door Pieter Bauwens – www.doorbraak.be .

De top van de Catalaanse regering kwam in het Europees Parlement persoonlijk de zaak van Catalonië bepleiten. Ze werden er in een overvolle zaal ontvangen als politieke sterren. De Brusselse persconferentie werd rechtstreeks uitgezonden op de Catalaanse televisie en de pers was massaal aanwezig. Ook enkele MEP’s waren opgedaagd : Mark Demesmaeker en Helga Stevens (N-VA), Gerolf Annemans (Vlaams Belang) en ook Vlaams Parlementsvoorzitter Jan Peumans was op de afspraak. Naast natuurlijk ook MEP’s uit andere lidstaten.

Toen Carles Puigdemont, eerste minister van de Catalaanse regering, Oriol Junqueras, vicepremier en minister van Begroting en de minister van Buitenlandse Zaken Raül Romeva binnen kwamen, kregen ze van het opgekomen publiek een staande ovatie.

De boodschap van de drie heren was duidelijk : de hele persconferentie was een Europese geloofsbelijdenis, een oproep om de waarden van Europa te verdedigen in Catalonië. Een requisitoir dat Europa moet overtuigen dat de Catalanen de wil van hun volk volgen en dat Spanje niet geïnteresseerd is in inspraak, democratie of dialoog. Als de Europese waarden van democratie ernstig moeten genomen worden doet Europa er goed aan de organisatie van het referendum te steunen en de uitslag te erkennen. Catalonië verwacht van Europa steun in zijn democratische pogingen om de wil van het volk te volgen. Dat is ongeveer de kern van het betoog.

Europese geloofsbelijdenis

Minister Romeva deed dat even vlot in het Engels als in het Frans en haalde herinneringen op aan zijn tijd in het EP, ‘We behoren tot Europa en het is vanuit een diepe genegenheid voor Europa en voor alles waarvoor het staat, dat we bezorgd zijn over het heden en de toekomst van Europa. Daarom willen we de mogelijkheid om meer betrokken te zijn bij het zoeken van nieuwe oplossingen voor de uitdagingen van vandaag.‘ Hij gaf aan dat het trio Catalaanse ministers gekomen was om zelf hun argumenten zonder bemiddeling en zonder verstoring, te komen voorleggen in Brussel.

De Europese geloofsbelijdenis sprak uit elke zin. Van elke Catalaanse minister. ‘Catalanen zijn Europese burgers met als enig verlangen simpelweg de mogelijkheid te hebben om legaal te kunnen stemmen over hun eigen toekomst. Een democratisch verlangen met diepe wortels in de Europese praktijk.’ Volgens Romeva is het dan ook onvermijdelijk dat Europa niet aarzelt om die idealen in de praktijk te brengen. Catalonië rekent op de EU. Deze Catalaanse delegatie kwam steun zoeken in het Europees Parlement. Steun voor het recht om te stemmen over onafhankelijkheid in een referendum. De Catalanen willen Europa ervan overtuigen dat in Catalonië de Europese geloofwaardigheid op het spel staat. ‘Brussels needs to show that the citizens’ claims across the Union are being heard and understood, that their opinions are important and that the European Union is the right forum to address them. Otherwise, the EU will be seen as part of the problem and not the solution, which eventually would weaken the European Union itself.’

Beste leerling van Zuid-Europa

‘Oriol Junqueras, vicepremier en begrotingsminister, gooide het over een andere boeg. Hij belichtte de economische situatie van Catalonië. Economisch doet Catalonië het niet slecht, met een economische groei van 3,4% in 2016, met een export per hoofd groter dan die van Zweden, Frankrijk of Italië, een dalende werkloosheid en een industrie die sterker groeit dan het Europese gemiddelde. Maar de competitiviteit van de industrie wordt bedreigd door de hoge kost van elektriciteit in Spanje of ‘by unjustifiable and shameful delays in the Mediterranean railway corridor’. Catalonië wil zijn groeiende economische competitiviteit, hogere productiviteit en innoverende economie veilig stellen. Daarnaast zijn volgens Juqueras ook het onderwijs en het toerisme troeven van Catalonië.

Het volgende punt dat de Europese elite moet bekoren is de poging van Catalonië om de schuld onder controle te krijgen. Vorig jaar sloot de begroting af met een tekort van 1% op het bbp. Catalonië stelt zich voor als de beste begrotingsleerling van de Zuid-Europese klas.

Aan het einde van zijn toespraak verliet Junqueras zijn voorbereiding. In het Catalaans uitte hij zijn frustratie over de Spaanse obstructie tegenover de Catalaanse politiek.

EU moet Europese waarden verdedigen

Carles Puigdemont ging presidentieel rechtstaan voor zijn toespraak, die hij voor het grootste deel in het Catalaans hield. Ook voor Puigdemont is het referendum de beste methode voor de Catalanen om onafhankelijk te worden. Het toont volgens de Catalaanse premier dat vele Catalanen geen deel van Spanje meer willen zijn.

Puigdemont dook de geschiedenis is, om de lange geschiedenis van de Catalaanse instellingen te belichten. Om dan stil te staan bij de stroomversnelling waarin het onafhankelijkheidsstreven kwam sinds 2010. In juni 2010 verwierp het hof het Catalaans autonomiestatuut dat na jarenlange onderhandelingen door een referendum in Catalonië was aangenomen. Volgens Puigdemont werd het toen voor veel Catalanen duidelijk dat er maar twee opties waren : opgaan in Spanje en hun Catalaanse identiteit opgeven of onafhankelijkheid. ‘Voor de meerderheid werd toen duidelijk dat Catalonië geen deel kon zijn van Spanje.’ De boodschap was duidelijk : Spanje heeft door zijn stugge houding de Catalanen geen andere mogelijkheid gegeven.

Met cijfers wilde Puigdemont zijn Europees publiek erop te wijzen dat de roep om onafhankelijkheid breed wordt gedragen in de Catalaanse samenleving. Massabetogingen op de Catalaanse feestdag 11 september, elk jaar opnieuw sinds 2012. De betogers vroegen telkens hetzelfde : het recht om over hun eigen toekomst te mogen beslissen. ‘Demonstrations such as these have never occurred elsewhere in Europe, not to mention that they have repeated year after year.’

En vandaag is er een Catalaans parlement met een meerderheid voor de onafhankelijkheid van Catalonië. Na verkiezingen met een opkomst van bijna 75%. De vergelijking met 2014 is opmerkelijk : toen waren er amper 14 parlementsleden uit partijen voor onafhankelijkheid, nu zijn het er 72 op de 135. Volgens de Catalaanse premier zouden Europa en Spanje zich toch eens mogen afvragen waar die plotse groei, in amper vijf jaar tijd vandaan komt.

Catalonië vraagt al lang een referendum, heeft dat herhaaldelijk gevraagd, maar tot onderhandelingen met Spanje, zoals tussen Schotland en het VK, is het nooit gekomen. Spanje heeft die vraag nooit willen bespreken, betoogt Puigdemont. ‘ze hebben elk gesprek over een referendum en hoe het te organiseren afgewimpeld. Ze willen niet.’ ‘Spanje is bang van het resultaat. Spanje voert geen campagne om “neen” te stemmen, het wil het referendum verbieden, stoppen. Wij roepen de neen-stemmer op om te stemmen. Wij willen dialoog, Spanje wil geen dialoog.’ De boodschap van Puigdemont is : niet Catalonië maar Spanje is de onverantwoordelijke in de hele zaak.

De Catalaanse minister-president illustreerde hoe ver Spanje gaat in het proberen verhinderen van het referendum. Op dit moment lopen er processen tegen Catalaanse politici zoals omdat ze het stemmen in een vorige, niet-bindende, referendum zouden mogelijk gemaakt hebben. De voorganger van Puigdemont Artur Mas is gedagvaard, net als twee ministers van de vorige Catalaanse regering. Volgens Puigdemont glijdt Spanje in het verweer tegen de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging en tegen het referendum, alsmaar verder weg van de ‘Europese democratische standaarden’.

Het zou volgens Puigdemont onbegrijpelijk zijn mocht de EU Spanje steunen en niet Catalonië. ‘I want to emphasise that the issue at stake is not independence but democracy, and it does not affect those who are in favour of a state of their own, but every thinking citizen who believes in freedom.’

Dat  Spanje de Catalanen wil verbieden om te stemmen in een referendum, klagen de Catalanen aan als een democratisch deficit. Dat maakt het volgens de Catalaanse regering ook een Europees probleem. Europa kan niet de andere kant opkijken als de democratie in Catalonië gefnuikt wordt. Als de volkswil genegeerd wordt en als de burger verboden wordt te stemmen om zijn toekomst te bepalen.

Het referendum komt er. Ten laatste in september 2017. Catalonië kijkt daarvoor meer naar Brussel dan naar Madrid en speelt hoog spel. Geheel volgens die strategie kwam de Catalaanse regering in Brussel bepleiten waarom de EU er goed aan doet de Catalanen te steunen om hun democratisch recht, zelf beslissen over hun toekomst, te garanderen.

In Spanje deed men wat lacherig over de toespraak van Puigdemont in Brussel. Maar toch … tegelijkertijd organiseerden Spaanse MEP’s een vergadering die moest verhinderen dat er belangrijk volk naar Puigdemont zou komen. En alle MEP’s zouden een brief gekregen hebben met de vraag om niet naar Puigdemont te gaan luisteren.

Dit artikel kadert in het project ‘Soevereiniteitsbewegingen in Europa’ dat tot stand komt met de steun van de Vlaamse overheid.

Foto’s  © Doorbraak & Gazet van Hove.