Zeker weet ik dat uiteraard niet, maar ik vermoed dat de brand in de Notre-Dame een ongeluk was, en dus niet is aangestoken, ook niet door moslims. Op sociale media werd nochtans af en toe in die richting gespeculeerd. VRT-journalist Tim Verheyden, de man achter de beruchte Pano-reportage over Schild en Vrienden, zag het als zijn plicht om al die ‘schandelijke’ geruchten de kop in te drukken.
door Jürgen Ceder in (c) ’t Pallieterke.
In een uitgebreid stuk op de VRT-webstek probeerde de zelfverklaarde “expert sociale media” alle “nepverhalen en complottheorieën” over de brand te weerleggen. U kan de details in de rubriek Medialand in dit blad lezen.
Voedingsbodem
Misschien, als Verheyden zich niet alleen met nepnieuws van rechtse signatuur zou bezighouden, en eventueel ook eens “onderzoeksjournalistiek” zou bedrijven bij linkse of islamitische verenigingen, zouden mensen hem ernstig nemen. Tot zolang mag u hem gerust beschouwen als een journalist die zijn politiek militantisme slecht kan verbergen en als een kenmerkende vertegenwoordiger van het soort journalistiek dat zelf, meer dan wat ook, verantwoordelijk is voor het succes van de ongeregelde nieuwsgaring op sociale media. De desinformatie door traditionele media creëert precies de voedingsbodem voor nepnieuws en complottheorieën.
Het klopt dat bepaalde secties van rechts inderdaad voorzichtiger moeten worden met het nieuws dat ze delen en voor waar aannemen. Het had wel gekund dat de brand van de Notre-Dame aangestoken was, al dan niet door radicale moslims. In Frankrijk worden gemiddeld twee kerken per dag gevandaliseerd. De kerk van Saint-Sulpice, na Notre-Dame de grootste van Parijs, werd in maart getroffen door een brand die zeker was aangestoken. Islamitische fanatici zijn al tot veel straffere dingen dan materiële vernielingen in staat gebleken. Maar ongelukken gebeuren ook. Ook in kerken, ook net voor Pasen.
Beeldenstorm in Frankrijk
Ik begrijp niettemin zeer goed waarom mensen naar sociale media grijpen voor meer informatie. Ze weten, uit vele ervaringen, dat wat naar voor komt uit de traditionele media heel onvolledig en onbetrouwbaar wordt wanneer nieuwsfeiten betrekking hebben op ideologisch gevoelige kwesties.
Als het over moslims en de islam gaat, wordt er zoveel verzwegen en verschoond, verdraaid en verfraaid, dat berichtgeving voor de lezer een soort code wordt die hij moet proberen te kraken. Dan kunnen het internet en de sociale media hulp bieden. Voor een kritische gebruiker schuilen daar schatten van informatie. Maar wie enkel op zoek is naar zijn eigen gelijk, kan gemakkelijk op dwaalsporen van nepnieuws en propaganda terechtkomen.
Een goed voorbeeld zijn de vernielingen die Franse kerken reeds jaren teisteren. Grootschalig vandalisme tegen moskeeën zou veel persaandacht krijgen, ook bij ons. Maar het geweld tegen christelijke doelwitten in Frankrijk heeft in Vlaanderen enkel nog maar de aandacht getrokken van ‘t Pallieterke (zie het artikel van Salan van 21/2). De media kunnen niet jarenlang stom blijven over de systematische beschadiging van Franse kerken en dan verwachten op hun woord te worden geloofd dat die ene kerkbrand die ze niet meer kunnen negeren een ongeluk was.
Vind-ik-leuk
Ook de berichtgeving over de brandende Notre-Dame was een goed voorbeeld van de politiek correcte omerta. Moslims hebben de brand wel niet aangestoken, maar velen juichten die wel toe. Zowel in Frankrijk als in het buitenland werden foto’s van de brandende kathedraal op Facebook begroet met vind-ik-leuks, hartjes en lachende smileys vanwege mensen met niet bepaald Europees klinkende namen. U kan daar in onze pers niets over vernemen, een nalatigheid die pas op zijn juiste betekenis kan geschat worden als u bedenkt hoe de pers zou reageren als op het internet de vernieling van een eeuwenoude moskee zou toegejuicht worden door autochtone Fransen (of Vlamingen).
Dat de brand wel een ongeluk moest zijn, daar waren de media al heel snel van overtuigd, al kon daar op dat ogenblik nog geen zekerheid over bestaan en moest men blind gokken over de precieze oorzaak. Ook dat soort snelle speculaties zet uiteraard aan tot wantrouwen.
Je moet geen mediaspecialist zijn om perfect aan te voelen welke dynamiek er speelt: in hun achterhoofd weten berichtgevers heel goed dat de mogelijkheid van islamitische terreur reëel is en dat heel wat burgers dezelfde vermoedens koesteren. Dus geeft men onmiddellijk tegengas. Achteraf kan men gelijk krijgen of, evengoed, kan de zaak uit de aandacht gaan (zoals de recente schietpartij in Utrecht, die een bepaalde pers poogde af te schilderen als een “persoonlijke afrekening”).
Tamils
Bij de paasaanslagen in Sri Lanka viel dat vreselijk tegen omdat de pogingen om het evidente motief te negeren snel onhoudbaar bleken. De terreuraanslagen in Colombo waren in zekere zin het spiegelbeeld van de brandende Notre-Dame. De daders waren wel degelijk radicale moslims en daar was snel duidelijkheid over.
Al in de eerste uren werd officieel bevestigd dat het hoofd van de Sri Lankaanse politie al op 11 april gewaarschuwd had voor grootscheepse aanslagen die waren gepland door een moslimterreurgroep (National Thowheeth Jama’ath) tegen christelijke doelen. CNN-India had snel een bekende moslimextremist, Zahran Hashim, geïdentificeerd als dader van de aanslag op het Shangri-la Hotel. Dezelfde bron noemde ene Abu Mohammed als dader van de aanslag op een kerk. Het persagentschap AFP meldde dat de zelfmoordaanslag tegen het Cinnamon Grand hotel was gepleegd door iemand die zich als “Mohamed Azzam Mohamed” – een naam kan moeilijk nog islamitischer klinken – had ingeschreven. Hoeveel misverstanden konden er nog bestaan over de religie en het motief van de daders ?
Al die feiten waren reeds tegen zondagmiddag gekend. Maar het laatavondjournaal van VRT ging de paasnacht in met de mededeling dat er over de daders niets geweten was, maar gaf wel de suggestieve geschiedenisles mee dat er tot 2009 een burgeroorlog was geweest tussen de boeddhistische meerderheid en de Tamil Tijgers (seculiere hindoes). Was feitenspecialist Tim Verheyden met vakantie ?
Angst voor islamofobie
De struisvogelberichtgeving die dag was soms absurd. Het Nederlandse NOS-journaal liet een “expert” aan het woord die de boodschap bracht dat, indien het dan toch eventueel, misschien, mogelijk, zou blijken dat de aanslag het werk zou zijn van moslimextremisten, dit zeker niet mocht leiden tot islamofobie.
Zo werkt de duiding: een compleet geïsoleerde zonderling die moslims doodt in Christchurch is een bewijs van het gevaar dat uitgaat van alle rechtse ideeën. Een georganiseerde groepering, bestaande uit islamieten, die zich zelf beroept op de islam en zich gesteund weet door de religieuze geboden van die godsdienst, kan massaal christenen vermoorden zonder dat dit mag leiden tot enige smet op de islam.
Kijk, Tim, dit zijn al de redenen waarom de mensen u en uw collega’s wantrouwen en dan maar zelf op zoek gaan naar de antwoorden op het internet en de sociale media. Wanneer de moslims het gedaan hebben, zwijgen jullie zoveel en zolang mogelijk, om, indien nodig, daarna de waarheid te verdrinken in een zee van politiek correcte duiding. Wanneer ze het een keer niet gedaan hebben, mag je er niet verbaasd over zijn dat mensen jullie niet geloven. Bespaar ons in elk geval de pedante lesjes over desinformatie.
Foto’s (c) Gazet van Hove.