In juni van dit jaar diende N-VA kamerlid Darya Safai een wetsvoorstel in dat een einde moet maken aan het uitschrijven van maagdelijkheidsattesten. Safai steekt niet onder stoelen of banken dat Frankrijk haar heeft geïnspireerd.
Maagdelijkheidsattest versus lichamelijke integriteit
Het land van de Verlichting heeft in het voorjaar van dit jaar het uitreiken van de maagdelijkheidsattesten bij wet verboden. In een radio-interview zegt Safai dat die wensen om een maagdelijkheidsattest te bemachtigen vooral voorkomt in de moslimgemeenschap in ons land. Ze vertelt over jonge moslima’s die in haar tandartsenpraktijk komen getuigen. Ze benadrukt dat de vraag naar die attesten vrij vaak voorkomt. Maar wat is vaak ? Ze geeft geen cijfers maar spreekt over veel moslima’s die deze ‘middeleeuwse praktijken’ moeten ondergaan. Als tandarts zou zij nochtans moeten overtuigd zijn van het feit dat meten weten is. Dus ik stelde een paar vragen bij verschillende artsen, gynaecologen en bij de VVOG: de Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie.
Een klein beetje achtergrondinformatie is hier wel belangrijk om te nuanceren. In februari van het jaar 2019 is er al door de Orde der artsen een advies verspreid waarin men het uitschrijven van maagdelijkheidsattesten en het vaststellen van de maagdelijkheid uitdrukkelijk afraadt. Naast de klinische afweging (geslachtsverkeer is nooit klinisch te verklaren, zegt men) beroept men zich ook op de morele afweging. Is het deontologisch correct om de lichaamsintegriteit van een jonge vrouw te schenden en de wetenschap te laten misbruiken door een patriarchaal gebruik dat enkel discriminatie tussen mannen en vrouwen in standhoudt ?
Marginaal verschijnsel
Ik vroeg dus aan verschillende artsen, waaronder vooral gynaecologen, of zij die maagdelijkheidsattesten uitschrijven en ook of zij een herstel van het maagdenvlies uitvoeren ? Want het maagdenvliesherstel zal toch nog altijd wel plaatsvinden, bedacht ik bij mezelf. Hoe is het eigenlijk gesteld met de emancipatie en de seksuele bevrijding van de Vlaamse moslimvrouw ?
De antwoorden van de artsen stelden mij niet teleur. Integendeel, het verheugde mij te horen dat in ons land het herstel van een maagdenvlies en het uitreiken van een maagdelijkheidsattest een marginaal verschijnsel zijn. Zowel de vraag naar het uitreiken van een maagdelijkheidsattest als de vraag naar een herstel van het maagdenvlies bleken vrij uitzonderlijk te zijn.
Attestatie onmogelijk
Het was dokter Abigail Lafaille die mij wees op het advies van de Orde der artsen. Zij is zelf huisarts en zegt nog nooit de vraag gekregen te hebben om een maagdelijkheidsattest uit te schrijven : ‘Ik zou trouwens zelf nooit zo’n attest schrijven. Ik probeer kritisch te staan tegenover alles wat ik invul. Je kan klinisch niet vaststellen of het hymen intact is. Ik volg de orde en de WHO (World Health Organization) in deze zeker.’
Professor in de gynaecologie Jasper Verguts meldt dat hij wel maagdenvliesherstellingen uitvoert maar geen attesten uitschrijft. Zelf heeft hij geen weet van collega’s die die attesten uitreiken. De ingreep zelf komt ook weinig frequent voor volgens de gynaecoloog.
Hij vraag zich af of het te maken heeft met de emancipatie van de moslimvrouw in West-Europa: ‘Ethisch heb ik geen probleem met het uitvoeren van een maagdenvliesherstel. Qua attest vind ik dat wat moeilijk. Ik kan medisch nooit met zekerheid zeggen dat iemand maagd is. Dus zo’n attest is nogal fake. De meeste vrouwen kiezen volgens mij echt zelf voor de ingreep. Ze kiezen ook zelf om seks te hebben voor het huwelijk. De traditie en angst zullen mee bepalen dat ze de ingreep ook echt wil. Persoonlijk steun ik vrouwen altijd in hun vraag. Ik probeer ze maximale bescherming te bieden, maar een attest zal mij misschien in een lastige situatie brengen. Het is niet echt te bepalen. Qua emancipatie gaat het weigeren van deze ingreep enkel zorgen voor strijd op korte termijn en meer kwaad doen. Ik stel vast dat de vraag op lange termijn minder voorkomt.’
Ook maagdenvliesherstel uitzonderlijk geworden
Professor Hendrik Cammu benadrukt dat de vraag naar maagdenvliesherstel op dit moment veelal onbestaande is :
‘In Vlaanderen is het evenzeer marginaal tot onbestaande. Cijfers bestaan er niet. Het zou kunnen dat het in de Brusselse Franstalige ziekenhuizen nog regelmatig voorkomt. Persoonlijk heb ik zo’n tien-vijftien jaar geleden met een zekere regelmaat aanvragen tot maagdenvliesherstel gekregen. Het ging meestal om vrouwen die zouden gaan trouwen en waar de man (of de familie) een bewijs van maagdelijkheid vroeg. Ik heb het daar altijd moeilijk mee gehad. Aan de ene kant is het een onnozele en hypocriete vraag, maar aan de andere kant werd mij steeds door de vragende vrouw op het hart gedrukt dat haar familie haar met uitsluiting bedreigde.’
‘En het moet gezegd dat ik meestal op vraag van de patiënte toch een maagdenvliesherstel uitvoerde. Ik ben er niet trots op. Technisch gesproken is een maagdenvlies herstellen onmogelijk. Is het vlies gescheurd dan kan je dat niet meer aan mekaar zetten omdat een groot gedeelte van het vlies gewoon weg is. Het “herstel” bestaat erin om het weefsel onder het maagdenvlies vrij te disseceren (opensnijden – nvdr.) en vervolgens op te hechten, zo maak je een kunstmatige vernauwing van de ingang van de vagina.’
Houding gynaecologenvereniging doorslaggevend
Houding gynaecologenvereniging doorslaggevend‘Helemaal anders was mijn houding wanneer de dame enkel een maagdelijkheidsattest vroeg. Dat gaf ik steeds zonder verpinken, ik onderzocht de vrouw zelfs niet. De variatie in maagdenvliesanatomie is zodanig groot dat je haast in alle gevallen kan beweren dat er nog maagdelijkheid is.’
‘Het moet ook zowat een jaar of 10-15 geleden zijn dat de VVOG (Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie), helemaal naar analogie met de Franse gynaecologievereniging, een rondschrijven stuurde naar al haar leden met de boodschap te stoppen met in te gaan op de vraag naar maagdenvliesherstel. Voor ons, gynaecologen, was dat een prima zaak omdat we een officiële reden hadden om deze praktijk niet meer uit te voeren. Sedertdien is de vraag stilgevallen.’
Geen exacte cijfers
Ik bel dokter Johan Van Wiemeersch op, gynaecoloog en woordvoerder van de VVOG. Over de ingreep van een maagdenvliesherstel zegt de arts dat hij er een tiental heeft uitgevoerd in zijn carrière.
‘Maar persoonlijk ben ik voorstander om het volledig te verbieden. Het is gewoon bedrog. Het gebeurt jammer genoeg nog altijd, maar het is uitzonderlijk. Het probleem met die ingrepen is dat we geen exacte cijfers ter beschikking hebben. Zeer belangrijk om te weten is dat de ingreep wordt ondergebracht onder een algemene Rizivcode, namelijk onder vagina- en vulvaplastie. Dat kan zeer breed gaan, van een correctie van de schaamlippen tot het verwijderen van gezwellen tot een maagdenvliesherstel.’
‘Hoe je het ook draait of keert, het blijft een medewerking van de arts aan het bedrog. Deze ingreep is op basis van culturele en religieuze overwegingen en heeft niets met de wetenschap te maken. En het is uitsluitend de moslimgemeenschap die vragende partij is. Een positieve evolutie is dat de vraag naar een maagdenvliesherstel minder frequent voorkomt. Dus in die zin kunnen we wel vaststellen dat de emancipatie van de moslimvrouw in gang is geschoten.’
Pest of cholera
Pest of cholera‘Niettemin begrijp ik mijn collega-artsen wel die die ingrepen blijven uitvoeren. Het is een morele afweging die je moet maken om enerzijds de wereld van een jonge moslima niet te doen instorten en haar te beschermen tegen de schandpaal en anderzijds de hypocrisie en de onrechtvaardigheid in stand te houden. Het was dramatisch, die jonge vrouwen kwamen bij mij uit pure wanhoop. A cry for help, dat was het. Vaak werden die vrouwen ook vergezeld van een moeder of een oudere zus. We zouden eigenlijk tot een Europese regelgeving moeten komen waar deze ingrepen bij wet worden verboden.’
‘Over de maagdelijkheidsattesten kan ik zeer kort zijn : het maagdenvlies is een vrij elastisch orgaan. Die fameuze attesten zijn ook maar wat ze waard zijn.’
Een vodje papier
Het is opmerkelijk eigenlijk dat een maagdenvliesherstel onder een algemene Riziv-code kan ondergebracht worden maar een maagdelijkheidsattest zeer concreet is, stel ik vast.
‘Eigenlijk is het geen officieel wetenschappelijk document. Het is eigenlijk een vodje papier met weinig waarde voor ons. Enkel voor die vrouwen is het waarschijnlijk een kostbaar document. Het wetsvoorstel an sich, om de maagdelijkheidsattesten bij wet te verbieden, zal zeker zorgen voor enige terughoudendheid bij mijn collega’s. Ik kan mij niet voorstellen dat er andere politieke partijen hier enig bezwaar tegen kunnen vertonen. Deze materie is partij-overschrijdend en moet dus ook zo behandeld worden in de Kamer.’
De maagdelijkheidsmanie in de Vlaamse moslimgemeenschap is op zijn retour. Het is positief dat er een wetsvoorstel is ingediend om het uitschrijven van de maagdelijkheidsattesten wettelijk te verbieden. Een verbod op de ingrepen van een maagdenvliesherstel zal dan ook wel snel volgen. Laat ons hopen dat een dergelijk verbod ook zal zorgen voor een algemene mentaliteitswijziging bij de moslimmannen wereldwijd.