door Hendrik Vuye en Veerle Wouters – www.doorbraak.be .

Artikel 12 van de Grondwet bepaalt dat iemand slechts kan aangehouden worden op bevel van een rechter. Dit bevel moet betekend worden op het moment van de aanhouding zelf, dan wel binnen de 24 uur. Dit is een belangrijke waarborg voor alle burgers, en zo staat het in de Grondwet sedert 1831. Maar deze waarborg is veel ouder. Hij gaat terug tot het eeuwig edict van Albrecht en Isabella, uit 1611.

Kort na de aanslagen in Parijs (november 2015) kondigde eerste minister Charles Michel, in de strijd tegen terreur, 18 maatregelen aan. Eén ervan was, om in geval van vermoed terrorisme, de maximale termijn voor vrijheidsberoving zonder rechterlijk bevel op 72 uur te brengen.

Grondwet

Eén zaak verliest de regering-Michel uit het oog. Genoemde maatregel veronderstelt een herziening van de Grondwet en dus een meerderheid van twee derden. Zonder de stemmen van de oppositie komt men er niet. Bovendien moet men de procedure van artikel 195 volgen. Deze procedure kent drie stappen. Eerst stemmen Kamer en Senaat een verklaring tot herziening van de Grondwet. Deze verklaring bevat alle artikels die men wil wijzigen. Vervolgens zijn er verkiezingen, en ten slotte kan het nieuw verkozen parlement de Grondwet wijzigen, met de genoemde meerderheid.

Dus enkel de bepalingen vervat in de verklaring van grondwetsherziening gestemd in 2014 zijn nu voor herziening vatbaar. Volgens deze verklaring is enkel artikel 12, derde lid voor herziening vatbaar, en dat alleen maar ‘om de Europese rechtspraak in verband met de bijstand van een advocaat vanaf het eerste verhoor na te leven’.

Het valt niet te betwijfelen dat het parlement nooit heeft gewild dat men artikel 12 ook ruimer kon herzien. Bewijs : zowel in Kamer als Senaat zijn in 2014 amendementen om artikel 12 zonder enige beperking voor herziening vatbaar te verklaren, verworpen.

Salduz

Wat is dan die ‘Europese rechtspraak’ waar de verklaring tot grondwetsherziening van 2014 naar verwijst ? Concreet gaat het om het Salduz-arrest (2008) van het Europees Mensen-rechtenhof. Dit arrest stelt dat in beginsel elke verdachte vanaf het eerste politieverhoor recht heeft op de bijstand van een advocaat.

Het voorstel van de partijen van de meerderheid, gesteund door cdH, maakt dat een rechter moet tussenkomen binnen de 48 uur, in plaats van binnen de 24 uur. In geval van terroristische misdrijven kan deze termijn éénmaal worden verlengd tot 72 uur. Zo wil men complexe misdrijven als terrorisme efficiënter bestrijden.

Grendelboek

Deze wijziging van de Grondwet heeft niets te maken met de Salduz-rechtspraak. Dit voorstel van de meerderheid is dus een flagrante schending van de procedure vervat in artikel 195. Zoals we in ons Grendelboek al hebben aangetoond, is de Grondwet een vodje papier. Ook deze keer is dat het geval. In het verleden is de Grondwet al zo vaak geschonden dat het argument ‘dit is ongrondwettelijk’ welhaast pathetisch klinkt. Evident stoort dit de V&W-fractie helemaal niet. Buiten de Grondwet treden is voor ons geen taboe. Wel integendeel, indien men ooit wil komen tot Vlaamse onafhankelijkheid, dan wel tot een confederaal model, dan zal men buiten de Grondwet moeten treden.

Wat ons wel stoort, is dat de vier traditionele Vlaamse partijen (CD&V, Open VLD, sp.a en N-VA) wanneer het Vlaamse eisen betreft, zich altijd verschuilen achter de Grondwet. Denk aan 2014. Op dat moment argumenteerden ze in koor dat een grote staatshervorming niet mogelijk was, daar de verklaring tot herziening van de Grondwet dit niet toelaat. Wel, nu laat de verklaring tot herziening niet toe om in artikel 12 zomaar de aanhoudingstermijn te verlengen … en toch gebeurt het.

Bestaat er dan een sanctie ? Neen. Zelfs het Grondwettelijk Hof is niet bevoegd om de niet-naleving van de procedure vervat in artikel 195 te sanctioneren.

Cordon sanitaire

Een ander merkwaardig punt is dat de regering uitdrukkelijk rekent op de steun van het Vlaams Belang. Terecht schrijft Het Belang van Limburg vorig weekend dat de meerderheid zowel het Vlaams Belang (3 zetels) als de Franstalige Parti Populaire (1 zetel) heeft gepolst om steun te leveren. Niet alleen de Grondwet, maar ook het cordon sanitaire is dus een vodje papier. Wie zei er ook weer tegen Tom Van Grieken in De Zevende Dag : ‘Als u morgen een resolutie indient dat de zon schijnt, dan zal ik nog niet meestemmen’ ?

Deze keer aanvaardt men dankbaar de steun van het Vlaams Belang. Ook dit is geen punt voor de V&W-fractie. Voor ons bestaat het cordon niet. Punt, uit ! Maar de verdedigers van het cordon, wat zijn die toch hypocriet ! Wat ze nu zeggen is : ‘Als u een resolutie indient dat de zon schijnt, dan zal ik niet meestemmen, maar als ik een resolutie indien dat de zon schijnt, dan zal ik u wel vragen mee te stemmen.’

72 uur

Met de uitbreiding van de termijn van aanhouding van 24 uur tot 48 uur hebben we geen probleem. In vele landen is deze termijn al vastgesteld op 48 uur.

De bijkomende uitbreiding door een rechter tot 72 uur, dat is van een andere orde. 72 uur vrijheidsberoving is lang, heel lang. Daar staat dan wel tegenover dat een democratie weerbaar moet zijn en we hebben de plicht om onze democratie te verdedigen tegen het terrorisme.

Wat zegt het Europees Mensenrechtenverdrag over deze problematiek ? Artikel 5, dat handelt over het recht op vrijheid en veiligheid, stelt dat eenieder die gearresteerd of gedetineerd is ‘onverwijld’ voor een rechter moet worden geleid. Ja, het staat er echt: ‘onverwijld’.

Wat betekent ‘onverwijld’ ? In 2005 verklaarde Yves Leterme dat BHV ‘onverwijld’ moest worden gesplitst. Het duurde tot 2012 … Iedereen zal begrijpen dat een aanhoudingstermijn van 7 jaar zonder voor een rechter te verschijnen, echt wel overdreven is.

Mensenrechten

Het Europees Mensenrechtenhof is veel strenger. Zelfs in geval van terrorisme mag een administratieve aanhouding nooit langer dan 4 dagen duren. Verschijnt de verdachte niet binnen de 4 dagen voor een rechter, dan is het recht op vrijheid geschonden. Het voorstel van de meerderheid doorstaat deze toets. 72 uur is minder dan vier dagen.

Maar het Mensenrechtenhof zegt helemaal niet dat wanneer iemand binnen de vier dagen voor een rechter verschijnt, alles altijd in orde is. Wanneer het mogelijk is, bijvoorbeeld in eenvoudige zaken, om iemand vroeger voor een rechter te brengen, moet men dat ook doen. Overigens, ook terrorisme-zaken kunnen eenvoudig zijn. Wanneer de politie iemand vat die een bommengordel om heeft, kan men echt niet stellen dat men 72 uur nodig heeft alvorens hem voor de rechter te brengen.

Onder deze interpretatie heeft de V&W-fractie voor gestemd. Kort samengevat komt het hierop neer : 72 uur indien nodig, korter indien het kan. Dit is bovendien de enige juiste interpretatie. Men moet immers niet alleen artikel 12 van de Grondwet naleven, maar ook het recht op vrijheid en veiligheid, zoals vervat in artikel 5 van het Mensenrechtenverdrag.

Stemming

Hoe is de stemming verlopen ? N-VA, Cd&V, Open VLD, MR, Parti Populaire, Vlaams Belang en V&W stemmen voor. Groen, Ecolo, sp.a, PS, Défi en PTB stemmen tegen. Er zijn 149 aanwezigen, waarvan er 97 voor stemmen en 52 tegen. Dit is geen meerderheid van twee derden. Het voorstel is dus verworpen. De meerderheid heeft haar hand overspeeld.

Foto’s © Gazet van Hove – coverfoto : Vuye en Wouters in Hove.