door Angélique Vanderstraeten in ’t Pallieterke .

De Vlaamse regering heeft beslist dat de huurprijzen voor slecht geïsoleerde woningen niet of maar gedeeltelijk mogen worden geïndexeerd. Kwestie van de huurder die al hoge energiefacturen moeten betalen niet in nog grotere financiële problemen te brengen. Een gevaarlijke beslissing, want het kan leiden tot een daling van het huuraanbod en hogere prijzen.

De Amerikaanse econoom en Nobelprijswinnaar Milton Friedman (1912-2006) duikt dezer dagen vaker dan ooit op in filmpjes op sociale media wanneer het over de hoge inflatie gaat. Wijlen Milton Friedman was een groot criticus van overheden die aan de oorsprong lagen van ongecontroleerde prijsstijgingen of er weinig tegen deden. Wat Vlaanderen betreft, mogen we nu een van zijn bekendste quotes op een ander terrein vanonder het stof halen. Ooit zei Friedman dat er twee mogelijkheden waren om een stad te vernietigen : “Met een bombardement of met de bevriezing van huurprijzen.”

Economische analfabeten

Was er niemand in de Vlaamse regering of op de kabinetten die dit citaat kende toen de nachtelijke onderhandelingen voor de uitgestelde septemberverklaring maar bleven aanslepen ? Blijkbaar. Want op 1 oktober heeft het Vlaams Parlement een spoeddecreet aangenomen waarbij verhuurders van woningen die niet energiezuinig genoeg zijn hun huurprijzen niet meer kunnen indexeren of dat slechts in beperkte mate kunnen doen.

Dit is een directe ingreep op de huizenmarkt en sluit aan bij de waarschuwing van Milton Friedman dat deze prijscontrole zeer nefaste effecten kan hebben. Want wie wil er nog een pand verhuren waarin men als eigenaar moet investeren en tegelijk geen totale controle meer heeft over de prijs ? Dan is de keuze snel gemaakt. In het ene geval laat men het pand verkommeren en wordt de toestand alleen maar erger, met zogenaamde stadskankers tot gevolg. Ofwel stapt men uit de huurmarkt en verkoopt men alles. Daardoor daalt het huuraanbod en dat heeft een opwaarts effect op de prijzen.

De huur mag dan wel niet meer geïndexeerd worden, het basisbedrag stijgt door de schaarste. Na een tijd maakt het dat toch extra moeilijk voor verhuurders om het bedrag op te hoesten. Vergeten we niet dat de huurders in België vaak tot de lagere inkomens behoren en al een hoge zogenaamde ‘woonquote’ hebben : 30 procent van het inkomen gaat naar het betalen van de huur.

Gevaarlijke beslissing VlaReg

Heeft de Vlaamse regering hier een verkeerde beslissing genomen ? In elk geval een gevaarlijke, al lijkt de sociale reflex op het eerste gezicht begrijpelijk. Maar in essentie is het een risicovolle piste die gevolgd wordt. Zeker in een al eerder krappe huurmarkt kan dit een sterker verstorend effect hebben dan in andere landen. In Duitsland bijvoorbeeld zou zo’n (tijdelijke) sturing van de huurprijzen minder een probleem zijn omdat de huurmarkt er 50 procent van de gezinnen beslaat. Er zou niet snel een aanbodprobleem komen.

In België waar je een markt hebt van +80 procent koopwoningen is dit anders. Een niet-indexering van de huurprijzen raakt namelijk de eerder beperkte private huurmarkt van 540.000 huishoudens en 19 procent van de woningmarkt direct. Het is inderdaad begrijpelijk en logisch dat men iets wil doen aan de hoge facturen voor die groep, maar met dit beleid is het resultaat aan het einde van de rit nog negatiever dan dat van in de huidige toestand.

Minder investeringen op komst

Er is niet alleen het risico op een krimpende huurmarkt. Daarnaast zet de blokkering van de indexering een mechanisme in het werk waarbij er minder investeringen zijn in nieuwbouw van huurwoningen. Hou dit beleid een paar jaar aan en het duwt mensen richting sociale huurwoningen. Dat omvat slechts 6 procent van de huurmarkt, maar wel met bijna 200.000 huishoudens op de wachtlijst. 40 procent van wie nu op de private huurmarkt zit, heeft recht op een sociale woning.

We gaan hier niet het debat voeren over het profiel van de bewoners van sociale woningen (steeds meer Vlamingen van allochtone origine met een beperkte bijdrage aan de sociale zekerheid in het verleden en met vaak een grote onduidelijkheid over de precieze vermogensstaat). Wat wel vaststaat, is dat er nu echt geen behoefte is aan een verdere druk op de sociale woningmarkt. Met een beleid dat gericht moet zijn op het verwerven van een eigen woning zou de Vlaamse regering beter een andere piste volgen, namelijk werk maken van een uitgebreider systeem van huursubsidies en huurpremies, wat een begeleidende maatregel is voor kapitaalsopbouw richting eigenaarschap.

Federale verstoringen

Al kunnen er jammer genoeg federaal nog extra verstorende maatregelen worden genomen. In het fiscaal plan dat minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) klaar heeft, is er sprake van het belasten van reële huurinkomsten om de lagere belasting op arbeid te compenseren. Veel eigenaars voor wie het verhuren van woningen en appartementen een noodzakelijke aanvulling is op hun pensioen zullen zeggen dat ze de boel gaan verkopen. Het resultaat is nog minder aanbod op de huurmarkt.

Foto’s (c) Gazet van Hove.