door Jurgen Ceder in ’t Pallieterke .
Het cordon is wel degelijk ondemocratisch. Juist, het staat elke partij vrij om zelf uit te maken met wie ze wil samenwerken. Het ondemocratische karakter sluipt echter binnen wanneer alle partijen bindende afspraken maken om een concurrent uit te schakelen en die afspraken tegenover elkaar afdwingen. Dan worden de spelregels vervalst en de normale werking van de democratie gesaboteerd.
De werking van de democratie in een vrij land kan je vergelijken met een vrije markt. Wanneer de producten van een firma niet meer goed verkopen, omdat ze verouderd zijn of de smaak van het kopende publiek veranderd is, kunnen concurrenten de markt veroveren met nieuwe producten. Vlaams Belang is het antwoord op een veranderende vraag van het kiespubliek sinds de jaren 1980, maar door een afspraak tussen alle anderen om de nieuwkomer uit de markt te houden, wordt de democratie kunstmatig verhinderd haar werk te doen. In de bedrijfswereld is dat een oneerlijke handelspraktijk, een misdrijf dus. Het cordon sanitaire is in essentie een kunstgreep die het beleid probeert af te schermen van democratisch gesteunde verandering.
Ideologische haat
Het cordon is het product van ideologische haat. De nieuwkomer en zijn ideeën worden er beschouwd als een ziekte, iets dat je moet omgeven met een schutskring om te verhinderen dat het hele politieke systeem wordt besmet. Het hielp niet. De uitgesloten partij werd steeds groter. Wanneer de afstand tussen de traditionele partijen en het kiespubliek te groot werd, liet Vlaams Belang evenwel na dat gat te vullen. De natuur heeft een hekel aan een vacuüm : de gapende leegte op rechts werd snel veroverd door een voorheen kleine, eerder centrumlinkse partij. N-VA werd conservatief en in een recordtempo de grootste partij van Vlaanderen.
N-VA heeft het cordon nooit officieel ondertekend, maar heeft het in de praktijk wel steeds toegepast, vooral om tactische redenen. Ook in Denderleeuw, waar Vlaams Belang nu de grootste is, weigert N-VA weer om samen te besturen.
PVDA als excuus voor het cordon
De opkomst van PVDA stelt het cordon voor een uitdaging. Mag extreemlinks dan wel meebesturen ? Misschien door onoplettendheid kon dat na de vorige gemeenteraadsverkiezingen wel in Zelzate. Het experiment blijkt van korte duur. Wiskundig kon de coalitie van Vooruit en PVDA gewoon verder besturen, maar daar heeft Conner Rousseau een stokje voor gestoken. De lokale socialisten zullen voortaan met N-VA en cd&v samenwerken, in een afspiegeling van de Vlaamse regering.
Rousseau had voor de verkiezingen nog een duidelijk dreigement geuit : “Als N-VA beslist om ergens samen met Vlaams Belang te besturen, breek ik elke coalitie tussen Vooruit en N-VA af.” De Wever heeft nooit hardop hetzelfde van Vooruit geëist met betrekking tot PVDA, maar we vernemen uit goede bron dat die eis achter de schermen wel is uitgesproken. Voor Vooruit is dat eigenlijk geen groot offer. Dat informele cordon beperkt wel lichtjes de lokale coalitiemogelijkheden voor de socialisten, maar op termijn heeft die strategie hetzelfde doel als die van N-VA ten aanzien van Vlaams Belang : men wil de kiezer overtuigen dat een stem voor de ‘extremen’ een nutteloze stem is. En zo poogt men de monopolie-positie van de eigen partij op links, respectievelijk rechts, veilig te stellen.
Het feitelijke cordon rond PVDA kan velen op rechts plezier doen, maar voor Vlaams Belang is dat eigenlijk slecht nieuws. De partij wordt nu op één hoop gegooid met de extreemlinkse PVDA. “We besturen niet met extremen, ook niet op links”, klinkt het nu.
Vlaams Belang en PVDA zijn elkaar niet waard
De balans tussen die twee is nochtans allesbehalve in evenwicht. Vlaams Belang is drie keer zo groot als PVDA. Vlaams Belang was in juni bij de Europese verkiezingen de grootste partij van Vlaanderen. PVDA kwam op de zesde plaats. Dat is echter niet het belangrijkste element in het onevenwicht.
Vooral inhoudelijk is het onjuist om Vlaams Belang op dezelfde hoogte te plaatsen als PVDA. PVDA wordt niet alleen door tegenstanders als marxistisch en communistisch omschreven, de partij zegt dat gewoon over zichzelf. Toen Jos D’Haese werd gevraagd of Stalin (verantwoordelijk voor de dood van meer 20 miljoen mensen) een massamoordenaar was, antwoordde de snoezige lieveling van TikTok : “Ik ga die historische balans niet opmaken. Hoeveel keer moet ik dat herhalen ?”
Vlaams Belang wordt er daarentegen wel vaak van beschuldigd ‘fascistisch’ te zijn, maar het minste dat je kan zeggen is dat die partij zich nooit zelf met die ideologie heeft verbonden. Sammy Mahdi heeft de laatste maanden verschillende keren met het argument uitgepakt dat Karel Dillen ooit zou gezegd hebben dat hij trots was om als ‘fascist’ omschreven te worden. Mahdi is iets te intelligent om niet te beseffen dat het vandaag belachelijk is om Vlaams Belang fascistisch te noemen. Hij gooit een oude anekdote in de pers, waarvan hij hoopt dat niemand nog de context kent. In feite gaat het over een uitspraak van Dillen op een congres van 1984. Die had het toen over geuzennamen, de onterechte scheldnamen die op de duur eretitels worden voor degenen tegen wie ze zijn gericht. Hij heeft nooit gezegd dat hij een fascist was en heeft die ideologie ook nooit beleden. Maar Mahdi weet dat wel altijd iets van de modder blijft plakken.
Met een fascistische adelaar voorop
De Wever gooit ook soms met dezelfde modder. Over Vlaams Belang zei hij in 2021 : “Het is een ideologie die niets kan bijdragen tot de mensheid in de 21ste eeuw, net als het communisme. Ze hoort thuis op de stortplaats van de geschiedenis.” Ik schreef daar toen over : “Het is onmogelijk dat de historicus De Wever niet inziet dat wat vandaag als ‘extreemrechts’ wordt afgedaan, inclusief Vlaams Belang, weinig gemeenschappelijks heeft met de antidemocratische, totalitaire, militaristische ideologieën uit de 20ste eeuw.” Voor alle duidelijkheid : De Wever heeft geen ongelijk met een aantal andere kritieken op VB. Sommige deel ik zelfs, zoals zijn terugkerende kritiek op het domme geflirt van sommige VB-mandatarissen met autoritaire regimes.
De Wever kreeg de laatste weken trouwens zelf wat historische modder over zich. Toen hij de slag om Antwerpen tussen N-VA en PVDA beschreef als een “keuze tussen Rome en Moskou”, vroeg Marc Reynebeau zich in DS af wat hij wel met ‘Rome’ zou kunnen bedoelen. Eén van de mogelijkheden was volgens hem “het authentieke fascisme dat in Italië voor het eerst in de vorige eeuw een groot land in zijn greep kreeg”. Reynebeau voegde eraan toe : “De kreet ‘Rome of Moskou’ heeft wel degelijk echt bestaan en is met name jonge mensen heel concreet als een zeer dwingende existentiële keuze voorgelegd. En de kreet dateert uit die vermaledijde jaren 1930.”
En dan was er ook nog de adelaar die de zoon van De Wever als aquilifer voor hem uitdroeg op de verkiezingsavond. De Wereld Morgen probeerde dat symbool te interpreteren : “In Nazi-Duitsland was de adelaar een centraal element van het staatswapen… en werd ingezet als symbool van het vermeende Derde Rijk, dat in de ideologie van Hitler een heropleving van het oude Romeinse (en Heilige Roomse) Rijk moest zijn. Ook Mussolini beschouwde zichzelf als de erfgenaam van het Romeinse Rijk en liet de adelaar vaak afbeelden in fascistische parades.” Zo zie je maar. Wie van kwade wil is en een cordon tegen N-VA wil invoeren, heeft meteen wat elementen om het dossier te staven.
Geen boekverbrandingen in Grimbergen
Ik vraag mij dan telkens af of de mensen die dat soort onzin neerschrijven, bewust aan misleidende stemmingmakerij doen of die gewoon zelf geloven. De lijn tussen fanatisme en domheid is vaak dun. Zo schreef Maarten Rabaey maandag in De Morgen zijn bezorgdheid neer over de vrijheid van meningsuiting in gemeenten waar het VB zal meebesturen. “Zullen kritische columns als deze straks nog te lezen zijn in de bibliotheken van Ranst en Ninove ?”, was het dramatische besluit van zijn column. Het staat er echt.
Zijn krant had nochtans net voor de verkiezingen de proef op de som genomen. In een reportage wilde men bestuur door PVDA en VB met elkaar vergelijken. Voor PVDA gingen de journalisten naar Zelzate, maar voor VB geraakte men niet verder dan Grimbergen, waar de burgemeester, Bart Laeremans, geen lid meer is van VB. Hij is wel nooit toegetreden tot een andere partij en heeft zich enkel van Filip Dewinter, maar voor de rest niet inhoudelijk van zijn partij, gedistantieerd. Voor de lokale lijsttrekker van Groen/Vooruit is Vernieuwing, de lijst van Laeremans, nog steeds een verkapte VB-lijst. Hij vindt het ook opvallend dat VB in Grimbergen niet zelf opkwam. Hij geeft wel toe dat de burgemeester “niet de meest uitgesproken Vlaams Belanger is die je kunt vinden”.
De situatie in Grimbergen is dus wazig. De Morgen zegt dat VB er “in zekere zin” bestuurt. Dat lijkt me een correct besluit. Een bestuur van VB ziet er immers niet uit als in de fantasmen van Rabaey en aanverwanten. Laeremans heeft in elk geval de exemplaren van DM nog niet uit de rekken van de bibliotheek laten halen. We mogen vermoeden dat ook in Ranst en Ninove de boek- en krantenverbrandingen zullen uitblijven. Het bestuur door Vernieuwing blijkt zelfs door de inwoners te zijn gesmaakt. De lijst kreeg er een zetel bij en burgemeester Laeremans kreeg nog meer voorkeursstemmen. Interessant weetje voor wie overweegt het cordon te doorbreken : coalitiepartner cd&v werd ook beloond door de kiezer.
Als de dijken breken
“Eigenlijk heeft Christel geen echt Vlaams Belangprofiel”, lees ik in HLN over Christel Engelen die de lijst van VB trok in Ranst en er nu gaat deel uitmaken van het bestuur. Bijna hetzelfde als wat over Laeremans wordt gezegd, eigenlijk. In de praktijk krijgen heel wat lokale VB’ers die opmerking te horen. Zou het niet logischer zijn te besluiten dat het profiel dat de pers schetst van VB-mensen gewoon onjuist is ?
Vlaams Belang Ranst heeft als compromis aanvaard dat de fractie onder de naam ‘Ons Ranst’ zal zetelen, zonder evenwel afstand te nemen van de partij. Die kleine cosmetische operaties zijn interessant. Net als in Grimbergen, blijkt hoe geforceerd, hoe artificieel het cordon is. Een klein beetje ‘flou artistique’, een beetje ‘plausible deniability’, zoals de Amerikanen zeggen, en het verdwijnt onmiddellijk.
Eén van de belangrijkste vaststellingen bij de gemeenteraadsverkiezingen was de snelle toename van het aantal lijsten met een lokale naam of zelfs lokale identiteit, waar de nationale besturen weinig grip op hebben. Het Vlaams Belang moet overwegen die trend te volgen. Lokale lekken kunnen helpen om de hele dam te doorbreken.
foto’s (c) Gazet van Hove .