Vorige week was de drijvende kracht achter het Europese burgerinitiatief signiteurope,com, László Pesty, in Brussel. Pesty behoort langs moederszijde tot de Sekler, de Hongaarse minderheid die in Transsylvanië op Roemeens grondgebied woont. Hij is oud-oorlogscorrespondent. Hij was als videoreporter aanwezig tijdens de regimewissels op het einde van de jaren tachtig in Oost en Centraal Europa. Als TV-producer maakte hij een reeks over Viktor Orbán, maar hij heeft ook films en documentaires over drugsverslaafden en Roma op zijn repertoire staan. Sinds 2006 is hij actief als politiek marketeer.
Laatste sprint
Pesty was hier om een laatste sprint te trekken om voldoende handtekeningen te verzamelen voor zijn project. Het onderwerp van de petitie is een pleidooi voor meer rechten voor de verschillende Europese volkeren die behoren tot een culturele minderheid. Volgens de initiatiefnemers, verzameld in de Hongaarse denktank Gerilla.hu, doet de Europese Unie te weinig om de rechten van de Europese volkeren en de etnische en culturele minderheden te beschermen. 50 miljoen Europeanen maken deel uit van zo’n minderheid, verspreid over de verschillende lidstaten. ‘Mijn doel is om de regio’s de mogelijkheid te geven rechtstreeks toegang te krijgen tot EU-fondsen.’
Eigenlijk is uw burgerinitiatief al geslaagd. U beschikt over de vereiste één miljoen handtekeningen, verspreid over zeven lidstaten. Waarom komt u nog naar Brussel om campagne te voeren ?
‘We hebben meer dan 1,15 miljoen online handtekeningen verzameld. Daar komen nog een 250 000-tal papieren handtekeningen bij. We moeten in minstens zeven lidstaten een minimumquotum halen. Dit is al gelukt in tien landen. Het ziet er dus goed uit, maar de EU gaat met een fijne kam door de handtekeningen. Daardoor bestaat de kans dat we er toch niet zouden raken. Dat is al eerder gebeurd.’
Moeilijke Belgische context
‘De belangrijkste reden om naar Brussel te komen, is dat België niet tot de landen behoort waar we het vooropgestelde quotum gehaald hebben. We hebben nog een goede 7.000 handtekeningen nodig. Voor mij is dit vooral van groot symbolisch belang. België is het hart van Europa. We rekenen op onze Vlaamse vrienden om de benodigde handtekeningen nog te leveren voor het verstrijken van de deadline, op 7 mei middernacht.’
‘Ik besef dat minderhedenrechten in de Belgische context voor Vlamingen gevoelig liggen. De unieke situatie, waarbij de Vlaamse meerderheid zich zorgen maakt over de eigen verworven rechten, is me bekend. Mijn Vlaamse vrienden hebben me uitgelegd dat de Franstaligen op vinkenslag liggen om bijvoorbeeld via het minderhedenverdrag te knabbelen aan de Vlaamse eigenheid van de Rand rond Brussel. Toch zou ik ervoor willen pleiten om te kiezen om de Europese minderheden te steunen met de ondertekening van dit burgerinitiatief. Die maken de culturele en etnische rijkdom uit van Europa.’
Territorialiteit is belangrijk element
Hoe zou u die minderheden definiëren ? Wie behoort daartoe ?
‘In Hongarije gebruiken wij de term “duizend jaar oude nationale minderheden”. Het gaat hier over culturele, etnische en linguïstische groepen die historisch gesetteld zijn in een regio. Eigenlijk zijn dat naties op zich. Ik denk dan aan de Basken, de Catalanen, de Occitaniërs, de Seklers, maar ook de Duitsers in Denemarken en de Baltische Russen.
Dat gaan mijn Baltische vrienden niet graag horen. Zij beschouwen de Russen in hun gebieden als een overblijfsel van een Sovjetbezetting…
‘Daar zou ik toch graag enige nuance in brengen. De etnische Russen zijn in die gebieden al lang aanwezig, van ver voor het Sovjettijdperk. Het is wel zo dat onder het communistische regime Russen zich massaal hebben gevestigd in de Baltische staten, maar ik reken hen op dit moment toch bij de bedreigde minderheden. Zij hebben vaak geen burgerrechten. Ik wil consequent zijn en het opnemen voor alle historische minderheden binnen Europa. De Russen die nu in de Baltische staten wonen, zijn er bijna allemaal geboren en getogen.’
Dat geldt ook voor de tweede en derde generatie migranten in het Westen. Rekent u die dan ook bij de historische minderheden ?
‘Toch niet. Die vraag krijg ik dikwijls. De migranten hebben geen historische band, hebben geen regio waar zij al eeuwen gevestigd zijn, steeds binnen een groter nationaal geheel. Dat kenmerk is voor ons toch bepalend. Dat betekent niet dat ze niet welkom zijn, maar ze vallen niet onder onze definitie van nationale minderheid. Daarvoor ontbreekt de eeuwenoude band met een regio.’
Ik mis in uw lijstje ook de Roma, die talrijk aanwezig zijn in Centraal en Oost Europa…
‘Ik heb een grote plaats in mijn hart voor de Roma, ik hou van dat volk. Maar ook zij beantwoorden niet aan de definitie die we voorop hebben gesteld. Zij hebben zich nooit definitief in een bepaalde regio gevestigd en zijn verspreid over vele gebieden. Dat neemt niet weg dat er ook bij hen problemen zijn met mensenrechten, maar zij vallen evenmin binnen de scope van dit burgerinitiatief.’
Geen links-rechtstegenstelling
Het valt me op dat de gehanteerde retoriek voor de campagne sterk verschilt van land tot land. Soms is die rechts, dan weer links getint …
‘Dat heeft te maken met de plaatselijke gevoeligheden en politieke oriëntaties. De Basken en de Catalanen staan meer open voor een links verhaal. Hetzelfde geldt voor de Zweden. In Oost- en Centraal-Europa zijn de regionalisten dan weer eerder rechts geïnspireerd. Ik heb begrepen dat dit in Vlaanderen ook zo is. Wij hebben land per land onze werkwijze aangepast aan de lokale gevoeligheden. Daardoor kan je ook niet spreken van een klassiek politiek project.’
‘Eigenlijk gaat het om een strijd tegen de oprukkende globalisering, die de culturele eigenheid onder druk zet. Het gaat om een gezamenlijk regionalistisch project, wars van links of rechts. Het is waardevol om de culturele rijkdom van Europa te koesteren en in stand te houden. Dat is het einddoel waar we naar streven.’
Geld en mensenrechten
De EU besteedt nu toch ook al grote sommen geld aan ondersteuning van de regio’s ? Waar zit dan het probleem ?
‘Dat klopt, maar de manier waarop dit georganiseerd is deugt niet. De nationale overheden ontvangen die sommen en beslissen dan zelf hoe die verdeeld worden. Ik geef het voorbeeld van Seklerland in Roemenië : die regio ontvangt via de Roemeense overheid aanzienlijk minder geld dan gelijkaardige regio’s.’
‘Overigens gaat het niet enkel over de verdeling van het geld, dat sowieso beter rechtstreeks naar de regio’s kan gaan. Het gaat ook om fundamentele mensenrechten. In Catalonië zitten negen politici in de gevangenis, omdat ze aan politiek gedaan hebben. De Baltische Russen hebben geen staatsburgerschap. De nationale minderheden hebben op verschillende niveaus nood aan Europese steun om hun culturele eigenheid en economie in stand te houden. Het is vaak een kwestie van overleven.’
Niet naïef maar strijdbaar
Is het niet een beetje naïef om te denken dat dit burgerinitiatief succes kan hebben in de huidige EU, waar de natiestaten het voor het zeggen hebben ?
‘Naïef ? Ik kan eerlijk gezegd onze kans op succes niet inschatten. Maar ik heb één belangrijke les getrokken uit de omwenteling bij ons, toen het communisme ten val kwam. 33 jaar geleden hadden we autoritaire regimes in Oost- en Centraal-Europa. Dat was een harde tijd, met één-partijsystemen, onderdrukking en communistische dictatuur. In Hongarije alleen waren honderdduizenden Sovjetsoldaten gelegerd. Zij beschikten over tanks, kalasjnikovs en meer van dat fraais. En toch hebben we verandering gebracht en het systeem omvergeworpen.’
‘Hadden we ons toen zo sceptisch opgesteld als u, dan hadden die systemen nog steeds aan de macht geweest. We hebben toen gewonnen. Dat zullen we nu uiteindelijk ook doen.’