‘Wissel van de macht’ wordt vanaf dinsdag 7 februari op Canvas uitgezonden. Een vooruitblik.
door Sander Carollo – www.doorbraak.be
Met de documentairereeks geeft radiojournalist Marc Van de Looverbosch zijn boek De wissel van macht een verlengstuk op televisie. Het boek brengt de geschiedenis van vijftien jaar Belgische politiek en begint met de dioxinecrisis in 1999, waarna de eeuwige regeringspartij CVP naar de oppositiebanken verdwijnt. De zes sterkste verhalen uit het boek komen voor in de tv-reeks. Van de Looverbosch interviewde 27 toppolitici en er duiken nieuwigheden op.
‘Politici zijn heel benieuwd naar de reeks’, vertelt Van de Looverbosch, die net Vlaams viceminister-president Bart Tommelein (Open Vld) tegen het lijf liep aan het onthaal van de VRT. Ze kennen elkaar goed : Van de Looverbosch heeft minister Tommelein leren kennen als woordvoerder van toenmalig minister-president Patrick Dewael. Tommelein was vroeger voorzitter van de Volksunie Jongeren en voor hem zal de aflevering ‘De Volksunie spat uiteen’ interessant zijn. De andere afleveringen zijn : ‘De groenen regeren zich kapot’, ‘De ondergang van het Belang’, ‘Het kartel CD&V/N-VA breekt’, ‘De val van Leterme’ en ‘De ergste regeringscrisis ooit’.
Doorbraak : Welke aflevering vindt u zelf het interessantste ?
‘Puur gevoelsmatig : het uiteenvallen van de Volksunie. Het is het moeilijkste, maar ook het interessantste verhaal. Dat verhaal is eigenlijk nog nooit geschreven geweest. In de reeks spreek ik met Geert Bourgeois, Bert Anciaux, Patrik Vankrunkelsven, Fons Borginon – de laatste voorzitter van de Volksunie, hij was de notaris die de echtscheiding mocht bezegelen – Sven Gatz, Johan Sauwens … Zij hebben allemaal een bepalende rol gespeeld in de laatste dagen van de Volksunie. Je zal letterlijk zien dat dat voor hen een trauma geweest is. De Volksunie was een partij waar ze elk op hun eigen manier van hielden – zoiets zie je niet vaak. Door de grote gehechtheid en dat geloof in hun jeugdidealen is het verdriet om wat er teloor is gegaan ook politiek zo groot. De Volksunie heeft in de Vlaamse politiek een zeer bepalende rol gespeeld. De militanten, parlementariërs en ook de kiezers van de Volksunie tref je nu aan in alle Vlaamse partijen – behalve bij de PVDA. Overal zitten restanten van de Volksunie. Dat bewijst voor mij hoe groot de honger van die mensen was om politiek bezig te zijn.’
Toen N-VA in 2001 voortvloeide uit de Volksunie, werd Geert Bourgeois in de daaropvolgende verkiezingen als enige verkozen in de Kamer. Bert Anciaux, die ook van de Volksunie kwam, haalde met zijn kartel met Steve Stevaert, sp.a-spirit zes mandaten binnen. Niemand dacht toen wellicht dat N-VA later de grootste partij zou worden.
‘N-VA lag toen bijna op apegapen. Iedereen dacht : “C’est foutu”. Vervolgens vormt ze een kartel met CD&V en is N-VA – zeker in de ogen van CD&V – een parasiet geweest. Wie had durven denken dat ze in 2014 de verkiezingen zou winnen, als je ziet van waar ze komen ? Dat onverzettelijke geloof van N-VA zat eigenlijk al in de Volksunie. Voor de opportunisten is het slechter afgelopen, denk ik dan.’
Denkt u dat N-VA haar macht kan consolideren ?
‘Dat is zeer moeilijk te zeggen. Vroeger was het simpel en kon je nog relatief gemakkelijk voorspellingen maken. De kiezer is zo volatiel geworden. Maar het succes van N-VA blijft natuurlijk niet duren, Bart De Wever weet dat. De sterkte van N-VA is wel dat ze zo groot is geworden, who cares als ze vijf procent verliest ? Wat ook in de reeks zit is de teloorgang van de traditionele partijen.’
Wat is een niet-traditionele partij ?
‘Dat wordt al moeilijk te bepalen. Je bent vlug af van dat etiket van niet-traditionele partij. N-VA bezet het terrein en zet haar pionnen uit op posten. Ze weet dat als je dat niet doet de anderen er ook mee weg zijn. Op een bepaald moment moet je dus ook “dat vuile spel” meespelen.’
Agalev regeerde zich kapot met paars. Heeft N-VA daaruit geleerd ?
‘Dat zou best kunnen. De groenen geven dat ook toe : “Misschien waren wij wel een tikkeltje te naïef”, zeggen ze. Agalev was natuurlijk de kleinste coalitiepartij en werd met alle zonden van Israël beladen. De socialisten en de liberalen hebben de groenen alle hoeken van de kamer laten zien. Mieke Vogels zei trouwens dat ze beter een deal kon sluiten met de liberalen, want zij zaten niet in elkaars vijver te vissen. Elk punt dat de groenen scoorden was concurrentie voor sp.a.’
In de huidige regeringen zien we ook dat CD&V, Open Vld en N-VA elkaar niet te veel gunnen omdat ze dezelfde kiezers aantrekken. Zag u dit scenario aankomen ?
‘Dat was het risico van de vijand – PS en sp.a – zogezegd buiten te zetten. Wie de regering nu een kibbel-kabinet noemt, moet eens zien naar de paars-groene regering van 1999. Dat was nog erger. Tegelijk scheppen standpunten tegenover elkaar een zekere duidelijkheid. Soms zijn het ook onnozele ruzies, maar die verbergen vaak grotere conflicten. We zullen in het voorjaar zien wat de coalitiepartners elkaar nog gaan gunnen. De belangrijkste boodschap die met nieuwjaar is gegeven is die van Bart De Wever. Hij zei op de nieuwjaarsreceptie van N-VA voor het VRT-Nieuws: “De regering gaat niet vallen.” De laatste maanden dacht iedereen nochtans dat het fout zou aflopen. Neem nu Kris Peeters die in oktober wegliep van het regeringsoverleg. CD&V was lang de grootste partij en moet haar macht lossen. Peeters zelf deelt de lakens ook niet meer uit.’
‘Een andere constructiefout is het misgelopen premierschap van Bart De Wever. Normaal levert de grootste partij de premier. Velen hebben zich ook afgevraagd waarom Geert Bourgeois Vlaams minister-president is geworden. Dat heeft met de verkiezingen van 2003 te maken, toen hij als enige N-VA’er in de Kamer verkozen werd. Was hij toen niet doorgegaan met N-VA, dan was daar vandaag geen sprake meer van.’
‘Kris Peeters heeft nochtans lang gedacht dat hij nog minister-president zou geweest kunnen zijn. Als troostprijs mocht hij van N-VA premier worden, want dat interesseerde De Wever niet. Toen is het voor Peeters fout gelopen. Een grote partij kan niet alle mandaten opeisen. Een Europese commissaris én een premier opeisen gaat niet.’
Als De Wever premier werd, wat zou Peeters dan geworden zijn ?
‘Zou Peeters dan in de regering hebben gezeten ? Het is lang onzeker geweest dat hij na de onderhandelingen effectief in de regering gestapt zou zijn. Na één jaar zou hij ook naar de haven verhuisd kunnen zijn en opgevolgd worden door Pieter De Crem, maar dat is allemaal niet gebeurd.’
Wat hield Peeters tegen ?
‘Nu kan hij niet meer terug, maar toen had dat gekund. Hij heeft zich kunnen heruitvinden. Al moet CD&V zich voordoen als de linkervleugel van die regering en dat wringt natuurlijk. Peeters komt van Unizo, hij heeft geen banden met ACW.’
Verwacht u dat CD&V-rechtsere figuren als Pieter De Crem en Hendrik Bogaert weer zal opvissen ?
‘Dat hangt er allemaal van af. Wat ik ook geleerd heb : de omloopsnelheid van politici is zeer groot. Iedereen moet dat doen, maar CD&V nu zeker; ze moet haar jong politiek talent inzetten.’
Speelt de kartelbreuk tussen CD&V en N-VA nog mee ?
‘Dat heeft diepe wonden geslagen, ja. Als je je soms afvraagt hoe ze over kleine zaken discussiëren, wel dan staan er nog enkele rekeningen open.’
Macht werkt verslavend en is gevaarlijk, zegt u. Geldt dat ook voor journalisten die de macht controleren ?
‘Je moet geweldig oppassen om je niet door politici te laten inpakken. Journalisten bekritiseren per definitie de macht. N-VA zegt dat de journalisten haar bekritiseren. Wel, wij bekritiseren de partijen aan de macht, dat hebben we altijd gedaan. Toen destijds paars-groen aan de macht was, belde Guy Verhofstadt in razernij naar de redactie omdat meneer vond dat een of ander ding niet goed was weergegeven. Die kritiek op de pers is dus van alle tijden.’
Krijgt u tegenwoordig telefoontjes van N-VA ?
‘Het gebeurt op een andere manier, maar ik heb daar geen problemen mee. Als politici een punt hebben moet je dat beleefd aanvaarden. Als het niet zo is, moet je maar zorgen dat je wat pantser op je rug kweekt.’
U bent vijftien jaar voorzitter van de vereniging voor beroepsjournalisten geweest. Wat vindt u van de relatie tussen pers en politiek ?
‘Ik heb me daar nooit te veel zorgen over gemaakt. Toen Bart De Wever eens zei dat de pers tegen N-VA was, heb ik eens geschreven dat hij dan maar man en paard moet noemen. Dé media bestaan niet. Je moet daarom durven benoemen wie je aanvalt en anders moet je zwijgen.’
U schrijft in uw boek over de jaarlijkse barbecue voor journalisten en politici. U beschrijft ook enkele restaurantbezoeken met politici. Is die eetcultuur intussen verdwenen ?
‘Ja, en je ziet het (wijst naar zijn buik), zelf kan ik de etentjes bijna op een hand tellen. Vooral in de schrijvende pers zijn er een paar collega’s die erover pochen dat ze met Verhofstadt in de beste restaurants hebben gezeten. Ik keur het niet af, maar je moet daar omzichtig mee omspringen.’
Foto’s : (c) Gazet van Hove & Reporters