Als leerkracht moet je op alles voorbereid zijn. Ook op maatschappelijke veranderingen.
door Pieter Bauwens – www.doorbraak.be .
Het gebeurde in een week dat me in verschillende lessen hetzelfde overkwam. In een les godsdienst kwamen verschillende scheppingsmythes ter sprake. Zegt er plots een leerling : ‘Mijnheer ? Waarom moeten wij dat kennen, wij zijn toch christenen ?’ De eerste keer was ik zo met verstomming geslagen dat ik niet goed wist wat er gebeurde. Kijk, zelfs in het katholiek onderwijs vind je echt niet zoveel leerlingen die zichzelf zo spontaan in de les christen noemen.
En plots waren er verschillende leerlingen die bevestigden dat ze christen waren. Het duurde even voor ik doorhad wat ze bedoelden. In die les over scheppingsverhalen kregen ze namelijk ook een tekst onder ogen over hoe moslims de schepping zien. Dat was de trigger. Het was die tekst die hen ertoe aanzette om te zeggen dat ze christen waren. Maar wàt ze eigenlijk bedoelden was, dat ze geen moslims waren. Christen als synoniem van westerling, geen moslim.
De tweede golf
Maar de christelijke revival in mijn omgeving bleef niet tot dat ene voorval beperkt. Ook volwassenen spraken me aan over de bescherming van de katholieke identiteit van de school. Verwoed vroeg ik me af wat ze daarmee zouden bedoelen. Hoe katholiek zijn onze scholen ? Ik heb altijd in het katholieke net gestaan en kan niet vergelijken, maar als je het mij vraagt zijn de meeste katholieke scholen lang niet zo katholiek. Zelf spreken ze al van ‘christelijk geïnspireerd’, maar zelfs daar heb ik wel wat vraagtekens bij. En pas op, ik ben eerder progressief in mijn kerkelijk en religieus denken.
Ook hier was er een trigger: Lieven Boeve, de directeur-generaal van het Vlaams Secretariaat van het Katholiek Onderwijs (VSKO). Boeve pleitte er in De Standaard (9 februari 2015) voor om geen algemeen hoofddoekenverbod uit te vaardigen. Eigenlijk pleitte hij voor een breed maatschappelijk debat. ‘Uitingen van je levensbeschouwing moeten kunnen,’ vindt hij. ‘Dat willen wegmoffelen is een verkeerd begrepen neutraliteit die de religie uit de publieke ruimte wil weren. Ik hou meer van de Britse aanpak, waar ambtenaren probleemloos hun tulband dragen, dan van de Franse laïcité die ideologisch opgedrongen is.’ De topman van het VSKO had eerder al gezegd dat hij graag meer moslimleerkrachten voor de klas wou. Hij wou zelfs praten over islamles in de katholieke scholen.
Lieven Boeve zegt dat allemaal niet en stoemelings. Hij heeft een visie. De man is theoloog, zijn onderzoekveld is/was religie, godsdienst, theologie, christelijke identiteit in deze postmoderne, geseculariseerde, pluralistische tijden. Het lijkt alsof hij zijn academische kennis nu in de praktijk wil omzetten. Daarover had ik het ook al bij zijn aanstelling. Boeve ziet nu dat het katholiek onderwijs seculariseert. Wat is dan nog de meerwaarde van zo’n katholieke school ?
Hoe katholiek ?
Maar wat is het alternatief ? Als ik de opmerkingen die ik hoor doortrek moet de katholieke school opnieuw echt katholiek zijn. Wat is dat dan en hoever kan je daarin gaan ? Is dan enkel wie gedoopt is, kerkelijk trouwt, zijn/haar kinderen laat dopen, nog aanvaardbaar als docent ? Keren we dan terug naar de tijd toen gescheiden leraren moesten vertrekken ? Dan hebben we het niet eens over wie binnen het vrij onderwijs anders geaard is, samenwoont of partner is in een homohuwelijk… Elke maand alle leerlingen naar de mis (vind daar eens een priester voor). Is het dat soort katholiek onderwijs dat we willen ? Vinden we het nu net geen winstpunt dat we dit achter ons hebben gelaten ?
Boeve heeft een alternatief : bewust omgaan met de pluraliteit (en alles wat hij zegt past daarin). Boeve noemt dat de dialoogschool, omdat de dialoog er wordt aangegaan tussen de levensbeschouwingen. Het is een actief pluralisme, geen ‘verzwegen pluralisme’. Je moet niet zwijgen over wie je bent en wat je denkt, integendeel. Het onderwijs is een christelijke dienst aan de maatschappij. De school is geen vooruitgeschoven voorpost van de kerk. In die pluraliteit komt via de geëngageerde christelijke leerkrachten ook het christelijk perspectief opnieuw binnen. Geen vaag ‘christelijk geïnspireerd’ of ‘christelijke waarden’, neen opnieuw christelijk.
Volgens Boeve moeten kinderen op school leren dat we niet allemaal dezelfden zijn, dat we onderling verschillen en dat dat goed is, dat zoiets mag. Boeve bepleit een actief pluralisme uit christelijke overtuiging. Het zou het katholiek onderwijs tot de troef voor onze toekomst kunnen maken.
Dan zouden mijn leerlingen kunnen zeggen dat ze dat islamietische of hindoeïstische scheppingsverhaal maar niks vinden, zonder te moeten zeggen dat ze christen zijn, want dat zijn ze vaak niet. Dan kunnen ze zonder in de problemen te belanden ook het christelijke scheppingsverhaal afwijzen. Voorts kan ik hen wijzen op het wereldbeeld dat uit die verhalen te voorschijn komt, hen duidelijk maken hoe verschillend/gelijkend die wereldbeelden zijn en wat ik zo waardevol vind aan het christelijke wereldbeeld.
Het alternatief is de catechismus of doen alsof we allemaal gelijk zijn.
Foto © Reporters