Door Paul Bäumer – (c) ’t Pallieterke.
De opeenvolgende voedselschandalen in China, en in het bijzonder de melamine-schandalen van 2007 en 2008, hadden een waarschuwing moeten zijn voor de onbetrouwbaarheid en de misdadige onverschilligheid van de Chinese overheid. Toen al hadden onze politici moeten zien dat mensenlevens voor de Chinezen van geen tel waren. Maar alle alarmsignalen werden genegeerd. En toen kwam de coronacrisis…
Hammen die het pesticide dichloorvos bevatten, pickles vol pesticiden, tientallen baby’s die stierven doordat ze melk van vervalst melkpoeder hadden gedronken, sojasaus die vervaardigd bleek te zijn met zwaar verontreinigde menselijke haren. Kankerverwekkende kleurstoffen die in de meeste landen verboden zijn, maar die werden aangetroffen in chilisaus, groenten, noedels en medicijnen. Eendenbouten die werden gemarineerd in de urine van schapen en geiten, niet omdat dat een bizar Chinees recept is, maar omdat ze dan smaken als lamsvlees. Nepmedicijnen, soms met dodelijke nevenwerkingen, die ook werden geëxporteerd, meestal naar arme landen die geen degelijke voedselveiligheidsagentschappen hadden. Verboden additieven en antibiotica in kweekvis, pesticiden in groenten, slangenvlees geïnfecteerd met parasieten die ook het menselijke zenuwstelsel kunnen aantasten. Tarwegluten met melamine, gevulde deegballetjes met het insecticide methamidophos…
Het is slechts een onvolledige greep uit de schandalen met voeding en medicijnen die hun oorsprong hadden in China. Soms ging het om producten voor de binnenlandse Chinese markt, maar heel dikwijls ook om exportgoederen. Op de webstek “Food safety incidents in China” kan men een reeks voorbeelden vinden van gevallen die zich voordeden tussen 2003 en 2014, gerangschikt per jaar. Om het overzicht niet te verliezen.
Melamine
Van al die schandalen was er een dat ook in de westerse media de nodige aandacht kreeg, al werden er geen lessen op lange termijn uit getrokken. Dat waren de melamine-besmettingen van 2007 en 2008. Melamine – niet te verwarren met het huidpigment melanine – kan dodelijk nierfalen veroorzaken. In 2007 stierven in de VS duizenden honden en katten nadat zij Chinese dierenvoeding hadden gegeten die besmet was met melamine. Nog veel meer dieren kregen ernstige nierstoornissen. Er moest voor miljoenen dollars Chinese dierenvoeding uit de rekken gehaald worden. Toen ging het om geliefde huisdieren en de emotionele schade was ongetwijfeld veel groter dan de handelswaarde van het voedsel en de aankoopprijs van een nieuw huisdier. Maar alerte wetenschappers maakten zich toen al zorgen.
Als dit met dierenvoeding gebeurde, hoe veilig was Chinees voedsel voor mensen dan ? Het antwoord kwam in 2008, toen bleek dat op Chinese boerderijen op grote schaal melamine werd toegevoegd aan melk. In China zelf werden 300.000 mensen ziek, vooral kinderen. Chinese volwassenen gebruiken nauwelijks melkproducten. Tienduizenden baby’s moesten met nierstenen en andere nierproblemen in het ziekenhuis worden opgenomen. Officieel stierven er daarvan zes. Het waren er zoveel, dat de Chinese autoriteiten verboden nog langer cijfers te publiceren over de aantallen slachtoffers. Later kwam aan het licht dat ook vele andere producten vergiftigd waren, omdat er melk met melamine in was verwerkt. Vele daarvan waren naar het buitenland geëxporteerd. Over heel de wereld moesten massa’s voedingswaren teruggeroepen worden. Ook chocolade uit China bleek melamine te bevatten en dus moesten alle producten getest worden die chocolade bevatten. Toen bleken nog meer producten besmet te zijn. Hoe meer men testte, hoe meer melamine men ontdekte. Het Chinese vergif zat overal.
Geleidelijk ontdekte men ook dat die vergiftigingen al jarenlang bezig waren, maar al die tijd onopgemerkt waren gebleven. In 2005 en 2006 had een melkbedrijf in Shaanxi al gewaarschuwd dat sommige andere bedrijven gevaarlijke additieven aan hun melk toevoegden. Maar de klachten daarover werden genegeerd. Het bericht haalde zelfs eventjes de zender China Central Television, maar de toezichthoudende overheden bleven doof en blind. In juni 2008 hadden sommige instanties al een verband gelegd tussen het abnormale aantal nierstenen bij kinderen en de babyvoeding, en opnieuw kwam dat in de media. De censuur was toen nog niet zo goed georganiseerd als nu. Ook een kinderarts en een uroloog sloegen alarm en vroegen een onderzoek naar die ziektegevallen. Pas op 16 juli werd officieel een verband gelegd met Sanlu, het bedrijf dat de grootste boosdoener was in dit schandaal. De Chinezen probeerden het schandaal nog binnenskamers te houden.
De Nieuw-Zeelandse coöperatieve Fonterra, die bijna de helft van de aandelen van Sanlu controleerde, hoorde pas op 2 augustus iets over de besmettingen en begon onmiddellijk zijn producten terug te roepen. De Chinese overheden weigerden echter een algemene terugroeping door te geven. Officieel was er nog altijd niets aan de hand. Op 5 september waarschuwde Fonterra de Nieuw-Zeelandse regering en die nam rechtstreeks contact op met autoriteiten in Peking. Pas toen begon de doofpot open te barsten. Vanaf 9 september raakte het nieuws in heel China bekend.
Als een westerse coöperatieve en westerse regering niet aan de alarmbel hadden getrokken, zouden de vergiftigde melkproducten misschien nog maanden- of jarenlang verkocht en geëxporteerd zijn. De regering in Peking verklaarde nu dat het gewraakte bedrijf al sinds december 2007 klachten over zieke kinderen had ontvangen, maar dat het pas in juni 2008 controle-tests had uitgevoerd en de problemen ook niet had gemeld aan de provinciale en nationale overheid. Maar zelfs toen noemden de regering en de staatsmedia Sanlu nog niet bij naam, wat zeer verdacht is, en zelfs contraproductief als men de verdere verspreiding van de vergiftigde melk wilde voorkomen. Dat het bedrijf in kwestie Sanlu was, raakte in China pas bekend via sociale media en zelfs toen bleef het bedrijf nog een tijdlang alles ontkennen. Klinkt ons dat nu, na de coronadoofpot, niet allemaal akelig bekend in de oren ? Hadden die melamine-schandalen niet een waarschuwing moeten zijn ?
Machtige beschermers
De kopstukken van Sanlu hadden machtige vrienden. Ik weet niet welke officiële banden zij hadden met de partijhiërarchie, maar uit alles blijkt dat hun tentakels tot zeer hoog in de cenakels van de macht reikten. In 2006, toen er al rijkelijk melamine in de melk van Sanlu werd gemengd, had het bedrijf nog een ereplaats gekregen de campagne “30 jaar : merknamen die het leven van de Chinezen hebben veranderd”. Ja, door hun kinderen te vergiftigen. In de nationale kranten en nieuwssites verschenen lovende artikels van “correspondent Miao Wanfu”. Hij heette echt zo, maar hij was geen correspondent. Hij was de leider van een PR-afdeling van Sanlu. Maar hij mocht zich in de media voordoen als een verslaggever.
Herinnert u zich de beroemde foto van het meisje dat de Olympische Vlam draagt tijdens de Spelen in Peking, terwijl een atleet haar in de hoogte steekt ? Ook zij had een leidende functie in de PR-afdeling van Sanlu. Of dacht u dat die eer een gewoon melkmeisje te beurt zou vallen ? Natuurlijk dansten niet álle Chinese media naar de pijpen van Sanlu, maar toch heel veel. Vindt u het nog altijd verbazend dat de zaak zo lang in de doofpot werd gestopt ?
Doofpot 
Op 2 augustus stuurde de firma een brief aan het stadsbestuur van Shijiazung met de vraag “de coördinatie van en de controle op de media te versterken, om zo een gunstige omgeving te creëren voor het terugroepen van de producten van ons bedrijf en […] om te vermijden dat de zaak wordt opgeklopt en een negatieve invloed heeft op de maatschappij”. Elegant geformuleerd, maar het was natuurlijk een vraag de berichtgeving te censureren. Zelfs toen probeerde het bedrijf nog critici om te kopen, zodat ze hun mond zouden houden.
Het PR-agentschap Teller uit Peking adviseerde Sanlu contact op te nemen met de grote zoekmachines op internet om negatieve informatie te laten verdwijnen. En dat deden ze. Ze boden het Chinese internetbedrijf Baidu in een memo omgerekend 440.000 dollar om negatieve berichtgeving te ‘screenen’. De memo lekte uit op sociale media en Baidu verklaarde dat het alle voorstellen van Sanlu had afgewezen. Dat kon toen nog.
Overigens was die poging om het melamine-schandaal in de doofpot te stoppen toen niet zo uniek. In de aanloop naar de Olympische Spelen in Peking had de regering een directieve uitgevaardigd met een aantal regels waaraan de media zich moesten houden. Punt 8 vermeldde dat alle berichten over kwesties van voedselveiligheid en kankerverwekkende producten in mineraalwater – kijk, kijk, in mineraalwater ! – verboden waren. Andere verboden thema’s waren bijvoorbeeld de autonomiebewegingen van de Tibetanen en de Oeigoeren.
Wat had men verwacht ?
Westerse politici moeten nu niet doen alsof ze uit de lucht vallen nu in de nasleep van de coronacrisis nog meer soortgelijke misdadige praktijken aan het licht komen, gaande van de manier waarop de Chinezen zonder iemand te waarschuwen met een fijn glimlachje hebben toegekeken hoe hun virus zich over heel de wereld verspreidde, tot hun dumpingpolitiek met mondmaskers en beschermende kledij. Het westerse zakenmodel is gebaseerd op klantenbinding. Het Chinese op een heel ander principe : “Bedrieg de klant, incasseer de winst en ga ervandoor.” En in het slechtste geval is het zelfs “Vergiftig de klant.” Of “Besmet de klant.”
Vroeger bedrogen ze ons met minderwaardige en vodderige producten. Nu zijn hun wasmachines, confectiepakken en computers veel beter, maar hun maffia-achtige gangsterpraktijken zijn niet veranderd. Dat zou eigenlijk niemand mogen verbazen. Dat hyena’s aas blijven eten en dat slangen mensen blijven doodbijten, dat verbaast ons toch ook niet ? Het is gewoon de aard van het beest. Kan men van zulke communistische gangsters hopen dat zij in hun handelsrelaties met buitenlanders wél betrouwbaar en eerlijk zullen zijn ? Als u dat echt gelooft, dan kan ik u wel enkele e-mailadressen doorgeven van Nigeriaanse prinsessen die mij hebben gesmeekt een miljoen dollar op mijn rekening te mogen storten.
Epiloog
In 2012 werd een manager van een melkbedrijf in Shanxi vermoord in de stad Xian. Hij was een van de eerste klokkenluiders die hadden geprobeerd het melamine-schandaal naar buiten te brengen. Volgens de officiële versie was hij door zijn echtgenote vermoord met een mes. Maar dat verhaal bleek gelogen te zijn. Wie de dader dan wel was en wat zijn motieven waren, werd nooit bekendgemaakt. Zoals er ook nooit is uitgelegd waarom er in Wuhan onlangs alweer een arts is… pardon, zelfmoord heeft gepleegd door van een gebouw te springen.
Foto (c) Gazet van Hove.