Laat Vlaamse vrouwen geen stap achteruit zetten
Ik ging niets over de boerkini schrijven. Dan zag ik een meisje van vijf met een hoofddoek. M’n hart in honderd stukken. Welaan dan.
Door Karin Dedecker – www.doorbraak.be .
Mijn grootmoeder – een slimme vrouw – is nooit buitenshuis gaan werken. Wetten noch praktische bezwaren stonden haar in de weg. Mijn grootvader was geen dwingeland die haar verbood om een baantje te zoeken. Het was de vrije keuze van mijn grootmoeder om thuis te blijven, (veel) kinderen te krijgen en voor het huishouden te zorgen. Toch was het systeem, waar mijn grootmoeder zich vrijwillig in genesteld heeft, een paternalistisch systeem, waarin vrouwen de facto tweederangsburgers waren. Mijn grootmoeder was gelukkig, ze maakte haar eigen keuzes, maar dat Vlaanderen van onze grootouders was niettemin seksistisch. Van mijn grootmoeder heb ik veel geleerd, onder andere dat mensen ook vrijwillig kunnen kiezen voor structuren die hen knechten.
De Vlaamse vrouwen die een boerkini willen dragen in publieke zwembaden kiezen daar in veel gevallen zelf voor. Vergelijk het met een neusring of groen gespoten haar : het is een manier om jezelf een identiteit aan te meten. Wellicht willen moslima’s zich met hun boerkini afzetten tegen de Vlaamse samenleving, als pubers die visueel willen rebelleren tegen hun familie. Ook deze vrouwen maken, vrijwillig, een bewuste en eigen keuze. Maar anders dan neusringen of groen gespoten haar is de boerkini wel een seksistisch instrument. Hoeveel (jonge) vrouwen er ook zelf voor een boerkini kiezen : geen enkele jongen draagt er ooit een. De boerkini introduceert niet alleen een nieuw kledingstuk, maar ook een gedachte : dat vrouwen (en alleen vrouwen) zich volledig moeten bedekken als ze in het openbaar gaan zwemmen. Voor mannen bestaat er geen variant. Het doet er dus niet toe dat sommige vrouwen zich vrijwillig en gelukkig nestelen in de wereld van de boerkini : het blijft wel een paternalistische wereld, die de gelijkheid tussen mannen en vrouwen geweld aan doet. Het is misschien de wereld van onze grootouders, maar niet meer die van ons.
(Tegen)Argumenten
Omdat mensen geheel zelfstandig stuitende keuzes kunnen maken, volstaat het argument ‘vrije keuze’ niet. Dat lijken de voorstanders van de boerkini ook wel te beseffen, en dus hanteren ze in de discussie nog een hoop andere argumenten. In eer en geweten kan je die voorstanders van de boerkini niet omschrijven als ‘progressieven’, dus zullen ze hier ‘permissieven’ worden genoemd.
‘Het is maar een stukje textiel’, zeggen de permissieven bijvoorbeeld. Dat was de minirok ook. De feministische revoluties van de voorbije honderd jaar gingen voor een deel ook over symbolen én over textiel. Een kledingstuk kan soms een doorbraak zijn, en soms een obstakel. De burkini is het symbool van een samenleving waarin vrouwen – altijd weer de vrouwen – zich aan het oog moeten onttrekken. Dat staat haaks op onze Westerse samenleving, waarin vrouwen zich niet te bedekken, maar mannen zich te bedwingen hebben.
‘We laten vrouwen toch ook niet topless zwemmen, terwijl we dat voor mannen wel toegelaten is’, zeggen de permissieven ook. Dat klopt, maar daarmee geven de permissieven wel toe dat kledingvoorschriften in publieke zwembaden eigenlijk gewoon sociale conventies zijn. Er is geen objectieve reden om vrouwen te vragen een badpak of een bikini te dragen : de meerderheid van de Vlamingen vindt dit gewoon de juiste zeden. De boerkini behoort volgens een meerderheid van de Vlamingen dan weer niet tot de juiste zeden.
‘Ook moslima’s met boerkini hebben grondrechten’, stellen permissieven. Dat zal wel, maar zomaar je zin doen in een publiek zwembad is geen grondrecht. De vrijheid van godsdienst of de vrijheid van expressie volstaan niet om religieus geïnspireerde beperkingen binnen te brengen in een openbaar zwembad. Een boerkini is ook een boodschap, en die boodschap vloekt met de gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen. Iedereen gelooft wat hij/zij wil, maar als samenleving hoeven we niet te geloven dat vrouwen geen huid mogen tonen als ze in het publiek zijn.
‘Duikers bedekken zich toch ook volledig’, klinkt het nog. Daar valt weinig tegen in te brengen, behalve dan dat mannelijke en vrouwelijke duikers zich niet aan verschillende voorschriften te houden hebben. Duikerspakken zijn er tegen de druk en vooral tegen de kou. Omdat je bij het echte duiken een wetsuit aan moet trekken, moet je ook trainen met een wetsuit. Met het voorbeeld van het duikerspak toon je met andere woorden niets aan, behalve dan dat je vrij wanhopig bent.
‘Er staat nergens dat mannen geen boerkini mogen dragen’, proberen de permissieven nog. Dit is het moment waarop de discussie een parallel universum betreedt, waarin ook moslimjongetjes zich in een burkini wringen. In werkelijkheid lopen er in alle Vlaamse steden kinderen (kinderen!) rond met een hoofddoek om, en het zijn áltijd meisjes. De permissieven willen misschien de achterstelling van meisjes binnen de moslimcultuur negeren, maar er zijn – helaas – genoeg voorbeelden van vrouwonvriendelijk sentiment binnen de islam.
Niet in mijn zwembad
Het moet hier niet over de hygiëne van de boerkini gaan. Zelfs als zou blijken dat de boerkini ons zwembadwater zuiverder maakt, dan nog blijft het een instrument dat het vrouwelijke lichaam stigmatiseert. We moeten misogynie in onze publieke zwembaden geen vrije baan geven. We moeten het idee dat vrouwen – opnieuw alleen de vrouwen – zich moeten aanpassen om geen aanstoot te geven nog geen centimeter ruimte geven in een zwembad dat aangelegd werd met belastinggeld. Het is perfect mogelijk dat jonge vrouwen zelfbewust en vrijwillig kiezen voor de wereld van de boerkini, maar als samenleving moeten we die keuze niet maken. We zijn het aan onze dochters verplicht om te waken over de gelijkwaardigheid van man en vrouw, en niet toe te geven aan wie apartheid en achterlijkheid wil herinvoeren in Vlaanderen. We hebben de ketens van het verleden niet afgelegd, om ze nu schakel per schakel weer aaneen te smeden. Het zal wel zijn dat sommige moslima’s zich willen afzetten tegen hun eigen Vlaanderen, maar de prijs die ze daarvoor van de rest van ons vragen is te hoog. We willen dit niet.
Alleen een verbod op de boerkini vrijwaart de publieke zwembaden van sociale achteruitgang. Alleen een verbod zegt resoluut ‘nee’ tegen de idee dat een vrouwenlijf inherent anders is dan een mannenlijf, en dat onzichtbaarheid aangewezen is voor de meisjes – alleen de meisjes. Door het bestaande boerkiniverbod op te heffen, zou onze samenleving het signaal geven dat de filosofie van de boerkini legitiem is. We moeten durven zeggen; dat is niet waar, het is niet meer legitiem om zo over vrouwen te denken. Er zijn landen in de wereld waar je zo kan omgaan met vrouwen, waar je nog kan leven in het verleden, maar dit land is niet zo een land. Er zijn vast moslima’s die het zichzelf graag aandoen. Er zijn vast Vlamingen met genoeg zelfhaat om dit allemaal goed te praten. Maar kledingsvoorschriften bij het publieke zwemmen zijn een sociale conventie, een meerderheidsopinie, die stilzwijgend wordt vastgelegd door het plebisciet van elke dag.
In het Vlaanderen van vandaag hoort de boerkini niet thuis. We komen van te ver om nu terug te gaan.
Foto’s : © Reporters.