Bij uitgeverij Aspekt verscheen onlangs een beknopte levensschets van Léon Degrelle, zonder twijfel de meest roemruchte Belgische collaborateur met nazi-Duitsland en één van de belangrijkste figuren uit de Europese Nieuwe Orde-beweging.
De auteur is Kortrijkzaan Pieter-Jan Verstraete, die al meer dan vijftig boeken en brochures over belangrijke figuren uit de Vlaamse Beweging en uit het interbellum op zijn naam heeft staan.
Tot in de 21ste eeuw heeft het geduurd vooraleer in Franstalig België de hardnekkige legende werd doorprikt dat de collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog een exclusief Vlaamse aangelegenheid was, terwijl Wallonië zogezegd éénsgezind in het gewapend verzet tegen de bezetter stond.
Puttend uit het rijke archief dat over Degrelle en Rex voorhanden is, graaft auteur Pieter-Jan Verstraetedieper naareen man die door zijn tomeloos en driest optreden tijdens de jaren ’30 van vorige eeuw zowat het hele toenmalige belgische politieke establishment tegen zich in het harnas joeg.
Leon Degrelle werd in 1906 geboren in een Waals-katholiek middenklassengezin in Bouillon als zoon van een bierbrouwer. Hij studeerde rechten in Namur en Leuven en werkte voor de kleine katholieke uitgeverij Christus Rex. Sinds 1934 streefde Degrelle naar een reorganisatie van de Katholieke Partij met een militanter katholicisme met vooral vele nationalistische trekken. Hij verliet ontgoocheld wat later deze partij.
Rex en het rexisme
Vervolgens richtte hij in 1936 met geestverwanten de autoritaire en naar het fascisme neigende Rex op. De naam was geïnspireerd op het blad “Rex” van de gelijknamige uitgeverij. Rex ageerde tegen de invloed van de grote bedrijven op de politiek, maar ook tegen het partijenstelsel en de corruptie. Degrelle dweepte openlijk met het fascisme in Italië en beschouwde Benito Mussolini als zijn grote voorbeeld.
Aanvankelijk was Rex zeer populair onder Waalse katholieke studenten. Nog in 1936 kwam Rex onder de “Groote Kuisch” op bij de verkiezingen en behaalde 21 Kamerzetels en 12 Senaatszetels bij de verkiezingen. Voornamelijk in Brussel en in Wallonië. In Vlaanderen had Rex enkel wat aanhang in franskiljonse en belgiscistische kringen. De triomf bleef niet duren. In 1939 behaalde Rex nog maar vier zetels in de Kamer en 1 zetel in de Senaat. Als politieke macht was Rex toen definitief verslagen.
Collaboratie
Van 29 april tot 3 mei 1933 bezocht Degrelle de Duitse hoofdstad Berlijn, enkele maanden na de machtsovername door Adolf Hitler. Tussen augustus 1936 en mei 1937 ontving REX een maandelijkse toelage van 250.000 Italiaanse lire. Op 26 september 1936 ontmoette Léon Degrelle in hoogsteigen persoon Adolf Hitler en ontving hij 100.000 rijksmarken als subsidie voor zijn politieke agitatie..
Na de Duitse militaire inval van 10 mei 1940 besloot de Belgische regering om de als staatsgevaarlijk beschouwde Leon Degrelle en zijn beweging Rex te deporteren naar Frankrijk. Op 18 juli kwam hij vrij en op 30 juli 1940 keerde hij naar België terug. Op 25 augustus 1940 verscheen met toestemming van de Duitse bezetter zijn dagblad “Le Pays Réel” opnieuw. Het katholieke element verdween snel uit de partij en werd vervangen door meer en meer kritiek op de Kerk en nationaal-socialistische en racistische theorieën. Het Duitse Militaire Bestuur in België wou dat Degrelle enkel in Wallonië actief bleef.
Op 5 januari 1941 beklemtoonde Degrelle op een bijeenkomst “de ideologische gemeenschap van het Rexisme en het nationaalsocialisme“, en verheerlijkte hij Adolf Hitler als “de meest buitengewone man van onze tijd…dit genie… Heil Hitler!“. Hierdoor besloot de Belgische regering in ballingschap om na de oorlog lidmaatschap van Rex strafbaar te stellen met ingang van januari 1941.
Na de Duitse inval in de Sovjet-Unie (operatie Barbarossa) keerde de wind echter snel voor nazi-Duitsland en kreeg Degrelle de toestemming om het Légion Wallonie op te richten, dat als onderdeel van het Duitse leger (Wehrmacht) aan het oostfront streed. Op 8 augustus 1941 vertrok Degrelle zelf als gewone soldaat naar het front. Degrelle werd gepromoveerd tot luitenant en onderscheiden met het Ijzeren Kruis.
Vanaf 17 januari 1943 lag volgens Degrelle de toekomst van Wallonië in het Groot-Germaanse Rijk. Hiermee steeg hij in achting bij Hitler die zou hebben gezegd: “als ik een zoon zou hebben, zou ik willen dat hij op Degrelle leek.”
Vanaf 1 juni 1943 werd het Waals Legioen onder het bevel van de Waffen-SS geplaatst.
In de zomer van 1943 wordt Léon Degrelle door de katholieke kerk van België geëxcommuniceerd verklaard, nadat hij bij op een begrafenisplechtigheid voor een overleden vriend aanwezig was in vol SS-uniform. In 1940 had de Belgische bisschoppenconferentie het dragen van uniformen in de kerk uitdrukkelijk verboden. Op 30 januari 1944 wordt Degrelle tot SS-Hauptsturmführer (= kapitein) benoemd.
Zijn eerder a-politieke broer, Édouard Degrelle, werd op 10 juli 1944 tijdens een bezoek aan een drogisterij door het verzet vermoord door meerdere schoten in hoofd en borst, in het bijzijn van zijn kleine kinderen en vele omstanders. Hiervoor werden enkele dagen later tientallen burgers door Rex-milities tijdens een vergeldingsactie in Courcelles nabij Charleroi “tegen de muur gezet”.
Léon Degrelle kreeg het Ritterkreuz uit handen van Adolf Hitler en werd tegelijkertijd bevorderd tot SS-Oberstürmbannführer (= luitenant-kolonel) .
Tijdens het Ardennenoffensief in de winter van 1944-45 streed het Waalse Legioen mee met de Duitsers tegen de geallieerden. Eind februari 1945 trokken de laatste Duitse troepen zich definitief terug uit België en op 30 maart 1945 werd Rex als politieke beweging officieel ontbonden.
In maart 1945 vocht Degrelle met zijn Sturmbrigade in Pommeren tegen het rode Sovjetleger, waarbij zijn eenheid zich verdienstelijk maakte door fanatiek verzet te bieden en daardoor vele Duitse vluchtelingen uit Oost-Pruisen, Danzig en de provincie Pommeren de mogelijkheid te geven te worden geëvacueerd door de Duitse marine. Na harde gevechten nabij Stettin en in Mecklenburg viel de Waalse eenheid echter rond 30 april nabij Lübeck uiteen. Degrelle werd in de laatste weken van de oorlog gepromoveerd tot Generaal maar ontving de promotie nooit persoonlijk.
Degrelle wist na de Duitse militaire nederlaag in mei 1945 via omwegen langs Denemarken en Noorwegen uiteindelijk te ontkomen naar Spanje. Hier vestigde hij zich als kunsthandelaar en kreeg er steun van bepaalde segmenten van het Franco-regime. Er waren een aantal mislukte ontvoeringspogingen om hem terug naar België te brengen. De Belgische regering veroordeelde hem bij verstek ter dood. Ondanks deze maatregelen gaan er geruchten dat Degrelle het waagde België met grote regelmaat te bezoeken. Hij onderhield nauwe contacten met zijn ex-strijdgenoten van het Waalse Legioen en extreem-rechtse organisaties uit Spanje en andere Europese landen. Degrelle stierf aan een hartstilstand in een hospitaal in Malaga in 1994.
Gevaarlijk voor het Belgische politieke establishment ?
Leon Degrelle scoorde in geen tijd triomfen en donderde even vlug steil naar beneden. Het deerde hem niet. Hij was overtuigd van zijn eigen groot gelijk. Degrelle bezat charisma en charme en wist hoe hij het publiek diende te bespelen. In tegenstelling ook tot de meeste andere collaborateurs die zich in het beste geval tot een propagandatocht langs het front beperkten, nam hij actief deel aan de ongenadige frontgevechten van het Légion Wallonne en kreeg hij zijn deel van de fysische ontberingen. Niet voor niets klom hij op van eenvoudig soldaat tot SS-kolonel, onderscheiden met de hoogste militaire eretekens van nazi-Duitsland.
Op politiek vlak faalde Degrelle totaaldoor zijn irreële standpunten. Hij was een fantast. Werkelijke politieke macht kreeg hij nooit in handen, toch beefde politiek België voor hem en dat nog gedurende vele lange jaren na de oorlog… Wist hij teveel over hooggeplaatsten en over het koninklijk hof van La(e)ken … ???
Een interessant deel van het boek van Verstraete wordt gevormd door de talrijke illustraties nooit eerder gepubliceerd die in het boek zijn opgenomen.
Het boek van Verstraete is interessant omdat het één van de enigste in het Nederlandse taalgebied is die het taboe rond Leon Degrelle en Rex op een bevattelijke manier uit de doeken doet.
* Pieter Jan Verstraete, “Le Beau Léon – Leon Degrelle”, UitgeverijAspekt, Soesterberg, 158 blz., 2011, ISBN 978 90 5911 802 7.
Luc Van den Weygaert.