door Wannes Neukermans in ’t Pallieterke .
“Ik mis een duidelijke economische focus op lange termijn.” Fiscaal expert Michel Maus kijkt met gemengde gevoelens naar het fiscale luik in het federaal regeerakkoord. “Als je het politiek bekijkt is dit een evenwichtig akkoord. Tegelijkertijd ben ik ontgoocheld, want dit is niet de grote omwenteling die nodig is.”
Vooral de meerwaardebelasting, waar binnen de regering duidelijk nog geen akkoord over gevonden is, zorgde al voor ophef. Toch is het lang niet de enige fiscale maatregel die de regering-De Wever aankondigt. Advocaat en professor fiscaal recht Michel Maus bespreekt wat er in het regeerakkoord staat en wat er in had moeten staan. “Aan de ene kant ben ik ontgoocheld, maar aan de andere kant begrijp ik ook wel dat het politiek compromis ervoor zorgt dat er niet doorgepakt kan worden.” De regering-De Wever verlegt enkele belangrijke accenten, maar een grote hervorming of vereenvoudiging op fiscaal vlak hoeven we niet te verwachten. “De grote ommezwaai is er niet gekomen. Dat is misschien een beetje teleurstellend, maar ik begrijp dat dat moeilijk is, zolang we niet in een tweepartijenstelsel leven. Rekening houdende met de politieke context en het feit dat je met vijf partijen een akkoord moet sluiten, vind ik het wel een evenwichtig verhaal. Moest ik zelf de pen kunnen vasthouden, zou ik andere keuzes gemaakt hebben, maar er zit wel een evenwicht in. Al mis ik wel de duidelijke economische focus op lange termijn.”
In een notendop : het fiscale in het regeerakkoord
- Fiscale hervorming van 6,5 miljard euro, waarvan 4,4 miljard naar verlagen van lasten op arbeid gaat
- Verschil tussen werken en niet werken wordt 500 euro netto tegen einde termijn
- Er komt een meerwaardebelasting op financiële activa
- Huwelijksquotiënt wordt afgebouwd
- Belastingkorting voor hybride wagens, warmtepompen, sloop en heropbouw
- Hogere btw voor steenkool en verbrandingsketels op fossiele brandstoffen
- Fiscaal gunstregime voor lening niet-eigen woning wordt afgeschaft
- Schrappen van hele reeks belastingverminderingen en aftrekposten
Blijven de hervormingen wat u betreft te neutraal ?
“Ik vind van wel, een duidelijke marsrichting ontbreekt. Waar gaan we naartoe met dit land, op economisch vlak ? Welke economische sectoren beschouwen we als speerpunt ? In dit regeerakkoord is het voor iedereen een klein beetje. Maar ga je dan globaal vooruit ? Is het niet beter om echt in te zetten op bijvoorbeeld de innovatieve sector ? De investeringsaftrek voor innovatieve investeringen wordt verhoogd, dus de regering houdt wel rekening met die belangrijke sector. Maar dat is nog iets anders dan er echt een groot speerpunt van te maken. Toen de Franse president Emmanuel Macron aan zijn tweede termijn begon, heeft hij een gigantisch digitaal plan gemaakt waar hij 5 miljard euro tegenover plaatste. Waar zetten wij op in ?”
“Een duidelijke marsrichting ontbreekt”
Misschien de belangrijkste vraag : wie wordt er beter dit akkoord?
“Dat is een dubbel verhaal. De werkende mens wordt er beter van. Het verschil tussen niet werken en werken wordt groter, waardoor de koopkracht stijgt. Maar het was niet de bedoeling om naar een belastingverlaging te gaan, dus er zijn andere zaken die dat compenseren. Er zullen dus individuele winnaars en verliezers zijn. Als je op die 500 euro netto meer voor werkende mensen focust, is dat picobello. Een middenklasser die beroepshalve actief is, zal op het einde van de maand meer op zijn rekening zien verschijnen. Maar als die belegt, zal hij een stuk van zijn 500 euro terug moeten afstaan.”
Zorgt de meerwaardebelasting of solidariteitsbijdrage voor nog een extra koterij ?
“Dat is niet één koterij, maar een extra koterij boven op de koterij van een andere koterij (lacht). De manier waarop men dat heeft opgebouwd is hypercomplex, wat nodig was om er op politiek niveau een akkoord over te bereiken.”
“Maar ik stel me daar toch vragen bij. De mensen die daar rond de tafel zitten, dat zijn toch geen onnozelaars ? Zij moeten ook beseffen wat ze afkloppen? Men zou de historische meerwaarden gaan vrijstellen. Als je daarover nadenkt, puur vanuit praktisch en juridisch oogpunt, dan is dat gekkenwerk. Dat betekent dat je een peildatum nodig hebt: voor Christus en na Christus (lacht). Neem nu dat die peildatum 1 januari 2026 is. Op die dag moeten we dan alle aandelen, zowel de beursgenoteerde als de niet-beursgenoteerde, waarderen. Voor beursgenoteerde aandelen kan dat met de dagkoers, maar hoe men dat voor niet-beursgenoteerde aandelen wil doen, zie ik nog niet direct. Je kan aandelen op duizend-en-een manieren waarderen. Men zal dus een juridische formule moeten uitdokteren om die te waarderen, maar het ene bedrijf is het andere niet en de ene sector is de andere niet. Daar zullen dus nog fantastische discussies over volgen.”
Het is nog niet duidelijk hoe ze geïnterpreteerd moet worden, maar de meerwaardetaks moet volgens de tabellen wel 500 miljoen euro opleveren.
(Maakt zijn vinger nat) “500 miljoen, ja… Er is al wat kritiek geweest op die begrotingstabellen en die kritiek verschilt niet van die bij andere regeringen. Ik stel me altijd de vraag hoe men dat soort zaken berekent. Hoe komt men aan 500 miljoen euro ? Dat is speculeren op het feit dat er verkocht zal worden, maar dat is sterk afhankelijk van de economische conjunctuur. Met die terugverdieneffecten idem dito : je ziet altijd enkele de cijfers, maar nooit de filosofie achter de cijfers.”
Denkt u dat mensen geneigd zullen zijn om weg te blijven van de beurs ?
“Wel, we krijgen nu al de vraag van mensen of het verstandig is om te diversifiëren. Om bijvoorbeeld in vastgoed in plaats van in aandelen te investeren. Het zou dus een effect kunnen hebben op de vastgoedmarkt. Als er daar meer vraag is en er niet noodzakelijk een hoger aanbod komt, leidt dat uiteraard tot hogere prijzen. Er zijn ook mensen die denken dat investeringen in de kunstsector omhoog zullen gaan, maar ik weet niet of dat daadwerkelijk het geval zal zijn. Mensen kunnen bijvoorbeeld ook meer investeren in goud en van die zaken. Er zullen dus zeker veel mensen zijn die alternatieven zoeken om onder die grens te blijven, weg van de financiële vaste activa, om onder die grens te blijven.”
“Men heeft een Berlijnse muur geplaatst tussen belastingplichtigen en de fiscale administratie”
“Anderzijds denk ik wel dat mensen nog steeds actief zullen blijven op de beurs. Als je rekening houdt met de historische meerwaarden die zijn vrijgesteld en je kan een financiële slag slaan, denk ik niet dat mensen dat zullen laten liggen als ze dan 10 procent moeten betalen op dat deeltje boven op die historische meerwaarde. Mensen zullen volgens mij niet vlugvlug alles verkopen. De aandelenmarkt blijft een vrij goede piste qua vermogensopbouw. Er zal nu een stukje fiscaliteit bijkomen: so be it.”
Vindt u de meerwaarde-taks een eerlijke belasting ?
“Ik heb mij zeer lang beziggehouden met fraudebestrijding en heb daar ook een aantal niet-juridische onderzoeken naar uitgevoerd. We hebben in België nog altijd een probleem met zwarte economie. De vraag is dan: hoe komt dat ? Dat is nooit deftig onderzocht, maar uit de bevragingen die wij gedaan hebben komen altijd drie zaken naar voren. De hoge belastingdruk, de ongelijke verdeling van de belastingdruk en wat de overheid met onze centen doet.”
“Ik richt me op die ongelijke verdeling van de belastingdruk, want ik denk dat dat één van de belangrijkste oorzaken is waarom mensen over de schreef gaan. Alles is ook gemediatiseerd : als een ondernemer een fantastische slag kan slaan, staat dat in de krant en stuit het mensen tegen de borst dat die zoveel geld kan opstrijken zonder daar belastingen op te betalen. Als je dat probleem wil aanpakken, moet je die verdeling van de belastingdruk weer wat gelijktrekken en een meerwaarde-taks op aandelen kan daartoe bijdragen. Op dat vlak ben ik er dus wel voorstander van. We zijn allesbehalve een belastingparadijs, maar er zijn hier wel een aantal fiscale oases en dit was er eentje van.”
“Ik heb in debatten altijd verwezen naar de voormalige Amerikaanse president Ronald Reagan. Die heeft in 1986 zijn grote belastinghervorming doorgevoerd. Voordien was de belastingdruk in de VS 52 procent. Hij heeft dat in één klap naar 39 procent verlaagd, maar daar stond wel een meerwaardebelasting op aandelen van 29 procent tegenover. Zijn motief was : een dollar is een dollar, wat de bron van uw inkomen ook is. We gaan die dollars zo gelijkmatig proberen belasten. Ik voel daar nog altijd wel wat voor.”
Op aandelen kan je ook verlies maken. Wat gebeurt er met die ‘minderwaarden’ ?
“Dat klopt. Volgens wat er in het regeerakkoord staat, zou men daar rekening mee houden, maar dan enkel met de minderwaarde van het jaar zelf. Ik kreeg ook al een e-mail van iemand die 10 jaar geleden aandelen kocht voor 100 euro. De koers staat nu op 20 euro. Die heeft dus geen historische meerwaarde, want er is alleen maar verlies geleden. Maar als we vandaag als peildatum nemen en de aandelen stijgen nadien naar 25 euro : wat dan ? Dan moeten we eigenlijk die minwaarde gaan verrekenen in die historische meerwaarden, dus dat wordt een krankzinnige oefening als je daarop doordenkt.”
Er zijn mensen die al jarenlang ieder jaar een aardige som beleggen, met als bedoeling tegen hun pensioenleeftijd die aandelen te verkopen om te kunnen genieten van hun oude dag. Die gaan dan een serieuze som moeten betalen.
“Ik begrijp de frustratie die daarrond zit voor een stuk wel. De belastingdruk is in het algemeen een probleem, maar hét probleem is de belastingdruk op arbeid. We worden al jaren met de vinger gewezen door de OESO, door het Internationaal Monetair Fonds en door de Europese Commissie dat we die omlaag moeten halen. Maar we zitten natuurlijk niet in een context waarbij we die belastingen zomaar kunnen verlagen. Dat is budgettair niet haalbaar, dus je moet ergens compenseren. Dat men voor die compensatie voor een stuk richting vermogen gaat kijken, is logisch. Maar ik begrijp de frustratie van mensen die op het einde van hun beroepscarrière zitten of gepensioneerd zijn en die zeggen : ‘Wij hebben al die jaren die zware belastingen op arbeid moeten ondergaan. Nu wij er niet meer van kunnen profiteren, gaat men die verlagen en dan gaan ze ook nog eens aan onze vermogensinkomsten peuzelen.’”
Denkt u dat die meerwaardebelasting er effectief zal komen ? Binnen de regering is er al onenigheid over.
“Ik denk wel dat ze er zal komen, maar of ze veel zal voorstellen is een andere vraag. MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez heeft het al gezegd : de discussie over de modaliteiten moet nog beginnen. De meeste mensen denken dat die meerwaarde berekend zal worden door de verkoopprijs van de aankoopprijs af te trekken. Maar dat is niet noodzakelijk zo, want we hebben al een meerwaardebelasting op gebouwen en gronden. Dat is niet het verschil tussen de aankoopprijs en de verkoopprijs, want die aankoopprijs wordt gecorrigeerd. Er mag 25 procent bijgeteld worden, plus 5 procent per volledig verlopen jaar. Men doet dus een inflatiecorrectie die veel hoger is dan de inflatie, waardoor het deel dat overblijft en belast kan worden, relatief klein is of in de meeste gevallen zelfs onbestaande. Ik denk dat het met de meerwaardebelasting op aandelen ook die richting zal uitgaan. Men gaat de modaliteiten zo opstellen dat maar weinig mensen de belasting zullen moeten betalen.”
“De overheid onderschat de budgettaire impact van huis-tuin-en-keukenfraude”
Wat vindt u van het tarief van 10 procent ?
“Het trapsgewijze systeem voor kmo-aandelen vind ik wel oké. Maar die 10 procent vind ik vrij hoog, want er zijn vooraf ook al belastingen zoals de beurstaks en de taks op effectenrekeningen. Ik zou het op 5 procent gehouden hebben. Daarnaast had ik de vennootschapsbelasting tot de minimumstandaard naar 15 procent verlaagd en er als compensatie een beperkte meerwaardebelasting aan gekoppeld. Dan krijg je een samenhangend verhaal en geef je als overheid dat je het ondernemen op zich fiscaal zo veel mogelijk vrijstelt van belastingen. Dat je dan anderzijds het recupereren van inkomsten uit ondernemen wat meer belast, lijkt een stuk eerlijker.”
“We zitten in een economisch moeilijke toestand, en dan moet je je als land aantrekkelijk opstellen. Dat doe je niet met het invoeren van een meerwaardebelasting. Het is ook niet evident om dat te toen met gerichte investeringen, want elk land doet dat tegenwoordig. Hét middel voor ons om op fiscaal vlak internationaal de concurrentie aan te gaan, is het tarief van de vennootschapsbelasting geworden. We komen van 34 procent en zitten nu op 25 procent, dus we hebben er 9 procent afgepitst. Maar in de ranking zijn we van plaats 3 naar plaats 5 gezakt. Als je daar een ferme stap in kan zetten, zou dat investeerders kunnen aantrekken. En budgettair valt zo’n lastenverlaging ook wel mee.”
Ook opvallend : het idee om een loterij met btw-bonnetjes te organiseren staat in het regeerakkoord. Is het even gek als het lijkt ?
“Het bestaat al in een aantal landen, dus een gek idee is het zeker niet. Men wil 400 miljoen euro ophalen met fraudebestrijding. Dat is een klassieker om de begroting recht te trekken : dat staat in elk regeerakkoord. Tot op vandaag bekeek men dat altijd vanuit repressief perspectief : sanctioneren en strafrechtelijk vervolgen, en nooit naar het preventieve verhaal. Zo’n loterij is een preventieve maatregel en ik ben ervan overtuigd dat voor fiscale fraudebestrijding daar de grote winst geboekt kan worden, veel meer dan in het repressieve verhaal.”
“Tot begin jaren 90 werden er nog controles gedaan bij de consument. Mensen die uit het kapsalon of het grootwarenhuis kwamen, werden staande gehouden door btw-controleurs die het bonnetje opvroegen. Je was dus verplicht om uw btw-ticket bij te houden en wie – tussen aanhalingstekens – tegen de lamp liep, kon daarvoor worden gesanctioneerd. Als je dat voorhebt, krijg je een levenslange afkeer voor alles wat met fiscaliteit en overheid te maken heeft. Nu wil men dat op een andere manier doen. Mensen aansporen om btw-bonnetjes op te vragen door dat te koppelen aan een loterij is een preventieve maatregel. Er staan op dat vlak, wat ik taxificatie noem, nog wel wat zaken in het regeerakkoord. Men wil de verzuurde relatie tussen de fiscus enerzijds en burgers en ondernemers anderzijds enigszins masseren.”
Zijn er nog manieren waarop de overheid die verzuurde relatie wil verbeteren ?
“Op dat vlak staat er nog een bizarre passage in het regeerakkoord, over fiscale bemiddeling. Men wil iets doen aan het hoge aantal hangende zaken bij de fiscale rechtbanken. Men vindt dat te veel en om daar iets aan te doen, wil men de fiscale bemiddeling omvormen tot een arbitrage-orgaan. De vraag is wat ze daar mee bedoelen. Verdwijnt de bemiddeling ? Want een aantal passages verder staat er dat elke fiscale ambtenaar een opleiding in bemiddelingstechnieken zal krijgen. Het is het ene of het andere, lijkt me toch ?”
Het grote probleem van burgers en ondernemers is dat ze niemand bij de belastingdienst vastkrijgen.
“Je krijgt die mensen daadwerkelijk niet te pakken. Men heeft een Berlijnse muur geplaatst tussen de belastingplichtigen en de fiscale administratie. Dat is zo frustrerend en het enige dat je vastkrijgt, zijn teksten waar geen mens iets van begrijpt. In het regeerakkoord staan ook daarover wat passages om dat wat te versimpelen. Ik denk dat het superbelangrijk is dat de administratie zich meer openstelt. Vandaag is er enorm veel aversie tegenover de fiscaliteit. Als de administratie zich wat anders zou opstellen, zou er misschien wat meer burgerzin zijn.”
“Het wordt een krankzinnige oefening om de historische meerwaarden te berekenen”
Zo’n meerwaardebelasting, maar ook zo’n loterij : daar is weer personeel voor nodig. Het moet dus renderen.
“Ja, het moet zeker opleveren. In andere landen is zo’n loterij een beetje dubbel qua succes, maar de maatregelen die men stelt moeten inderdaad opleveren.”
Moeten we ons dan echt richten op die kleine bedragen die op restaurant of bij de bakker in het zwart verhandeld worden ?
“De focus van de politiek is ook altijd geweest om de grote fraudeurs aan te makken. Maar men onderschat de budgettaire impact van die huis-tuin-en-keukenfraude. Ik zeg niet dat je die keihard moet gaan aanpakken. Maar ideeën zoals de btw-loterij lijken me wel een goed voorstel.”
De btw in de bouwsector gaat weer omlaag. Een goede zaak ?
“De bouwsector is een zeer belangrijke partner qua werkgelegenheid en de politiek voelt ook aan dat als er een ‘parfum de crise’ hangt, dat mensen wat terughoudender zijn op vlak van onder andere renovaties. Het lijkt me een goede zaak dat men die investeringen terug wil stimuleren. In mijn rol als advocaat heb ik een cliënt die met een btw-controle geconfronteerd wordt bij zijn renovatie – is het 6 of 21 procent ? Dan krijg je de meest absurde discussies over wat een renovatie (6 procent btw) en wat een vernieuwbouw (21 procent btw) is. In het regeerakkoord staat een passage dat men die definities wat duidelijker wil maken. Ik kan u verzekeren dat dat hoognodig is.”
foto’s (c) Gazet van Hove .