Met enige vertraging – de plechtigheden vonden al eind oktober vorig jaar plaats – verscheen nu bij uitgeverij Davidsfonds in Leuven het boek ‘In de stroom van de tijd’ waarin de geschiedenis wordt verteld van het (4)50 jaar oude bisdom Antwerpen. Deze bewogen geschiedenis begint in 1559 toen, in de dynamiek van het Concilie van Trente en in de context van de contrareformatie, het bisdom Antwerpen werd gesticht.
Godsdiensttwisten en vreemde overheersers kenmerken deze jaren. Tegelijk is echter ook de tijd van Rubens en de uitbundige barok, van vindingrijke bisschoppen en verrassend moderne pastorale projecten. Aan deze eerste periode van het bisdom Antwerpen komt abrupt een einde wanneer in 1802 de Fransen, die het dan hier voor het zeggen hebben, het bisdom ontbinden. Voortaan, en dat tot 1961, behoort het grondgebied tot het aartsbisdom Mechelen.
De Kerk is op dat moment in een ogenschijnlijk verloren positie terechtgekomen maar ze verrijst uit haar as. Amper dertig jaar later, dan binnen de jonge Belgische Staat, groeit ze uit tot een instituut dat het leven in al zijn aspecten beïnvloedt.
Begin jaren zestig vorige eeuw wordt het bisdom Antwerpen opnieuw opgericht. Dit gebeurt in de aanloop naar het Tweede Vatikaans Concilie. In een van dat ogenblik af snel veranderende wereld verliest de Vlaamse Kerk haar invloedrijke positie. Het jonge bisdom is verplicht zijn eigen weg te zoeken…Vandaag de dag telt het bisdom Antwerpen, als één van de acht Belgische bisdommen, 307 parochies, verdeeld over vijf decanaten (44 federaties, 298 parochies en 9 kapelanijen). Met zo’n 500 katholieke scholen en een brede waaier aan sociale organisaties blijft het bisdom gestalte geven aan het geloofsleven van een (variërend) geëngageerde gemeenschap.
Al in 1962, naar aanleiding van de (her)oprichting van het bisdom verscheen een, zij het beknopte, globale geschiedenis van het bisdom Antwerpen van de hand van Carlo de Clercq.
Het nu gepubliceerde boek is echter veel ambitieuzer. Onder eindredactie van Leo Kenis en met als kernredacteurs Marcel Gielis, Guido Marnef en Karim Schelkens, één voor één specialisten in de kerkgeschiedenis, wordt, op basis van vaak nog onontgonnen bronnenmateriaal, het rijke Roomse leven getoond in al zijn facetten. De processies en volksdevotie, de koster en de organist, de abdis en de kloosteroverste, de hospitalen en ‘oudemannen’-gestichten, de missies en de seminaries, het onderwijs en contacten met andere religies, de gewone gelovigen en de bisschoppen… alles komt aan bod in het meeslepende en doorlopende verhaal dat zowel aandacht heeft voor het kerkelijke leven in de stad (Antwerpen) als in de meer landelijke gebieden zoals de Kempen.
Het boek bevat bovendien rijkelijk veel illustraties – was de kerk door de eeuwen heen niet vaak de opdrachtgever van de grootste meesters uit de kunst ? – meestal vergezeld van kunsthistorische commentaar.
Het laatste woord is voor mgr. Johan Bonny, huidig bisschop van Antwerpen, die in de epiloog zijn visie op de Kerk van de toekomst schetst.
‘In de stroom van de tijd’ is een mooi, boeiend en soms zelfs avontuurlijk boek. Alle bijdragen zijn wetenschappelijk onderbouwd maar bewust geschreven voor een breder publiek van geïnteresseerden. Een notenapparaat werd niet toegevoegd, wel een uitvoerige literatuurlijst.
Leo Kenis (en vele anderen), In de stroom van de tijd , uitgeverij Davidsfonds, Leuven, 2012, 290 blz. , 49 euro – ISBN 978 90 5826 891 4.