door Angélique Vanderstraeten in ’t Pallieterke .

In 1975 waarschuwde toenmalig Volksunie-voorzitter Hugo Schiltz voor de stijgende welvaartsverschillen tussen Vlaanderen en Wallonië. Een halve eeuw later ligt het Vlaamse inkomen per inwoner nog altijd beduidend hoger dan het Waalse. Staatshervormingen hebben niet geleid tot de nodige responsabilisering van de regio’s. Gelukkig zijn er een aantal economen en juristen die het thema nu opnieuw op tafel gooien. Want de politici kijken weg.

Tal van lezers van ‘t Pallieterke zullen de boekenreeks nog ergens in de kast hebben staan. We hebben het over de zevendelige kroniek van de naoorlogse Vlaamse Beweging, ‘Hoop en wanhoop der Vlaamsgezinden’. Deze boeken van Herman Todts beslaan de periode tot de jaren ’90 van de vorige eeuw en wie er vandaag in bladert, vindt nog altijd tal van interessante informatie.

Het ‘onverstandige’ woord separatisme

Zoals in deel 5, waar een interview vermeld wordt dat toenmalige Volksunie-voorzitter Hugo Schiltz in 1975 aan de Standaard gaf, exact 50 jaar geleden. Schiltz, toen regelmatig de schietschijf van dit blad, waarschuwde dat de oplopende welvaartsverschillen tussen Vlaanderen en Wallonië een probleem begonnen te worden en dat dit enkel kon worden opgelost door verregaand zelfbestuur op financieel en economisch vlak. “Anders zal Vlaanderen steeds vaker het onverstandige woord separatisme laten vallen”, verklaarde hij toen.

De voorbije vier jaar zijn de transfers van Vlaanderen naar Wallonië en Brussel met 861 miljoen euro toegenomen

We zijn ondertussen een halve eeuw later. Ondanks zes staatshervormingen met overdracht van middelen en bevoegdheden ligt het gemiddeld persoonlijk inkomen in Vlaanderen (2.197 euro per maand) aanmerkelijk hoger dan in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest (1.969 euro) en in het Waalse Gewest (1.902 euro).

Transfers de hoogte in

De voorbije vier jaar zijn de transfers van Vlaanderen naar Wallonië en Brussel met 861 miljoen euro toegenomen. De Noord-Zuid-transfers bedragen zo’n 8 miljard euro. Als alle geldstromen richting het zuiden samen worden genomen, gaat het zelfs om zo’n 2.000 euro per Vlaming. Tweede vaststelling: Schiltz waarschuwde een halve eeuw geleden voor het separatisme. Met N-VA en het Vlaams Belang hebben de separatisten net geen absolute meerderheid in Vlaanderen.

Het is natuurlijk zo dat Bart De Wever (N-VA) het communautaire debat grotendeels heeft stilgelegd. Over transferstudies wordt amper nog bericht in de media. De hoogconjunctuur tussen eind jaren 70 en pakweg 2005, waarin onder andere het Warandemanifest voor een onafhankelijk Vlaanderen en een reeks rapporten over de geldstromen verschenen, is voorbij. Afgezien van het Vlaams Belang was er tijdens de verkiezingscampagne van 2024 amper een partij die over de Vlaams-Waalse transfers sprak.

Toch zou het verkeerd zijn te denken dat de hoge welvaartsverschillen tussen Vlaanderen en Wallonië geen politiek actueel thema meer zijn. De bezorgdheid blijft leven, nu ook bij de Waalse bevolking en politici. Zo wordt de verkiezingsoverwinning van MR en Les Engagés bezuiden de taalgrens in elk geval geduid.

Geen copernicaanse omwenteling

En wanneer het anno 2025 gaat over een beleid dat de welvaartskloof moet verkleinen, dan valt eerder het woord responsabilisering dan transfers. Kortom, de deelstaten moeten een verantwoordelijk beleid voeren en daar financieel voor beloond en gestraft worden. Een federale maatregel zoals een beperking van de werkloosheidsuitkeringen in de tijd is zo’n piste. Het is vooral in Wallonië een thema, waar de werkloosheidsgraad wat hoger ligt dan in Vlaanderen. Links roept daar nu al moord en brand: een beperking in de tijd zou veel werklozen richting een leefloon duwen, wat dan deels door de lokale overheden moet worden betaald en vooral de grote Waalse steden als Charleroi, Bergen en Luik zou treffen. Kortom: een Vlaamse aanval op de Walen. Alleen zeggen de critici er niet bij dat ze er zelf inderdaad voor kunnen zorgen dat meer Waalse werklozen aan de slag gaan, bijvoorbeeld door een beter activeringsbeleid van de Forem, de Waalse VDAB.

Bart De Wever heeft het communautaire debat grotendeels stilgelegd

Dit wil echter niet zeggen dat er een copernicaanse omwenteling aan de gang is. Waals minister-president Adrien Dolimont (MR) stuurde recent een brief naar de federale onderhandelaars waarin hij waarschuwde voor een verlaging van de personenbelasting op federaal niveau. Aangezien de regio’s opcentiemen heffen op de personenbelasting, dalen hun fiscale inkomsten als de federale basis wordt verlaagd. Onder Vivaldi hield de MR daarom al een fiscale hervorming tegen, nu staan ze dus opnieuw op de rem.

Men kan vragen stellen bij het huidige systeem van beperkte fiscale autonomie voor de regio’s. Het logische gevolg is dan dat men zou pleiten voor een echte responsabilisering via een gesplitste personenbelasting. Dit debat wordt nu gelukkig geopend door een aantal juristen en economen. Onder andere de jonge grondwetspecialist Quinten Jacobs (KU Leuven), zijn collega Jürgen Vanpraet (die in de vorige regering het kabinet van minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden verliet omdat er nul aandacht was voor communautaire thema’s) en fiscaal expert Mark Delanote. Allen pleiten in mindere of meerdere mate voor meer responsabilisering van de deelstaten via grotere fiscale autonomie en desnoods een gesplitste personenbelasting.  Dat is de ‘split rate’: men behoudt de belastbare grondslag, maar komt tot aparte federale en deelstatelijke tarieven. Jacobs zei daarover in een interview: “Je kunt de overheden veel meer responsabiliseren voor hun uitgaven en dat betekent dat de gewesten voor eigen inkomens moeten zorgen. Meer fiscale autonomie moet de prioriteit van een nieuwe staatshervorming worden.”

Alleen hebben de politici er geen oren naar. In de mainstream media is de aandacht voor deze voorstellen van de experts ondermaats. Enkel de Tijd, Trends en zowaar af en toe Knack besteden er aandacht aan.

foto’s (c) Gazet van Hove .