wereld instuurden. Ze waren boos over de politieke inmenging van de Parti Socialiste in het sociaal conflict bij Delhaize.
Via de wet wil de PS de macht van de vakbonden in Delhaize verankeren
Inmenging Franstalige socialisten
Via een wetsvoorstel wilden de Franstalige socialisten afdwingen dat de 9.000 werknemers die straks binnen een structuur van franchisewinkels of zelfstandige Delhaize-uitbaters zouden werken als een geheel worden beschouwd. Daarmee is de grens van 50 en 100 werknemers in het bedrijf overschreden, is dus een vakbondsvertegenwoordiging nodig en moet een ondernemingsraad worden opgericht. De franchisewinkels – de al meer dan 600 en de meer dan 120 die erbij komen – werken nu als een kmo waarin de vakbonden weinig of niets te zeggen hebben.
Via de wet wil de PS de macht van de vakbonden in het bedrijf verankeren. Die is er nu langzaam uit aan het wegsijpelen. De kans dat de wet er komt, is onbestaande, maar de hele discussie toont aan hoe belangrijk het Delhaize-conflict voor de vakbonden is. Als alle winkels overgaan tot ‘franchising’ hebben de vakbonden geen controle meer over de 9.000 werknemers. Tien tot twintig procent (afhankelijk van de berekening van de omvang van de sector) van het personeel is dan voor hen quasi irrelevant geworden. Vroeger konden ze de interne bedrijfsorganisatie sturen zoals via de eis dat wie aan de kassa zit geen rekken moet vullen. Er zijn ook verhalen van vestigingen met automatische scankassa’s die voor de helft ‘defect’ zijn, op instigatie van de vakbonden om zo meer personeel aan de klassieke kassa’s te zetten.
Macht vakbonden doorkruist
Bij de zelfstandige Delhaize-winkels is dat niet het geval. Gevolg is dus dat die werknemers voor de vakbond verloren zijn, tenzij ze hun job verliezen en de syndicaten dan hun werkloosheidsuitkering mogen betalen. En dat is dan ook in zekere zin waarop de vakbonden bij de Delhaize lange tijd gerekend hadden, namelijk dat de directie door de onder druk staande marges en focus op besparingen zou overgaan tot een collectief ontslag van een deel van de werknemers. Vakbonden vinden dat altijd interessanter. Dan kunnen ze via de lange zogenaamde procedure-Renault hoge en zwaar belaste ontslagvergoedingen proberen af te dwingen en kan een aantal werknemers op brugpensioen worden gestuurd.
De aanpak van Ahold Delhaize doorkruist dat en vreet aan de macht van de vakbonden, die zo verder afkalft. Vandaar het grimmige sociale protest. Ook al omdat men beseft dat misschien andere supermarkten voor dezelfde structurele aanpassing zullen kiezen. De overgang van supermarkten in eigen beheer naar zelfstandige entiteiten lijkt op die manier onafwendbaar en de overgang kost de directie weinig. Het is de evolutie richting andere bedrijfsmodellen en daar zijn de vakbonden als vanouds allergisch voor.
Loonverschillen in distributie
Hebben de vakbonden dan geen enkel been om op te staan ? Toch wel. Het feit dat de loon- en arbeidsvoorwaarden sterk verschillen tussen grote winkels in eigen beheer en zelfstandige zaken is terecht een probleem. In de distributie zijn er dus relevante loonverschillen tussen de paritaire comités terwijl men hetzelfde verkoopt. Er zijn weinig sectoren met drie paritaire comités waarbij het type winkel bepaalt wat je verdient.
Maar indien de vakbonden willen dat daar meer stroomlijning in komt, dan moeten ze bereid zijn om dat sectoraal overleg te moderniseren en het zwaartepunt van dat overleg naar het ondernemingsniveau te brengen. Daar is de macht van de vakbonden bij het overleg echter beperkter. Bovendien gaan ondernemings-cao’s waarbij winstgevende bedrijven bijvoorbeeld meer betalen dan de slechter presterende bedrijven in de sector trouwens in tegen de vakbondsfilosofie dat er tussen de bedrijven van één sector zo weinig mogelijk verschillen in loon- en arbeidsvoorwaarden mogen bestaan.
Taalgrens = stakingsgrens
Reden te meer om het been stijf te houden. En dat verklaart ook de stakingsaanzegging van de christelijke en liberale vakbond voor de hele retailsector. Die sluit aan bij een nieuwe geplande algemene Delhaize-staking. Vanaf 3 april zouden de arbeiders in de distributiecentra het werk kunnen neerleggen.
De politisering van het conflict waarbij vooral de Franstalige partijen PS en PTB/PVDA de plannen van Delhaize aangevallen hebben en de druk hoog blijven houden, hebben het gebrek aan compromisbereidheid bij de vakbonden versterkt. Dat verklaart waarom de Waalse en Brusselse winkels meer en langer staken dan de Vlaamse. De taalgrens is duidelijk een stakingsgrens. Maar dat is niet nieuw.
foto’s (c) Gazet van Hove.