Hij was niet zozeer de filosoof van de hamer, als wel de filosoof van de wandelstok. Hij zwierf van Duitsland naar Zwitserland en ook doorheen Frankrijk en Italië. En hij had geen Streuvelssnor maar een knevel die als een struik zijn mond en kin bedekte. Hij was de zoon van een lutherse dominee en had voortdurend last van ziekten en kwalen.
Deze gekwelde filosoof stierf in 1900 aan het einde van onze negentiende eeuw of aan het begin van de twintigste als een waanzinnige. Hij wilde eigenlijk een dichter zijn en een profeet. Zijn boeken zijn geestelijke monumenten uit de talrijke momenten van zijn genialiteit. Was hij een megalomane Edel- mensch of gewoon een felle filosoof ? De oerdegelijke en diepgravende Duitse historicus en filosoof Rüdiger Safranski (Rottweil, 1945) schreef al een biografie van zijn denken, maar nu is er ook een biografie van zijn leven. Het leven en het denken van Nietzsche blijven ons na meer dan een eeuw achtervolgen. Evenals de vraag of de vragen of hij zijn waanzin (Umnachtung is het machtige Duitse woord) simuleerde of dat deze waanzin gewoon eigen is aan zijn genialiteit, zoals bij de Duitse dichter Friedrich Hölderlin. De waanzin van Nietzsche begon in de stad Turijn en duurde elf jaar tot aan zijn dood in 1900 in Weimar.
Zieke zwakke man
De felle en nu helaas vergeten Italiaanse katholieke bekeerling en schrijver Giovanni Papini (Firenze, 1881-1956) schreef in zijn boek “Het avondrood der filosofen” in zijn laatste opstel over Nietzsche dat al dateert van 1909 : “Maar hij heeft niet alleen een dichter willen zijn. Het is duidelijk dat hij zich op de eerste plaats filosoof voelde – een filosoof met weinig respect voor de filosofie, en nog minder respect voor filosofen; een filosoof die niets van logica moet hebben en die de moraal aan zijn laars lapt, maar desondanks, en ondanks alles, toch filosoof wil zijn. En als filosoof, ofwel als man die zich op een bepaalde manier wil uitdrukken, is er op alle fronten veel tegen Nietzsche in te brengen.” En helaas, ook Papini die roomser dan de paus van Rome werd, was toen veel te hard in zijn kritiek op de zwaar besnorde filosoof die tot op heden trouwens op veel andere denkers een niet te wissen of te ontkennen invloed heeft gehad. Ik verwijs dan nu naar de bijzonder actieve Franse filosoof en hedonist Michel Onfray (°Argentan, 1959) die reeds niet minder dan honderd serieuze boeken op zijn naam heeft staan en die zeker niet ontkent dat hij een serieuze invloed van Nietzsche heeft ondergaan. Zoals ook de Franse denker Gilles Deleuze die in 1962 met zijn boek “Nietzsche et la philosophie” aan de basis lag van de Franse herontdekking van Nietzsche. En niet te vergeten ook de Duitse auteur en filosoof Rüdiger Safranski liet in 2000 nog een belangrijk studieboek over de Duitse filosoof publiceren.
“God is dood; maar gezien de aard van de mens zullen er misschien nog millennia lang grotten zijn waarin zijn schaduw wordt getoond.”
Nietzsche, De vrolijke wetenschap
Sue Prideaux, de Engelse schrijfster van het voorliggend boek “I am dynamite, A life of Nietzsche” heeft andere bedoelingen, want bij haar gaat het hier uiteraard om het eenzame tragische leven van deze Duitse denker en niet zozeer om de gedachten van deze gigant die vele andere dwergen op zijn schouders torst. En deze dame vertelt zowel de hoofdlijnen als de details van dit toch dramatische (Nietzsche had zeker geen succes bij de vrouwen en had weinig vrienden !) en al bij al zeer eenzame leven (had hij syfilis opgelopen in een bordeel ?) op een zeer kleurrijke manier. Zo schrijft zij uiteraard ook over de ontaarde relatie met de componist Richard Wagner en schrijft onvervaard hierover in het vierde hoofdstuk : “De componist klampte zich vast aan de filoloog als zeepokken aan de romp van het schip van de Vliegende Hollander. Terwijl Nietzsches enthousiasme voor Wagner niet vreselijk verrassend is, is Wagners enthousiasme voor Nietzsche dat wel. In Wagners genie stak een vernietigende kracht.” En uiteraard had en heeft ook het genie van de filosoof een overweldigende en soms alles meeslepende en vernietigende kracht. 
Elisabeth, zijn gevaarlijke zuster
In het laatste hoofdstuk “De lege bewonder van gemeubileerde kamers” komt dan uiteindelijk ook Elisabeth Förster ten tonele. En deze zeer bemoederende en zorgende zuster had echter ook een funeste invloed op Nietzsche, die zichzelf graag omschreef als Argonaut van de geest, maar onmachtig was om zich nog langer te verzetten tegen de bemoeienissen en manipulaties van zijn bemoeizieke zuster. Zo is het goed om hier nogmaals te vermelden dat het boek “De wil tot macht” door haar in elkaar werd geflanst uit fragmenten ontleend aan Nietzsches geschriften, maar nooit of nooit door hem werd geschreven, laat staan ter publicatie door haar broer werd vrijgegeven. Nog onlangs verscheen in Duitsland een boek over deze Boze Zuster die van haar broer postuum nog een antisemiet wilde maken. Kortom, het boek van de Engelse dame Prudeaux, dat trouwens ook nog een aantal aforismen van Nietzsche bevat en een aantal mooie foto’s met ook nog een summiere kroniek met de belangrijkste jaartallen, is zeker zeer lezenswaard.
HENDRIK CARETTE in © ’t Pallieterke.
Sue Prideaux, “Ik ben dynamiet/ Het leven van Nietzsche”, uit het Engels vertaald door Peter Claessens, in de reeks Open Domein nr. 54 van De Arbeiderspers, 455 bladzijden; prijs 41,99 euro. ISBN 9789029523790.
Foto’s © Gazet van Hove.