door Jurgen Ceder in ’t Pallieterke .
Ja, we moeten het opnieuw over Trump hebben. Het tempo waarmee de nieuwe president zijn maatregelen afvuurt ligt hoog. Zijn beslissingen raken bovendien aan fundamentele kwesties, die ook bij ons in het geding zijn. Trump schopt tegen heilige huisjes die bij nader inzien al bouwvalliger waren dan we dachten. Ontwikkelingshulp is een goed voorbeeld. Trump is dat departement in de VS aan het slopen, met de bedoeling het te vervangen door een goedkoper, doelgerichter alternatief, aangepast aan de 21ste eeuw.
De twee andere maatregelen waarmee Trump de laatste twee weken het meest de Europese pers haalde, waren zijn sancties tegen het Internationaal Strafhof van Den Haag (ICC) en zijn plan om Gaza om te bouwen tot ‘de Rivièra van het Midden-Oosten’.
“De maatregelen van Trump tegen het Strafhof lijken proportioneel”
Voorbijgestreefde rechtbank
De VS hebben het ICC, opgericht in 2002, nooit erkend, correct voorspellend dat deze rechtbank gemakkelijk zou kunnen misbruikt worden tegen de strijd tegen het terrorisme, waar Amerika toen in verwikkeld was. Het Amerikaanse Congres stemde daarop een wet met de bijnaam ‘Den Haag Invasie-wet’. Die geeft de Amerikaanse president het recht om Nederland binnen te vallen indien daar ooit een Amerikaanse soldaat, politicus of andere beschermde persoon zou voorgeleid worden. Die beschermde status werd uitgebreid naar personeel van alle bondgenoten, waaronder de NAVO-landen, Australië en Israël.
Israël heeft het ICC ook nooit erkend. Het Hof, een voorbijgestreefde instelling gevuld met activistische rechters en benoemingen door bananenrepublieken, moest een kunstgreep toepassen om Netanyahu te veroordelen, meer bepaald door zichzelf rechtsmacht toe te kennen over de ‘Palestijnse Staat’, die echter niet erkend is als soevereine staat. Trump reageert nu op de aanmatiging van het ICC. De tegoeden van belangrijke stafleden worden bevroren en hun visa worden ingetrokken. Dat lijken me proportionele maatregelen. De Nederlandse regering reageerde met de zeer afgemeten mededeling de Amerikaanse beslissing te ‘betreuren’. Premier Dick Schoof had trouwens zelf al scenario’s uitgewerkt om een mogelijke arrestatie van Netanyahu te vermijden.
“Indien het opnemen van Palestijnse vluchtelingen een daad van collaboratie met etnische zuivering is, is de EU dan niet de grootste schuldige ?”
Rivièra
Het andere plan van Trump deed nog meer stof opwaaien. Hij wil de Palestijnse bevolking evacueren uit Gaza en laten opnemen in andere Arabische landen. De VS zou dan zelf voor de heropbouw van Gaza zorgen. Uiteraard klonk er veel verontwaardiging, vooral in de Arabische Wereld en de EU. Het voorstel werd afgedaan als ‘etnische zuivering’, wat ingaat tegen het internationaal recht.
Of Trump zijn plan zal kunnen uitvoeren, is twijfelachtig. De Arabische landen die luid hun solidariteit uitschreeuwen met de Palestijnen blijken niet bereid ze zelf in huis te nemen. Egypte heeft bijvoorbeeld de grens gesloten voor Palestijnse vluchtelingen, met als officiële reden dat het land daarmee zijn medewerking zou verlenen aan een etnische zuivering. Palestijnen die toch al over de grens waren geraakt, krijgen geen verblijfsvergunning.
Uiteraard is het Egyptische argument een drogreden. Het land wilde niet met Palestijnse lastposten opgezadeld worden. Trouwens : indien het opnemen van Palestijnse vluchtelingen een daad van collaboratie met etnische zuivering is, is de EU dan niet de grootste schuldige ? Er verblijven al meer dan 200.000 Palestijnen in de EU. Dat is best een grote volksverhuizing waar we hebben aan meegewerkt.
Trump zal de komende dagen Egypte en Jordanië bezoeken, maar ook het tweede land heeft al laten weten geen extra Palestijnen te willen. Jordanië herinnert zich nog de staatsgreep die Palestijnse milities in dat land hebben proberen te plegen in 1970. Het Jordaanse leger sloeg terug (‘Zwarte September’) en doodde enkele duizenden Palestijnen, waarna de Palestijnen een bommencampagne tegen Jordanië begonnen.
“Handelstarieven op zich zijn zelden een goed idee, maar de dreiging ermee kan wel functioneel zijn”
Dreigen, scoren, terugtrekken
Trump zal dus niet onmiddellijk zijn plan kunnen uitvoeren, maar met zijn gedurfd voorstel heeft hij wel een zaadje geplant. Alle andere mogelijkheden zijn al verschillende keren uitgeprobeerd en telkens mislukt. Als Israël zich nog eens terugtrekt uit Gaza, zullen de terroristen er opnieuw aan de macht komen en zal de dodelijk cyclus herbeginnen, zonder hoop op een einde. Het wordt tijd de waarheid onder ogen te zien en eindelijk duurzame alternatieven te overwegen.
Het is stilaan een patroon geworden dat Trump dreigt, wacht tot de andere zijde wat in zijn richting opschuift, en dan de wapens weer op zak steekt. Zijn plan tot het invoeren van hoge handelstarieven tegen buurlanden Canada en Mexico heeft hij alweer opgeschort, na enkele toegevingen van beide landen om de grens strenger te bewaken tegen illegale immigratie en drugsmokkel. Handelstarieven op zich zijn zelden een goed idee, maar de dreiging ermee kan wel functioneel zijn. Colombia wou eerst zijn eigen uitgewezen onderdanen niet terugnemen, maar bond onmiddellijk in na de dreiging van Trump met hoge handelstarieven.
Trump heeft ook al punten gescoord in Panama, waar hij dreigde het kanaal militair te heroveren. Panama had bij de overname de neutraliteit van het kanaal gewaarborgd, maar zoals in zoveel havens ter wereld dringt de Chinese invloed er als kanker steeds verder binnen. Panama heeft nu al een eerste toegeving gedaan en beloofd uit het ‘Belt en Road’ initiatief van China te stappen.
“Het gegeven dat een NAVO-land subsidies geeft om politieke hetzes op te zetten tegen leiders van andere NAVO-landen is niet onschuldig”
Een militant staatsdepartement
Sommige plannen worden kordater uitgevoerd. Geadviseerd door de DOGE-werkgroep van Elon Musk, is Trump begonnen aan de grote snoei in de overheidsuitgaven. Het eerste slachtoffer is USAID, het Amerikaanse departement voor ontwikkelingssamenwerking. “We zijn dit weekend begonnen USAID door de hakselmachine te jagen” schreef Musk op X. Het regent er al ontslagen, de website is niet meer toegankelijk en de subsidiestromen naar talloze ngo’s zijn onmiddellijk stilgelegd. Uiteraard is er protest, maar die komt vooral van de sector zelf.
Musk en de entourage van Trump hebben zich vorige week geamuseerd met het bekend maken van het soort projecten waar USAID zoal geld aan gaf. Enkele sprekende voorbeelden:
- 1,5 miljoen dollar om ‘diversiteit, gelijkheid en inclusie op de werkvloer en in het bedrijfsleven in Servië te bevorderen’
- 47.000 dollar voor een ’transgenderopera’ in Colombia
- 2 miljoen dollar voor geslachtsveranderingen in Guatemala.
- 70.000 dollar voor een Ierse musical rond ‘diversiteit en inclusie’,
- 32.000 dollar voor een ‘transgender-stripboek’ in Peru.
- 2,5 miljoen dollar voor de elektrificatie van het wagenpark van Vietnam
- 400 miljoen dollar voor een ‘digitaal technologieproject voor LGBTQ-mensen in Afrika’
- 53 miljoen dollar ‘om lokale overheden en kwetsbare gemeenschappen in staat te stellen hun eigen veerkrachtige, koolstofarme toekomst te realiseren’.
- 20 miljoen voor een Iraakse versie van Sesam Straat
Geld voor de Iraakse Bert en Ernie en het cookiemonster van Bagdad was dan nog het beste van die projecten. De andere voorbeelden tonen duidelijk aan dat USAID in handen was van mensen met een militante agenda rond klimaat en diversiteit. Voor een grondigere doorlichting van USAID, verwijs ik graag naar het artikel van Lode Goukens.
“Het departement ontwikkelingssamenwerking moet onder De Wever 25 procent besparen”
Een onomkeerbare trend
Een controversiële onthulling waren ook de bedragen die werden gestort op de rekening van Politico, een links gericht agentschap voor digitaal nieuws. Officieel kreeg Politico geen subsidies, maar er werden zoveel abonnementen aangekocht voor Amerikaanse ambtenaren, dat er nauwelijks een verschil is. Politico kreeg miljoenen dollars, niet alleen van USAID, maar ook van andere Amerikaanse overheden, en produceert daarmee nieuws, waarin het rechtse Europese leiders, zoals Viktor Orban, door de mangel haalt. Het gegeven dat een NAVO-land subsidies geeft om politieke hetzes op te zetten tegen leiders van andere NAVO-landen is niet onschuldig.
Ook de aanpak van het politiek verziekte USAID door Trump is minder drastisch dan je zal lezen in de pers. Ontwikkelingssamenwerking wordt niet afgeschaft, maar zal voortaan worden ondergebracht bij Buitenlandse Zaken, met de bedoeling alle steun te laten kaderen in de belangen van Amerika. De verantwoordelijke minister, Marco Rubio, heeft trouwens al gezegd dat programma’s van USAID die de moeite waard zijn, zullen voorgezet worden.
Wat Trump doet met ontwikkelingshulp lijkt verregaand, maar hij gaat mee in een trend die al eerder is ingezet. De Nederlandse regering van Dick Schoof gaat ontwikkelingshulp voortaan beperken tot noodhulp en heeft het budget voor dat departement reeds gehalveerd. De Vlaamse regering bleef braaf maar deed mee aan de trend: het budget daalde met 10 procent. De federale regering van De Wever gaat verder: het departement ontwikkelingssamenwerking moet 25 procent besparen.
De huidige vermindering zou enkele jaren geleden nog onbespreekbaar zijn geweest. Het zijn niet alleen de budgettaire problemen die ontwikkelingshulp parten spelen. Het venster van Overton is al enkele jaren aan het verschuiven.
“Het westen gooit met geld in Afrika, maar het zijn Rusland en China die er hun invloed uitbreiden”
Van een andere tijd
Een goed voorbeeld daarvan is een column van de hand van Peter Hefele van het Wilfried Martens Centrum, een christendemocratische denktank. Hij twijfelt openlijk aan het nut van ontwikkelingshulp. Hij merkt terecht op dat de Aziatische Tijgers (Singapore, Taiwan, Zuid-Korea, …) allemaal rijk werden zonder die hulp, terwijl de meest begunstigden net ter plaatse blijven trappelen. Er is geen enkele correlatie merkbaar tussen het systematisch ontvangen van buitenlandse hulp en vooruitgang.
Hefele klaagt ook de naïviteit van westerlingen aan die denken dat ze met dit soort hulp invloed verwerven. Afrika is een goed voorbeeld van het tegendeel. Het westen gooit er met geld, maar het zijn Rusland en China die hun invloed uitbreiden, de ene met huurlingen, de andere met mijnconcessies. Duitsland, zegt Hefele, is de tweede grootste donor ter wereld, maar put daar niet de minst politieke invloed uit.
Ontwikkelingshulp – tegenwoordig ‘ontwikkelingssamenwerking’ genoemd om minder paternalistisch te klinken en te suggereren dat die landen ook iets voor ons doen – is iets van een andere tijd. Met ons steeds kleiner aandeel in de welvaart van de wereld, moeten we de illusie laten varen dat wij door geld rond te strooien de anderen kunnen optillen. We zijn daar trouwens nooit in geslaagd.
foto’s (c) Gazet van Hove .