door Gastauteur in ’t Pallieterke .
Het feestjaar 600 jaar KU Leuven is begonnen. De uitbundigheid waarmee die verjaardag wordt gevierd, staat in schril contrast met de schrale herdenking van 50 jaar Leuven Vlaams in 2018. Het liefst van al had de universiteit die verjaardag aan zich voorbij laten gaan.
“Mei 1968 leeft naar mijn aanvoelen niet als een actief verhaal in onze instelling en we vieren het ook niet groots”, verklaarde rector Luc Sels daarover (in Tertio van 24 april 2018). Dat er toch iets gebeurde, was te danken aan de N-VA’er Danny Pieters die vicerector was onder Rik Torfs (2013-2017). Pieters had een symposium over het taalgebruik aan de universiteiten in de steigers gezet dat door Luc Sels moeilijk nog kon worden afgeblazen. Dat ging door op 4 mei 2018. Rector Sels verwaardigde zich niet om daarop aanwezig te zijn, maar sprak de deelnemers wel toe via een videoboodschap.
Het bleef een herdenking in absolute mineur. Ik moest toen nostalgisch terugdenken aan de viering van 20 jaar Leuven Vlaams, in 1988. Dat evenement herinner ik me speciaal omdat ik toen nog student was en wij met het KVHV hielpen bij de organisatie. Het vond plaats in de Leuvense stadsschouwburg. Het universitair koor zong studentenliederen en er was een optreden van de studentenfanfare. Rector Roger Dillemans hield een begeesterende Vlaamsgezinde toespraak en de viering werd besloten met een daverende Vlaamse Leeuw. De universiteit blikte nog toen fier en zelfbewust terug op de gebeurtenissen van twintig jaar eerder.
“De afkeer van de Vlaamse Beweging is vandaag groter dan ooit bij academici”
Groeiende aversie voor het flamingantisme
Dat kwam natuurlijk omdat de professoren en de bestuurders van de universiteit toen zelf overwegend Vlaamsgezind waren. Het was nog grotendeels de generatie die zelf gevochten had voor Leuven Vlaams. Veel docenten gaven in hun lessen, in min of meer bedekte termen, blijk van sympathie voor de Vlaamse Beweging. Dat begon te veranderen in de loop van de jaren 1990. Jongere academici begonnen steeds meer vijandig te staan tegenover het flamingantisme. Die aversie werd in de hand gewerkt door de opkomst van het Vlaams Blok. Maar bij uitbreiding werd alles wat Vlaamsgezind of zelfs gewoon Vlaams was, geridiculiseerd en beschimpt. Minister-president Luc Van den Brande was de favoriete pispaal van die nieuw-Belgische jonge intellectuelen. Het is die generatie die het nu voor het zeggen heeft aan de universiteiten.
De afkeer van de Vlaamse Beweging is vandaag groter dan ooit bij academici. Dat kwam een paar jaar geleden bijzonder scherp tot uiting in het verzet tegen de Canon van Vlaanderen. Het pamflet dat een paar belgicistische historici tegen de canon schreven, werd in 2022 zelfs verheven tot een officieel standpunt van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten. Dat standpunt werd ook rondgestuurd naar alle universitaire docenten, met de uitdrukkelijke vraag om het verder te verspreiden. Een lid van de canoncommissie wist mij onlangs te vertellen dat leraren geschiedenis de canon boycotten, als gevolg van die academische agitatie.
“Verengelsing en globalisering zijn onderdeel van een anti-identitair project aan de universiteiten”
Verengelsing
Ook de toenemende verengelsing aan de universiteiten kan moeilijk los worden gezien van die diepgewortelde vijandigheid tegenover de Vlaamse Beweging. De belangrijkste drijfveer van de verengelsing is natuurlijk mercantiel. De universiteiten willen meer geld in het laatje brengen door zoveel mogelijk buitenlandse studenten aan te trekken. Maar daarnaast heerst er ook een ideologische motivatie. Verengelsing en globalisering zijn onderdeel van een anti-identitair project aan de universiteiten. Of zoals rector Luc Sels het verwoordde in zijn toespraak bij de opening van het academiejaar 2023-2024 : “Identitair denken mag de ontwikkeling van Vlaanderen niet in de weg staan.” Het Nederlands bannen uit de universiteit is voor sommigen een manier om de N-VA en het Vlaams Belang te jennen. Hoe meer de Vlaamsgezinden hameren op het belang van het Nederlands, hoe meer plezier de anti-Vlaamsgezinden erin scheppen om de universiteiten te verengelsen.
Er blijft natuurlijk wel een ongemakkelijke waarheid voor de belgicisten aan de KU Leuven. Hun universiteit is, in zijn huidige vorm, zelf geboren uit een ‘identitair’ separatistisch project. In die zin zit de universiteit een beetje in hetzelfde schuitje als België. De belgicisten verketteren het separatisme, maar verdringen het feit dat België zelf het product is daarvan. Aan de universiteit vertaalt dat verdringingsproces zich in het verdonkeremanen van 50 jaar Leuven Vlaams en het uitbundig vieren van 600 jaar KU Leuven, samen met de UCL.
Constructief nabuurschap
Let wel, op zich heb ik met dat laatste geen probleem. Uiteindelijk delen de Franstalige en de Nederlandstalige universiteit van Leuven een geschiedenis van vijf en een halve eeuw. Bovendien worden ze verbonden door een katholieke identiteit, die ik zelf ook belangrijk vind. Het klopt ook dat beide universiteiten al geruime tijd constructief samenwerken met elkaar. Dus ja, samen vieren mag, op voorwaarde dat men daar geen belgicistische, anti-separatistische boodschap aan vastknoopt. Want dat slaat natuurlijk nergens op.
Dat de KU Leuven en de UCL het vandaag goed kunnen vinden met elkaar, is juist te danken aan de splitsing van 1968. Die maakte immers een einde aan de decennialange spanningen en conflicten tussen Nederlandstaligen en Franstaligen binnen één zelfde universiteit. Het is net vanuit hun autonomie dat ze vandaag op een volwassen en ongecomplexeerde manier kunnen samenwerken. Daaruit valt een belangrijke les te trekken: als we willen dat Vlaanderen en Wallonië dezelfde weg opgaan van goed en constructief nabuurschap, dan moeten ze eerst onafhankelijk worden.
Bart Maddens
