Afgelopen week hadden we ‘weer prijs’ in onze gemeente. Een menselijk drama op het spoor ter hoogte van het stationsgebouw. Gedurende enkele uren geen treinverkeer en de betrokken reizigers moesten op een andere manier op hun bestemming zien te geraken.
Onze gemeente is nogal erg gevoelig voor wanhoopsdaden op het spoor. We wonen hier in een dicht bewoonde regio en men kan in Hove – veel te gemakkelijk – op het spoor geraken zonder dat iemand iets ziet. Ter hoogte van de Meylstraat, onder de spoorwegbrug naar de tennishal, springt men zo op draad op de sporen.
Deze feiten werden tijdens de vorige bestuursperiode al ter sprake gebracht op de Hovese gemeenteraad, maar ze werden door de toenmalige bestuurders eigenlijk ‘direct onder de mat geveegd’. De gewestelijke directeur van de spoorwegen is ook over deze feiten op de hoogte gesteld bij zijn laatste bezoek aan Hove, ter gelegenheid van de opening van de nieuwe spoorwegparking aan het station. Een aantal eenvoudige ingrepen kunnen hieraan al veel veranderen. Maar er moet een wil zijn, en het nodige geld, om deze problemen ook effectief op te lossen !
Voor een trein springen is één van de ‘gemakkelijkste’ opties om zelfmoord te plegen. Maar wat zijn de gevolgen voor de nabestaanden ?
Zelfdoding door voor een voorbij razende trein te springen of treinsuïcide is de laatste jaren helaas een populaire manier om “uit het leven te stappen”. Het is een relatief gemakkelijke oplossing voor degene die het wil uitvoeren. Ons land heeft een zeer dicht spoorwegennetwerk waardoor treinsporen voor bijna alle landgenoten vrij gemakkelijk te bereiken zijn. Bovendien is men meestal op slag dood.
Omdat dit probleem bijna niet in de media wordt besproken, heerst er nog steeds zeer veel onduidelijkheid over wat de gevolgen zijn voor de mensen die je achterlaat, de treinbestuurder, de eventuele toeschouwers, enz …
Treinsuïcide in België en Nederland
Jaarlijks ontnemen in België en Nederland ongeveer 200 mensen zich van het leven door zichzelf voor een voorbijrazende trein te gooien.
In Nederland waren er in 2010 in totaal 202 zelfdodingen, goed voor 11,5% van alle zelfdodingen in dat jaar. Het gaat vaker om mannen dan vrouwen en vooral mensen tussen 20 en 40 jaar zien deze manier van zelfdoding als de oplossing voor hun problemen. Nederland was in 2006 en 2007 zelfs de trieste koploper in Europa als het ging om zelfmoord op het spoor. Dit komt doordat Nederland een dicht spoorwegennetwerk heeft en mensen dus bij manier van spreken dichter bij het spoor zitten. In landen met minder rails zullen suïcidaal gezinde mensen een alternatieve manier zoeken.
In België is het aantal zelfdodingen op het spoor in 2011 met ruim 20% toegenomen. Drie tot vier keer per week komt er een bericht van (poging tot) zelfdoding binnen bij de spoorwegenmaatschappij. Vorig jaar stierven 101 mensen op het spoor en werden 73 pogingen geteld. Het aantal minuten vertraging in 2011, ten gevolge van (poging tot) zelfdoding op het spoor, liep op tot 69.461 minuten. De NMBS moest hierdoor 1.268 treinen afschaffen. Tienduizenden reizigers werden hiervan medeslachtoffer.
Waarom is zelfdoding op het spoor een taboe ?
In de media zal men zelden of nooit iets horen over treinsuïcide. En als er iets over zelfmoord, in het algemeen, wordt gezegd, zal men nooit zeggen de manier waarop zelfmoord werd gepleegd en wat de achtergrond was van de slachtoffers. Het onderwerp is een taboe, uit angst voor kopiegedrag. Velen zijn echter ervan overtuigd dat er moet over gepraat worden, maar dat vooral de manier waarop dit gebeurt zeer belangrijk is.
Jan Mokkenstorm, Nederlands psychiater en man achter de hulplijn 113Online, wil verandering zien. Volgens hem “moet men beseffen dat de overgrote meerderheid van de mensen die zelfmoord willen plegen, een weg vinden om eruit te komen. Dit komt spijtig genoeg zelden in de media, want deze jaagt meer op de spectaculaire zelfmoord en de gevolgen ervan. Wat wordt vergeten, is dat zoveel mensen hulp vinden en uit hun benarde situatie geraken, met de hulp van hun omgeving en van zichzelf”.
Thomas Baeken, woordvoerder van Infrabel (België), zegt “dat het taboe moet doorbroken worden omdat er een verontrustende toename van het aantal zelfdodingen op het spoor is in België”.
Maatregelen om het aantal zelfdodingen op het spoor te verminderen
In Nederland zijn er ongeveer 60 risicoplaatsen bekend, plaatsen waar minstens 1 keer iemand zich van het leven heeft beroofd. Bedoeling is om vooral deze plaatsen minder toegankelijk te maken. Prorail, de Nederlandse versie van de NMBS, investeert miljoenen euro’s om het aantal zelfdodingen op het spoor sterk te reduceren. Een belangrijk punt dat men niet uit het oog mag verliezen, is dat er efficiënte maatregelen worden genomen : het probleem mag zich niet doen opschuiven naar een andere plaats.
De maatregelen bestaan uit : het plaatsen van hekken, meer verlichting plaatsen, 113Online-borden plaatsen (Nederland) waarop een krachtige boodschap staat om mensen met suïcidale gedachten van mening te doen veranderen, bomen en struikgewas langs sporen snoeien zodat mensen zich hier minder goed kunnen verstoppen. Deze maatregelen worden niet alleen genomen op risicoplaatsen maar ook aan sporen in de buurt van psychiatrische instellingen.
Sociale gevolgen van treinsuïcide
Niet enkel degene die zelfmoord pleegt is een slachtoffer, zo ook zijn de nabestaanden en de treinbestuurder.
Vrienden en familie worden achtergelaten en worden emotioneel geraakt. Maar ook financieel kan het plots zeer moeilijk worden voor hen. Bij een geval van zelfdoding op het spoor in België, wordt er een dossier geopend bij de NMBS. Deze stuurt een brief naar de nabestaanden met de vraag naar info over de afgesloten verzekeringen. Als er een verzekering is, schrijft de NMBS de familiale verzekering aan met de vraag om de schade te betalen. De verzekering wacht in eerste instantie af om te beslissen of ze tussenkomt of niet, eerst wilt het een kopie van het dossier in handen. Er is geen tussenkomst wanneer het slachtoffer onder invloed was van verdovende middelen en/ of alcohol. Eveneens is er geen tussenkomst wanneer de daad opzettelijk werd gedaan. Maar dan is het de vraag: hoe kan men weten of dit opzettelijk is gedaan ? En als het opzettelijk zou zijn, wou men dan deze schade aanrichten en zich niet gewoon enkel van het leven willen beroven ?
Wanneer de verzekering niet tussenkomt, zal de NMBS in de meeste gevallen beslissen een rechtszaak aan te spannen tegen de verzekeringsmaatschappij. Dan moet de rechtbank een uitspraak doen. Wanneer de verzekeringsmaatschappij niet tussenkomt en ook niet moet tussenkomen (van de rechtbank), dan moeten de nabestaanden van het slachtoffer de schade terugbetalen. Men blijft echter menselijk gezind en houdt rekening met de financiële situatie van de mensen. Het is in ieder geval verstandig dat de nabestaanden de nalatenschap aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving , zie (http://www.belgium.be/nl/belastingen/nalatenschap/).
Niet alleen familie en vrienden komen te lijden door dit voorval, ook de treinbestuurder mag niet vergeten worden. Het is altijd een traumatische ervaring: iemand honderden meters voor je zien staan en niet op tijd kunnen stoppen. Sommigen proberen de knop om te draaien door te denken dat de persoon in kwestie er zelf voor kiest om uit het leven te stappen … Maar psychologische begeleiding is steeds nodig en sommige machinisten kruipen nooit meer in de cabine. En degenen die er nog wel inkruipen, zullen altijd een vreemd gevoel blijven hebben, zeker bij de plaats(en) waar ze iemand hebben aangereden.
Financiële gevolgen van treinsuïcide
Wanneer de nabestaanden moeten opdraaien voor de kosten, is het kostenplaatje niet min. Wat wordt er in de kosten verrekend ?
Onkostennota :
– vertraging binnenlandse reizigerstreinen
– vertraging goederentrein
– persoonlijke oproep ongeval
– gebruik persoonlijke auto bij ongeval
– handenarbeid voor herstel materieel
– stoffen bij ongeval
– handenarbeid herstel infrastructuur
– diverse kosten
– diverse kosten bij hulptreingebruik
– gebruiksderving andere wagen
– Werkuren bestuurder
– Medische kosten bestuurder
Dit kan al zeer vlug oplopen tot in de duizenden euro’s maar dit wordt bekeken voor elke zelfdoding apart. In 2003 bijvoorbeeld, had de NMBS een kostenprijsje van 801.000 euro voorgeschoteld. In 53% van de gevallen kwam de verzekeringsmaatschappij tussen. Dit wil echter niet zeggen dat in de 47% van de gevallen de nabestaanden er zelf voor moesten opdraaien.
Hulp zoeken !
Wie met vragen zit over zelfdoding, kan terecht bij Tele-Onthaal (106 of www.tele-onthaal.be ) of de Zelfmoordlijn (02 / 649.95.55 of www.zelfmoordlijn.be ).
Filmpjes :
- NOS – Nieuwsuur – Zelfdoding op het spoor (18 mei 2011): http://www.youtube.com/watch?v=tIjZbtGbi2Y
- ‘De grootste nachtmerrie van een machinist’: http://www.youtube.com/watch?v=e0Zmtujyx8E
- De impact van zelfmoord op het spoor: http://www.youtube.com/watch?v=ZDx_JTPeDSk