door Carl Deconinck in ’t Pallieterke .
Een van de belangrijkste periodes in de vaderlandse geschiedenis was de scheuring van de Nederlanden. Een van de belangrijkste figuren van onze contreien in dit tijdsgewricht was Willem van Oranje. In zijn vuistdikke biografie vertelt René van Stipriaan het onwaarschijnlijke verhaal van deze bijzondere figuur.
Elk land heeft van die semimythische figuren. Amerika heeft de ‘Founding Fathers’, Duitsland heeft Bismarck en Frankrijk heeft Napoleon. De Nederlanden hebben ook zo iemand : Willem van Oranje, ‘vader des vaderlands’.
Van Stipriaan neemt ons in deze vuistdikke turf mee naar de 16e eeuw en schetst een uitgebreid beeld van de periode en de persoon. En dat is geen sinecure. Willem had zijn bijnaam, ‘de Zwijger’, niet gestolen. De man had geregeld een diepere agenda dan je op het eerste gezicht kon zien en dat kwam terug in wat men over hem zei en schreef.
Niet enkel de persoonlijkheid en de handelwijze van Oranje waren complex, ook de politieke en maatschappelijke realiteit in de Nederlanden waren dat des te meer. Misschien was dat zelfs de noodzakelijke voorwaarde om een figuur zoals Willem van Oranje naar zijn rol te stuwen.
Oorspronkelijk was er immers weinig aan de hand. Door wat geluk kon Willem, die van een verarmde tak van de Oranjes afstamde, de erfenis van de Nederlandse tak opeisen. Plichtsgetrouw nam hij alle taken en opdrachten op zich. Zo werd hij een van de rijkste en meest vooraanstaande edelen aan de top van de Nederlanden, dicht bij Karel V en later een gerespecteerd raadsman voor Filips II.
Diep moeras van eigen engagementen
Echter, ‘de geschiedenis gebeurde’ en niet veel later was Oranje in feite alles kwijt. Hij was, bijna vanzelf, het gezicht geworden van het verzet tegen de Spaanse koning Filips II die nooit goede relaties kon opbouwen met de edelen noch met de burgers van de Nederlanden.
Economische en vooral religieuze spanningen deden de rest. Hoewel Oranje zich oorspronkelijk in bedekte termen uitsprak over de problemen en de koning initieel ‘waarschuwde’ voor wat kon gebeuren, dreef hij steeds verder af van die koning en waarschuwde men na verloop van tijd Oranje en Filips II voor elkaar.
Filips stuurde daarna de beruchte Alva af op onze contreien. Die nam alle bezittingen af van Oranje. Die leidde nu formeel het verzet tegen Spanje en nam de wapens op. Het Nederlandse volk had echter veel tijd en grote verliezen nodig om wakker te schieten. Het bereiken van eendracht en samenwerking bleef altijd extreem lastig. Ondertussen zonk Willem steeds dieper weg in het moeras van zijn eigen engagementen. Altijd had hij geld, middelen en wapens nodig. Slechts sporadisch kwamen die binnen, soms via steden, soms via buitenlandse mogendheden die hun Europees schaakspel met Spanje speelden. Oranje moest altijd balanceren op een slappe koord en de vele onderlinge twisten en machtsverhoudingen maakten dat ook de tegenstanders van Spanje zich geregeld tegen hem keerden.
Denkpistes
Oranje verloor in die periode ook naaste familieleden. Zo stierf onder meer zijn broer in de strijd. Zijn liefdesleven was niet veel beter. Willem had honderden keren kunnen kiezen voor een makkelijker leven, maar hij volgde een opmerkelijk levenspad. Het is tot op vandaag nog altijd niet duidelijk welke zijn motivaties en einddoelen precies waren, maar het boek helpt ons om mee te denken in wat die zouden kunnen geweest zijn.
De biografie legt de geschiedenis van deze bijzondere periode in de diepte uit. Zo krijgt de lezer een volledig beeld van alle nuances die zo eigen zijn aan Willem van Oranje en zijn beslissingen. Een ‘must-read’ voor hen die deze belangrijke periode en opmerkelijke figuur beter willen begrijpen.
René van Stipriaan, ‘De Zwijger- Het leven van Willem van Oranje’, uitgeverij Querido, Amsterdam, 2021, 864 blz., 39,99 euro, ISBN 9789021402758 .
