De verhalen van de Eerste Wereldoorlog in Voeren zijn samengebracht in een boek.
door Pieter Bauwens – www.doorbraak.be
Ook honderd jaar na de Eerste wereldoorlog zijn er nog interessante verhalen te vertellen en samen te brengen. Het grote verhaal is zo goed als gekend, maar de vele kleine verhalen, de microgeschiedenis, kan ons vandaag veel vertellen over hoe de gewone mens die vier oorlogsjaren ervaren hebben. En zo verschijnen er dagboeken van al dan niet bekende mannen en vrouwen in de oorlog, maar ook dorpsgeschiedenissen. Die laatste vaak gebaseerd op plaatselijke bronnen die het nooit tot de grote geschiedschrijving hebben geschopt.
Zo’n boek is Door den oorlog moeten lijden van Guido Sweron en Rik Palmans. Wie wat thuis is in de Vlaamse beweging, weet dat de naam Guido Sweron naar de Voerstreek leidt. En ja dit is een boek over de Eerste Wereldoorlog in de Voerdorpen. Is er wat te vertellen over deze uithoek van het land in de Eerste Wereldoorlog, ver van het IJzerfront ? Het antwoord is volmondig : jazeker.
Voeren ligt niet zo ver van Luik, de eerste slag van die Eerste Wereldoorlog op Belgische bodem. Wat kwam daarvan in Voeren ? Wanneer en hoe kwamen de eerste Duitsers in Voeren ? Waar lag die brug over de Maas en het grote Duitse kamp waar de soldaten hun beurt afwachten om de brug over de Maas over te steken (iedereen weet dat er een brug werd gelegd in Antwerpen, maar het Duitse leger legde bij de opmars een brug over de Maas, na het opblazen van de brug in Visé. Om Luik ook vanuit het Noorden, op de linkeroever van de Maas aan te vallen) ? De burgerslachtoffers, de represailles tegen de Franc-tireurs een eerste en een tweede golf van terreur overspoelde ook de Voerdorpen. Wie wel eens in de buurt was weet zeker dat Visé zwaar heeft geleden in die augustusdagen van 1914, maar dus ook Voeren – dat toen nog uit allemaal aparte gemeenten bestond natuurlijk – ontsnapte dus niet.
Hoe liep het leven in zo’n dorp tijdens de oorlog ? Uiteraard is er daar in het boek ruim aandacht voor. Er is gespeurd naar journalistieke neerslag over de gebeurtenissen van die tijd, maar ook naar dagboeken (van onderwijzers) en verslagen van de dorpspastoors. In de Voerstreek schreven de pastoors van Moelingen, ’s-Gravenvoeren en Sint-Pietersvoeren en de rector van het Ursulinenklooster in ’s-Gravenvoeren zo’n verslag. Een belangrijk bron zijn ook de heel gedetailleerde dagboeken van de Jezuïet Charles O’Kelly, die ook notities maakte over troepenbewegingen, overvliegende zeppelins, voedselbedeling en hoe de oorlog het dagelijkse leven beïnvloedde. Het schoolleven, problemen voor de landbouwers, opeisingen van de voedselproductie door de bezetter, vluchtelingen, ingekwartierde soldaten, noodwoningen na de oorlog,…
Wie al eens in Voeren geweest is weet dat er door de Voerdorpen een spoorlijn loopt. Weinig mensen weten dat die spoorlijn door de Duitse bezetter werd aangelegd tijdens de Tweede Wereldoorlog. De lijn werd al eerder gepland, maar kreeg alle prioriteit van de Duitsers. Al op 18 december 1914 werd het bevel gegeven de spoorlijn aan te leggen. De spoorlijn speelde later een belangrijke rol in de bevoorrading van het IJzerfront. Wie de spoorlijn al gezien heeft weet dat die over lange bruggen loopt en er ook een lange tunnel in het traject ligt. Van de 44 km tussen Tongeren en Gemmenich is er 4.709 m onder tunnelt en 3.008 m met bruggen overspannen. Op 33 plaatsen loopt de spoorweg onder een weg, op 7 plaatsen over een weg en 21 waterlopen worden overbrugd, waaronder de Maas. De bedoeling was om de 179 m hoogteverschil zo geleidelijk mogelijk de realiseren. Meer dan 2.000 arbeiders (van verschillende nationaliteiten, waaronder ook Russische krijgsgevangenen) waren er in 1915 al aan het werk. Er werd op sommige werven dag en nacht gewerkt en dat had natuurlijk een grote impact op de streek.
Een derde groot verhaal van de Eerste Wereldoorlog in Voeren is de elektrische draad die door het dorp liep. Voeren heeft een lange grens met Nederland en al vroeg in 1914 kwamen er vele vluchtelingen die door de bossen en velden naar Nederland wilden vluchten. Men vermoedt dat er ongeveer 30.000 vluchtelingen de ‘Voerenroute’ zouden gevolgd hebben. In Voeren moesten alle mannen tussen 18 en 30 jaar zich vanaf 1915 regelmatig melden om hun het ontsnappen af te raden, hun familie zou delen in de represailles. Om het vluchten te bemoeilijken spanden de Duitsers een elektrische draadversperring. In april 1915 stond ze er al. Voor de Voerenaars was dat geen pretje. De draad volgde namelijk niet de grens met Nederland maar liep dwars door de Voerstreek, en scheidde het ene dorp van het andere. Voerenaars mochten zich maar zes kilometer van hun woning begeven of ze hadden een paspoort nodig. Samen met de extra troepen die de grens moesten bewaken was ‘de draad’ een gehate versperring bij de Voerenaars.
Een fijn boek, vlot geschreven, interessant en uiteraard opgeluisterd met vele oude en nieuwe foto’s. Een boek gemaakt door mensen met liefde voor de streek en de geschiedenis, maar toch met genoeg afstand om de bronnen kritisch te lezen. Omdat het uitgegeven werd door de Toeristische Dienst Voerstreek VZW, is er ook een handig overzichtskaartje en kan je met het boek en het kaartje in de hand op zoek naar plaatsen en monumenten die verwijzen naar die Eerste Wereldoorlog.
Onmisbaar voor de liefhebbers van de Voerstreek en een mooi boek voor wie geïnteresseerd is in de Eerste Wereldoorlog (en / of Voeren).
Guido Sweron, Rik Palmans , Door den oorlog moeten lijden. De Voerstreek in 1914-1918, Uitgever Toerisme Voerstreek VZW, Voeren, 2014, 91 blz., 12 € .
***************
Het boek ” Door den oorlog moeten lijden” de Voerstreek in 1914-1918 van de auteurs Rik Palmans en Guido Sweron met bijhorende routekaart is verkrijgbaar in het Bezoekerscentrum van Toerisme Voerstreek . Dagelijks geopend van 9.00 tot 17.00u. Weekend van 10.00 tot 17.00 u.
Toerisme Voerstreek vzw
Pley 13,
3798 ‘s-Gravenvoeren / VOEREN
tel. 04 / 381 07 36 – fax 04 / 381 21 59
info@voerstreek.be – www.voerstreek.be
Dit boek met boeiende teksten en aangrijpende foto’s uit de periode 14 -18 van doortocht van de Duitse troepen door de Voerstreek en hoe deze markante gebeurtenis zijn sporen heeft nagelaten bij de bevolking is zeker de moeite waard om aan te kopen.