De nederlaag van Francken krijgt nog meer betekenis omdat Lorin Parys, die het wel haalde, twee weken voor de verkiezing in een interview had verklaard dat de N-VA in het centrum thuis hoort, wat op sociale media bij een aantal rechtse N-VA’ers voor ongenoegen had gezorgd. Degenen die voor Parys hebben gestemd mogen geacht worden het met zijn visie eens te zijn.
Defaitisme
Een tweede aspect is de affaire Kucam, waarover de pers Francken recentelijk nog eens onder vuur nam. De verkiezing was voor de partijkaders de kans om hun vertrouwen in Francken uit te spreken. Dat hebben ze duidelijk niet gedaan. De pers liet niet na de nederlaag van Francken te kaderen in de kwestie Kucam en je kan haar dat niet eens kwalijk nemen.
Het is nochtans weinig waarschijnlijk dat die zaak enige rol heeft gespeeld. Het sjoemeldossier was een leuk speeltje voor de media en de “politique politicienne”, maar bij de publieke opinie veroorzaakte het nauwelijks een rimpeling. Het gezond verstand kent het verschil tussen een medeplichtige en iemand die zelf het slachtoffer van een bedrieger is. Bij politieke partijen hebben dit soort beschuldigingen eerder het omgekeerde effect : de militanten en kaders gaan achter het doelwit van de hetze staan.
Hier dus niet. Francken werd niet verkozen omdat de hogere kaders eigenlijk defaitistisch zijn geworden over de territoriumoorlog met het Vlaams Belang. Ze willen vluchten naar het centrum en denken daar te kunnen overleven. Dat is het signaal van zaterdag.
Hoe denkt de N-VA zich daar te kunnen onderscheiden van de traditionele partijen die dit terrein bezetten ? “De vijvers van CD&V en Open Vld zijn al serieus leeggevist”, meent politicoloog Nicolas Bouteca. “Bovendien moet het oppassen dat kiezers van die twee partijen niet over de N-VA, rechtstreeks naar het VB springen.”
Het idee om toch een centrumrechtse partij te zijn, klinkt mooi. Maar waaruit zou het ‘rechtse’ in dat verhaal dan nog precies bestaan ? Op ethisch gebied is de N-VA alvast niet rechts (cfr. posities over bijvoorbeeld transgenders). Op immigratiegebied was de partij dat wel, maar net dat profiel wil men nu kwijt. De N-VA had ook aanhang met haar economisch liberale programma, maar zowel Parys als Van Peel benadrukken dat de partij net weer socialer moet worden. Ze willen een ‘retour du coeur’, wat in de praktijk hogere uitgaven en belastingen betekent. Wat blijft er dan nog ? Het Vlaamse ? Hoe heeft de N-VA daar de laatste jaren invulling aan gegeven ?
De mars der lemmingen
Ik ben een conservatieve, rechtse opinieschrijver. Het afdrijven van de N-VA naar het centrum laat mij dus niet koud. Toch zijn het vooral de wetmatigheden die aan het werk zijn, die mij als afstandelijke toeschouwer boeien. Welke denkfouten en menselijke factoren leiden ertoe dat een partij begint aan de tocht der lemmingen ?
Eén reden is alvast dat de kaders van de partij niet representatief zijn voor haar kiezers, hoewel ze het tegendeel denken. Ik heb dat hier al een paar keer betoogd en ook de pers begint dat vast te stellen. Ewald Pironet van Knack: “Als het bestuur van een politieke partij het electoraat niet meer vertegenwoordigt, zit je met grote problemen.”
“De kaders van de partij zijn niet representatief voor haar kiezers, hoewel ze het tegendeel denken”
Het is trouwens geen kwestie van radicaliteit. Theo Francken is geen extremist en neemt eigenlijk nooit radicale stellingen in. Het verschil met vele anderen in zijn partij is de ideologische weerbaarheid. Francken is niet bang om controversieel te zijn bij de pers en de traditionele politiek. Bij veel partijkaders ligt dat anders. Sommigen komen uit de Volksunie en voelen zich sowieso niet comfortabel bij wat wordt aangevoeld als een te rechtse koers.” Anderen zijn recente aanwinsten die zich wel hebben laten verkiezen op een lijst met een rechts, zelfs wat controversieel profiel, maar nu snakken naar aanvaarding door de pers en, niet te onderschatten, de politieke collega’s.
De partijvoorzitter werd vooral burgervader
Verschillende bronnen bevestigen mij dat het niet meer zo goed botert tussen De Wever en Francken. De voorzitter zou het andere goudhaantje zelfs onder druk hebben gezet om zijn kandidatuur in te trekken. De nederlaag van Francken zal hem dus niet te veel verdriet gedaan hebben. Dat neemt niet weg dat De Wever intelligent genoeg is om de ernst van de situatie in te zien. Hij zou nu eigenlijk snel iets moeten doen om Francken te rehabiliteren en aan te tonen dat hij zijn partij niet naar het centrum, de Bermudadriehoek voor grote partijen, wil zien afdwalen.
De vraag is echter of de De Wever van vandaag nog wel de De Wever is die zijn partij op een rechtse koers heeft gezet. Dat hij recent is toegetreden tot het cordon sanitaire tegen het Vlaams Belang, was al opvallend. Dat waren ook zijn uitspraken over de islam. Mij kan het absoluut niet schelen dat de beste vriend van De Wever naar eigen zeggen een moslim is. Maar als hij dat gegeven aanhaalt om ons er moraliserend op te wijzen dat het voortaan niet meer gepast is om te zeggen dat deze godsdienst tot maatschappelijke achterlijkheid leidt (of “dat er een conflict bestaat tussen de islam en moderniteit”, om hetzelfde te zeggen met de woorden van de gerespecteerde islamoloog Bernard Lewis), hebben we wel een probleem.
Er is een reden waarom ambassadeurs regelmatig (om de drie of vier jaar) van post worden veranderd. De reden is dat te lang verblijf hun trouw kan verplaatsen naar het gastland. De Wever is al te lang burgemeester van Antwerpen. Het was geen goed idee dat de voorzitter van een partij in volle evolutie zich met het veeleisende bestuur van een grote stad ging bezighouden. Ik krijg de indruk dat De Wever zichzelf meer en meer definieert als burgervader van een multiculturele stad. Een meer cynische beschouwer zou vermoeden dat hij daar ook een zo breed mogelijke basis wil voor herverkiezing. Hoe dan ook, het lijkt er meer en meer op dat het niet de partijvoorzitter is die ook burgemeester is, maar dat de burgemeester de partijvoorzitter is geworden.
De Volksunie is terug, schreven een paar mensen op Facebook en Twitter. Dat is misschien wat overdreven, maar een partij kan zich nooit veroorloven haar kernprogramma te verwaarlozen. Of de partijraadsleden dat willen of niet: het verzet tegen open grenzen maakt deel uit van de ‘core business’ die de partij heeft groot gemaakt. Dat opgeven is electorale zelfmoord, zoals de Volksunie ooit beging.
Foto’s (c) Gazet van Hove.