Als sinds decennia verzandt het debat over de ‘integratie’ van de migranten. In de eerste plaats omdat nooit wordt gepreciseerd waarin ze zouden moeten integreren : in een taalgemeenschap, in een natie, in een samenleving, in een markt ? Met die onduidelijkheid voor ogen roepen sommigen op tot de ‘assimilatie’ van de migranten : zeg maar de opslorping. Luc Pauwels vroeg de mening van de Franse filosoof en politoloog Alain de Benoist.
Is assimilatie de oplossing ?
‘Vreemd genoeg vind je voorstanders van assimilatie als mirakeloplossing zowel bij degenen die zich zorgen maken over de migratiegolven als bij degenen die radicaal pro-migratie zijn. De migranten zouden dan ‘landgenoten als alle anderen’ worden en kijk, het probleem is opgelost. Onlangs nog is hier een boek verschenen van prof. Vincent Coussedière met de veelzeggende titel Éloge de l’assimilation. Critique de l’idéologie migratoire.(Lof van de assimilatie. Kritiek van de migratie-ideologie).’
‘Dat is een eerste stelling. Daartegenover staan degenen die opwerpen dat ‘de migranten niet-assimileerbaar zijn’. Een derde groep verwerpt mogelijke assimilatie omdat ze onvermijdelijk tot ‘métissage’ (bastaardering) leidt. Deze drie standpunten zijn zeer verschillend, maar ze hebben gemeen dat ze de assimilatie voor mogelijk houden. Minsten in theorie, ook al willen sommigen er niet van weten of vinden ze dat de migranten niet ‘meewerken’.’
Franse Revolutie
Waar komt het begrip ‘assimilatie’ vandaan ?
‘Assimilatie is een universalistisch concept, uit de tijd van de verlichting. Het staat al in de eerste Encyclopédie van Diderot uit 1751. Het gaat uit van de vooronderstelling dat alle mensen fundamenteel dezelfden zijn. Om de verdeling van de mensen in gemeenschappen (op basis van taal, afkomst, nationaliteit enz.) te doen verdwijnen, is het dus noodzakelijk de individuen ertoe te brengen afstand te nemen van het communautaire.’
‘Eigenlijk wil men de migranten een “deal” voorstellen : word individuen, gedraag u zoals wij en dan zal je volledig als gelijken worden erkend, want gelijkheid betekent innerlijke gelijkheid en soortgelijk sociaal gedrag. Dat idee is ook zo oud als de Franse Revolutie. Stanislas de Clermont-Tonnerre, voorzitter van de Nationale Vergadering, stelde al in 1789 in verband met de joden: “Je moet aan de joden als gemeenschap alles weigeren, je moet aan de joden als individuen alles toestaan.”’
Is dat nog van deze tijd ?
‘Voor president Macron in ieder geval wel. Het Franse staatsburgerschap, stelt hij, ‘erkent het vrije, rationale individu als boven alles verheven’. Afkomst moet dus buiten beschouwing worden gelaten. De migrant moet bijgevolg zijn afkomst vergeten en zich ‘bekeren’. Malika Sorel, Algerijnse met Franse nationaliteit en onder president Sarkozy een eminent lid van de Hoge Raad voor Integratie, is kort en duidelijk: “Emigreren is van stamboom veranderen.”’
Wat zou assimilatie dan concreet betekenen ?
‘Zich assimileren bestaat in het aannemen en verinnerlijken van een cultuur en een geschiedenis, van omgangsvormen, van een seksueel rollenmodel, van vestimentaire en culinaire codes, van een levensstijl en van bepaalde gedachtenpatronen. Tegenwoordig zijn de migranten echter in meerderheid gehecht aan waarden die haaks staan op ons waardenpatroon. Met hen over hun integratie willen onderhandelen, is gewoon vergeten dat waarden nu eenmaal niet onderhandelbaar zijn. Dat is uiterst moeilijk te begrijpen in een samenleving gedomineerd door de logica van het eigenbelang.’
Jakobinisme
Maar vindt u assimilatie een goed of een slecht idee ?
‘Noch goed, noch slecht. Ik acht ze onmogelijk. De voornaamste reden is dat men individuen kan assimileren, maar geen gemeenschappen. Vooral niet als die 20 à 25 % van de bevolking uitmaken[1] en ook nog geografisch geconcentreerd zijn. Niet omdat “men ze in getto’s heeft gestoken”, maar omdat mensen nu eenmaal van nature liever wonen in de buurt van andere mensen die leven zoals zij. Dan krijg je al snel territoria met een uitgesproken tegencultuur.’
‘Dat is vooral zo in landen die sterk getekend zijn door het jakobinisme. Dat is een sluipend totalitarisme, waarin mensen alleen komen te staan tegenover een onpersoonlijke en ver verwijderde centrale bureaucratie. Tussenliggende instellingen worden zo veel mogelijk uitgeschakeld. Dat heeft ook zware gevolgen voor de mogelijke integratie van migranten die willen integreren. Alle instellingen die in het verleden integratie of assimilatie bevorderden, bevinden zich tegenwoordig in crisis : de kerk, het leger, de partijen en de vakbonden.’
‘De gezinnen, de kerken, de overheidsinstanties zorgen niet meer voor cultuuroverdracht. In het onderwijs wordt nederigheid en boetvaardigheid aangeleerd, “zich kwetsbaar opstellen”, weet je wel. De enige overdracht die nog werkt is die van schaamte over de misdaden van het verleden.”
Dat is de ene helft van het verhaal. Moet de intentie tot assimilatie niet van twee kanten komen ?
‘Precies. Assimilatie veronderstelt een draagvlak bij de overheid en evenzeer een bereidheid bij de nieuwkomers. Voor ons continent geldt de vraag welke aantrekkelijkheid het Europese cultuurmodel nog heeft voor nieuwkomers die vaststellen dat de autochtonen hun eigen geschiedenis verloochenen. En continu berouw tonen, zodat hun hopelijk wordt vergeven dat ze überhaupt bestaan.’
‘Als ze ons bezig zien, wat is dan aantrekkelijk aan onze leefwijze ? Kan iets hun enthousiasme opwekken ? Kan iets hen aanzetten om te participeren in onze geschiedenis ? Neen, meestal misprijzen ze ons nog voor ze voet aan wal hebben gezet, voor zover ze ons al niet haten.’
De Angelsaksische landen
Is er dan beterschap in zicht ? Geen geleidelijke toenadering ?
‘In het assimilatieperspectief gaat men inderdaad uit van een geleidelijke vooruitgang, van generatie op generatie. Dat kan logisch lijken. Maar in werkelijkheid gebeurt precies het tegenovergestelde. Alle peilingen geven hetzelfde beeld : het zijn de migranten van de jongste generaties, zij die hier geboren zijn en vanaf hun geboorte onze nationaliteit bezitten die zich hier het meest vreemd voelen en van mening zijn dat de sharia voorrang heeft op ons Burgerlijk Wetboek. In augustus nog werd op de vraag “Is de islam onverzoenbaar met de waarden van de Franse samenleving ?” door 29% van de moslims “ja” geantwoord. Belangrijker nog is dat bij de jonge moslims, die onder de 25, het ja-antwoord 45% bedroeg.”
Is dat typisch voor Frankrijk ? Of geldt dat voor alle westerse landen ? Voor heel de wereld ?
‘In haast alle Europese landen is het beeld identiek. In de Angelsaksische landen, die niet door het jakobinisme zijn getekend, ligt dat iets anders. In de Verenigde Staten vertonen de immigranten meestal geen enkele vijandigheid tegenover het land waar ze zijn gaan wonen. Ze willen volledig Amerikaan worden, zo snel mogelijk. In Azië ligt het nog helemaal anders. Om de eenvoudige reden dat staatsburgerschap er veelal samenvalt met etniciteit. Je behoort tot een bepaald volk en dus heb je deze of die nationaliteit.’
‘Voor de twee miljard mensen die in het noorden en het noordoosten van Azië leven, wordt men staatsburger geboren, men verwerft geen nationaliteit. Dat houdt verband met de confuciaanse culturele grondslag. Daarom willen landen als China en Japan van geen immigratie weten en slechts met mondjesmaat burgerrecht verlenen aan vreemdelingen. De zeldzame Europeanen die de Japanse of de Chinese nationaliteit hebben verworven, weten allemaal dat ze nooit als Japanners of als Chinezen zullen worden aanzien.’
[1] In De Tijd van 13 januari 1921 lazen we : ‘Een op drie inwoners van België heeft migratieroots. Van de 11,5 miljoen inwoners in ons land hebben er 7,8 miljoen een puur Belgische achtergrond. Het aandeel mensen met een migratieachtergrond is in tien jaar gestegen van één op vier tot één op drie.’
