Interview met Mark Grammens

Hij leerde de knepen van het vak als buitenlandcorrespondent in Groot-Brittannië. In Vlaanderen schreef hij helemaal alleen zijn ‘Journaal’ bij elkaar. Zijn kritische kijk op de binnen- en buitenlandse politiek, zijn rake stijl en zijn ongeëvenaarde dossierkennis maakten van ‘Journaal’ een opinieblad buiten categorie. Een blad waar duizenden Vlamingen keer op keer naar uitkeken en dat duidelijk een leemte vulde in de grijze eenheidsworst van de Vlaamse media. Maar Mark Grammens is intussen 80 geworden en na 25 jaar legt hij – moe maar voldaan – zijn scherpe pen aan de kant. Wij konden hem nog strikken voor een interview. Het werd een lang gesprek over pers en censuur, over het cordon sanitaire en mogelijke samenwerking tussen Vlaams Belang en N-VA, over het autonomiestreven van Schotten en Catalanen en de collaboratie van de linkerzijde in Vlaanderen met de Belgische macht, over de Vlaamse onafhankelijkheid die ons niet zomaar in de schoot zal vallen…

U bent de zoon van de bekende taalactivist en politicus Flor Grammens en groeide op in een Vlaams nest. Heeft dat van u de flamingant gemaakt die we kennen ? Of was het eerder de naoorlogse repressie? Een repressie waar u zelf als kind het slachtoffer van werd?

De beide hebben mij zeker beïnvloed: de familiale achtergrond én de repressie. Maar ten derde en vooral : de groeiende overtuiging dat de toekomst van Vlaanderen in zelfbestuur ligt. Ik herinner mij nog goed hoe ik in 1961- na vijf jaar verblijf in Londen als perscorrespondent – terugkwam in Vlaanderen en tijdelijk bij mijn moeder in Leuven verbleef. We vroegen ons toen af: maar kunnen de Vlamingen dat zomaar dulden, een Vlaamse stad waar iedereen Frans praat om de Franstalige studenten plezier te doen ? Enige jaren later werd het tijd voor ‘Leuven Vlaams’.

Die repressie heeft diepe wonden geslagen, ook persoonlijk. U betoogt vaak dat de repressie een onherstelbare kloof heeft geschapen tussen de Vlamingen en het Belgische regime. Historicus Marc Reynebeau en andere opiniemakers houden echter vol dat die “anti-Vlaamse repressie” fictie is, niet meer dan een hardnekkige en politiek geïnspireerde mythe…

Je mag Reynebeau nooit geloven. Ik woonde bij de ‘bevrijding’ in Oudergem (Brussel) en praat nu niet als ‘historicus’ maar vanuit mijn eigen ervaring. Oudergem zat vol Rexisten (aanhangers van de Franstalige collaboratiebeweging van Leon Degrelle, red.). Dat was algemeen bekend, maar de enigen die bij de bevrijding vervolgd werden, waren Vlamingen, Vlaamsgezinden. In winkels en op de tram werden wij, schoolknapen (ik nam dagelijks tram 25 naar het Sint-Jan-Berchmanscollege), uitgescholden voor ‘salle boches’ en zelfs geslagen omdat we Nederlands praatten. Ik heb het meegemaakt.

Nu we het toch over de repressie hebben. In de marge van de berichten over ‘Vlaamse’ moslimjongeren die naar Syrië trokken om er mee te gaan vechten tegen Assad, viel vaak de vergelijking met de Vlaamse Oostfronters, vrijwilligers die in WOII naar Rusland trokken om het communisme te bestrijden. Wat vindt u van die vergelijking?

‘Le ridicule ne tue pas.’ Er is één groot en levensbelangrijk verschil. Onder de eersten die terugkwamen van het Oostfront werden er na de bevrijding enkelen gefusilleerd. Dat zal geen enkele moslim overkomen…

Daarmee zijn we aanbeland bij de journalistiek. U bent een journalist ‘van de oude stempel’ zeg maar, een ‘ambachtsman’. Jonge journalisten halen hun neus op voor de pers van vroeger en zelf hebt u ook geen hoog petje op van die journalisten die vandaag de krant en de ‘boekskes’ vol pennen. Was het vroeger beter?

Ja, ernstiger vooral. De kranten waren heel dun : zes pagina’s (groot formaat) op de meeste werkdagen. Er was geen plaats voor al die flauwekul waarmee men nu kranten vult. Al die bijlagen bijvoorbeeld zijn totaal waardeloos. En zelfs Le Monde bezondigt er zich aan. Elke zaterdag krijg ik bij mijn exemplaar een pak glanzend papier, waar ik nog nooit een artikel in gelezen heb, maar dat ik erbij moet nemen als ik Le Monde koop. En geen enkele Groene die zijn beklag maakt over al die bossen die gekapt moeten worden om die rommel te produceren !

Auteursvereniging PEN Vlaanderen klaagde in een open brief het gebrek aan kwaliteit in de pers aan, de grote macht en de ongezonde verstrengeling met de politiek. En meteen gingen de stekeltjes omhoog. ‘Ik raad u allemaal aan om een krant van 30 jaar geleden te vergelijken met de krant van vandaag’, schreef Bart Brinckman in De Standaard. En Luk Rademakers (hoofdredacteur VRT-nieuwsdienst) : ‘Over het algemeen mag Vlaanderen fier zijn over zijn media en de media trots op hun werk en hun trouwe publiek. Het gaat goed met de journalistiek in Vlaanderen, dank u.” Is dat zo? Mogen we fier zijn?

Nee. Ik daag de lezer uit om een krant van vandaag te vergelijken met een van niet 20 maar 50 jaar geleden, en men zal verbaasd zijn over de grotere kwaliteit van de veel kleinere kranten van toen. Heel in het bijzonder wat de buitenlandse berichtgeving en commentaar betreft. Weet u dat alle Vlaamse kranten een dagelijkse buitenlandcommentaar hadden ? De Standaard (een vaste column ‘Op de Uitkijk’) maar ook Volksgazet, Het Volk, De Nieuwe Gids, Het Laatste Nieuws, De Nieuwe Gazet, Het Belang van Limburg… Allemaal ! Dat kan men zich vandaag niet meer voorstellen.

Politici en journalisten doen vaak heel verontwaardigd over het gebrek aan persvrijheid, zolang het maar ver van huis is : Hongarije, Turkije enz. Maar hoe vrij is de Vlaamse pers?

Veel te vrij ! Hierdoor is inteelt ontstaan van groepjes persmensen die elkaar benoemen, loven en prijzen, en iedereen een feitelijk beroepsverbod op leggen die het vastgeroeste kliekje niet aanstaat. Men spreekt veel over diversiteit, maar in de pers bestaat die niet meer. Ze werd vernietigd door journalisten die van de vrijheid hebben gebruik gemaakt om alle macht naar zich toe te trekken en het ‘ambacht’ af te sluiten voor wie zich niet schikt naar het opgelegde eenheidsdenken.

Bij nader inzien lopen Vlaamse journalisten heel vaak braaf in de pas. De taboebrekers van mei 68 hebben nieuwe taboes omarmd en gevestigd. Taboes waar ze niet of met de grootste omzichtigheid over schrijven : de miljardentransfers van Vlaanderen naar Wallonië, de onwerkbaarheid van België, de autoritaire trekjes van de Europese Unie, immigratie en integratie, allochtone criminaliteit, de islam… Consensusjournalistiek en politieke correctheid lijken troef?

Ja, en er zijn nog andere voorbeelden. Niemand (in de pers, red.) dringt aan op een parlementaire onderzoekscommissie om de avonturen van de Belgische banken te onderzoeken en na te gaan welke rol politieke partijen en vakbonden daarin gespeeld hebben. Niemand zit uit te kijken naar een onderzoekscommissie over het Fyra-debacle, uit vrees dat men in een nieuwe Agusta-affaire belandt.

Bij kritiek grijpen journalisten steeds naar het argument van tijdsdruk. Maar is het ook geen gemakzucht, of gebrek aan kennis ? Jongeren in het vak lijken vaak nauwelijks iets te weten van geschiedenis of politiek, zijn er niet eens in geïnteresseerd of kakelen hun collega’s na…

Dat is helaas waar.

U hebt in ‘Journaal’ altijd fel geageerd tegen de manier waarop het Vlaams Blok en later het Vlaams Belang door de vaderlandse pers werd bejegend en aangepakt. ‘DDR-praktijken’, schreef u. Waarom kan u zich daar zo boos over maken?

Omdat het zo gemakkelijk en oneerlijk is, en een volwassen pers onwaardig. Kijk, het is heel normaal en verdient zelfs aanbeveling dat politieke partijen openlijk zeggen met welke partijen ze na de verkiezingen eventueel een coalitie zullen sluiten, en met welke partijen ze dat in geen geval zullen doen. Dat is informatie waar de kiezer recht op heeft. Maar de pers mag daar niet aan meedoen. Een pers die een ‘cordon’ opwerpt tegen één of meerdere partijen, bestempelt zichzelf als ongeloofwaardig. Ze valt uit haar rol.

U was het zelf niet altijd eens met het Vlaams Belang en stak uw kritiek ook niet onder stoelen of banken. Vooral onze aanpak van het vreemdelingenvraagstuk of -probleem kreeg meermaals forse tegenwind. Waarom eigenlijk?

Ik begreep en begrijp nog steeds zeer goed dat het vreemdelingenvraagstuk voor problemen zorgt, maar ik vond dat het Vlaams Blok/Vlaams Belang zich kwetsbaar opstelde door de indruk te wekken dat dit haar hoofdthema was. Hierdoor zorgde de partij er misschien zelf voor dat niet langer het Vlaamse independentisme (het onafhankelijkheidsstreven) de agenda beheerste, maar iets wat men dan gemakkelijk ‘racisme’ is gaan noemen. Wat dan is uitgemond in de politieke correctheid van het ‘anti-racisme’. Ik heb nooit begrepen waarom het Vlaams Belang niet (vaker) uitpakte met de verklaring van Mme Lizin, toen burgemeester van Hoei, een tijdlang PS-ondervoorzitter en zelfs voorzitter van de Senaat. Lizin zei dat immigratie aangemoedigd moest worden “om de demografische meerderheid van de Vlamingen te neutraliseren.” Kortom, ik had liever gezien dat het Vlaams Belang de Belgische exploitatie van de massa-immigratie hekelde dan de perceptie te creëren of te voeden dat men eenvoudig gezegd ‘tegen de vreemdelingen’ was.

Langs de andere kant bleef u er ook op hameren dat niet het zogenaamde ‘racisme’ maar ons onversneden separatisme aan de basis lag van het beruchte cordon sanitaire, van het politieke proces en de veroordeling van het Vlaams Blok. Blijft u daar nog altijd bij?

Jazeker, daar blijf ik bij. Meer dan ooit zelfs, nu iedereen merkt dat het ‘cordon’ zich stilaan ook lijkt uit te strekken tot de N-VA die men moeilijk van ‘racisme’ zal kunnen beschuldigen. Men wil de Vlaamse independentistische partijen verbannen, dat is alles.

Wat vindt u van onze nieuwe voorzitter en de nieuwe koers die hij met het Vlaams Belang wil inslaan?

Het Vlaams belang heeft geluk gehad met zijn voorzitters. U weet dat ik Karel Dillen al kende van kort na de oorlog. We hadden een goede vertrouwensrelatie. Toen het Egmontpakt in 1977 Vlaanderen op stelten zette en Dillen zich afscheurde van de Volksunie (waaruit dan het Vlaams Blok zou ontstaan), heeft hij mij, samen met Jan Nuyts van ’t Pallieterke, in Brussel opgezocht om overleg te plegen over de strategie. Dat was een belangrijk moment, waarover ik later misschien nog wel eens iets zal vertellen. Het was Dillen die mij voorstelde aan zijn opvolger, Frank Vanhecke, en het was Nuyts door wie ik kennis maakte met Gerolf Annemans, voor wie ik veel waardering heb. Bruno Valkeniers was een door tragische omstandigheden opgedrongen tussenfiguur. Ik heb de indruk dat Annemans zich bij momenten afvraagt hoe Dillen in de huidige omstandigheden zou gehandeld hebben en dat hij daar ook naar handelt.

U noemt het samenleven met moslims in Vlaanderen en België een hels probleem, “hét maatschappelijk probleem van de volgende generatie.” Dat is alvast niet ónze schuld. Wat hebben de machthebbers fout gedaan en is er nog een weg terug?

Er is altijd, voor alles, een weg terug. Niets is eeuwigdurend of eeuwig geldend. Ik herinner er soms aan dat bij het uitroepen van de onafhankelijkheid van Algerije meer dan een miljoen Fransen het land werden uitgezet. De overgrote meerderheid daarvan was in Algerije geboren en had nooit een ander vaderland gekend. Het kán dus, maar daarmee bedoel ik niet dat het hier tot de mogelijkheden behoort of zou moeten behoren. Ik denk daar veel over na, maar zie niet direct een oplossing voor het vraagstuk. In de zogenaamde multiculturele of multi-etnische samenleving gelooft niemand meer, maar wat is het alternatief ? Apartheid ?

U schreef ooit dat u – zelfs als ‘linkse flamingant’ – een stem voor het (rechtse) Vlaams Blok/ Vlaams Belang kon aanbevelen omdat het de snelste weg was naar Vlaamse onafhankelijkheid en de ontbinding van België…

Ja, en zo schreef ik ook ooit dat Vlamingen die in Brussel voor Franstalige lijsten konden stemmen, als ze niets beters vonden, maar op de communisten van de ‘Parti des Travailleurs’ (de Franstalige tegenhanger van Amada, nu PvdA) moesten stemmen. Want als die machtig werden, zou Vlaanderen zeker resoluut weigeren om met hen scheep te gaan. Zodat de zelfstandigheid weer wat dichterbij kwam. Grapje natuurlijk, maar het is zo.

Is er in het kleine Vlaanderen wel ruimte voor twee Vlaams-nationale partijen?

Natuurlijk, net zoals er links- en rechtshandigen zijn. De N-VA heeft een stuk publiek van het Vlaams Belang ingepikt, maar heeft ook gerekruteerd in de groep mensen die nooit voor het Vlaams Belang zouden stemmen. Dat mag niet vergeten worden. Maar het omgekeerde is ook waar. Het Vlaams Belang trekt kiezers aan die de N-VA wat te braaf vinden en zet thema’s op de politieke agenda die andere partijen verwaarlozen.

De fameuze ‘Forza Flandria’ lijkt ver weg…

Ja, maar dat is ook nooit realistisch geweest.

Dat iemand als Bart De Wever vandaag verklaart ‘dat hij van de traditionele partijen wel wat meer dankbaarheid en krediet verdient omdat hij het Vlaams Belang heeft teruggedrongen’, helpt natuurlijk ook niet echt…

Nee, en wat meer is : als De Wever ooit gedacht heeft dat België hem dankbaar zou zijn, dan is hij wel heel naïef geweest.

Heeft de N-VA zich ingeschreven in het Belgische cordon sanitaire ? Uit schrik om er zelf in te belanden ? Of is het de prijs die de partij moet betalen om in de Belgische politiek mee te mogen spelen?

Ook dat zou erg naïef zijn. Want iedereen merkt nu toch dat het establishment en de Franstaligen stilaan een ‘cordon’ rond de N-VA spannen, zij het alsnog minder scherp of fanatiek.

In Vlaanderen wordt met veel belangstelling en sympathie gekeken naar de politieke ontwikkelingen in Schotland en Catalonië. Schotten en Catalanen lijken resoluut te gaan voor volledige autonomie of onafhankelijkheid. Het autonomiestreven krijgt in Schotland en Catalonië brede steun, van links tot rechts. Waarom is dat niet mogelijk in Vlaanderen?

De situatie is niet identiek. In België leidt het Vlaamse zelfbestuur naar de volledige ontmanteling van de staat. In Spanje en Groot-Brittannië gaat het om de afsplitsing van relatief kleine gedeelten van de staat, die voorts blijft bestaan. Dat is niet hetzelfde.

Goed, maar waarom zweert de linkerzijde hier nog altijd bij een tot op de draad versleten België?

Het socialisme heeft hier resoluut voor België gekozen, omdat ze daarin dankzij de Franstalige Parti Socialiste verzekerd blijven van deelname aan de macht. In een (min of meer) zelfstandig Vlaanderen verliest het die zekerheid. Het dreigt dan zelfs voor heel lange tijd verwijderd te blijven van de macht. Dus kiezen ze voor België, gedreven door hetzelfde simpele eigenbelang als de Saksen-Coburgs. Dat heeft volstrekt niets meer te maken met ideologie, maar uitsluitend met persoonlijk gewin en groepsbelang. Zo heeft de SP.a er alles aan gedaan om ervoor te zorgen dat de verkiezingen voor het Belgisch en het Vlaams Parlement zouden samenvallen. Zo kunnen ze bij de Belgische regeringsvorming door de PS laten eisen dat de SP.a in de Vlaamse regering komt. En zo zal het ook gebeuren. Hetzelfde geldt trouwens ook voor de liberalen.

De verkiezingen van 2014 worden wel eens ‘de moeder van alle verkiezingen’ genoemd. Gelooft u dat we naar een ultiem kantelmoment gaan en dat we afstevenen op een fundamentele breuk in het land?

Ik zou het willen, maar…

Misschien loopt het allemaal af met een sisser, net zoals na de vorige verkiezingen ? In plaats van ‘verandering’ hebben we toen Elio Di Rupo gekregen…

Ja, ik vrees dat het feest nog niet direct zal doorgaan.

Er wordt vaak gezegd dat een stem voor het Vlaams Belang een verloren stem is en dat de partij aan de kant staat. Maar de participatiestrategie van de N-VA heeft ook nog niet veel opgeleverd. Was het geen strategische inschattingsfout om in de logica van Belgische onderhandelingen te stappen?

Daar ben ik het mee eens. Ik schrok me rot toen De Wever op de avond van de verkiezingen (juni 2010) het eerste-ministerschap aan Di Rupo aanbood. Ik dacht toen : is die zo grenzeloos naïef ? Dan krijg je via verkiezingen een beetje macht, en dan geef je ze direct prijs, gratis en voor niets. Ongelooflijk, maar helaas waar gebeurd. Ik vermoed dat De Wever dacht dat hij op die manier Di Rupo tot plooibaarheid zou dwingen, maar zo steken Walen niet in elkaar. Zij beschouwen Vlaamse giften als zaken die hen rechtmatig toekomen.

De geschiedenis leert dat Vlaanderen altijd de dupe is van communautaire onderhandelingen …

Dat zou men op de duur inderdaad gaan denken. Het ontbreekt Vlamingen aan revolutionaire logica. Daarmee bedoel ik het volgende : wat ze nastreven (zelfbestuur) is in de Belgische context een ‘revolutie’. Maar in de praktijk gedragen ze zich niet als mensen die een revolutionaire verandering nastreven en daar alle consequenties van aanvaarden en doorzien.

De N-VA trekt nu de kaart van het confederalisme, maar is dat geen door de feiten achterhaald stadium? Brengt ons dat dichter bij die onafhankelijkheid of net verder af?

Laten we ophouden met een discussie over woorden. Wat Vlaanderen sinds de ervaring in de loopgraven aan de IJzer wil, is – naast “nooit meer oorlog” – “zelfbestuur”. En “godsvrede”, waarmee werd bedoeld dat alle meningsverschillen over andere zaken dan het streven naar zelfbestuur, dienden opzij te worden gezet. Het zal aan Vlaanderen zijn om uit te maken of eventuele nieuwe instellingen al dan niet beantwoorden aan de doelstelling van het “zelfbestuur”. Confederalisme ? Welja, waarom niet ? En als het zo ver is, zien we wel of we daarmee tevreden zijn of niet.

Wat met Brussel ? Laten we de verschillende opties even overlopen en toetsen op hun haalbaarheid of wenselijkheid. 1. De fameuze Wallo-Brux, een mini-België voor de Franstaligen. 2. Een autonome stadstaat, naar het voorbeeld van Washington DC. 3. De hoofdstad van een onafhankelijk Vlaanderen, met taalgaranties voor de Franstaligen. En dan gaan er binnen de Vlaamse Beweging nog stemmen op om Brussel te laten vallen …

Laten we ophouden over Brussel. We weten in de verste verte niet hoe de zaken zullen liggen als de kwestie zich ooit zal stellen. Maar we moeten vooral niet bang zijn voor Brussel. Laten we zeer democratisch een referendum voorstellen. Dat zullen de Walen nooit aanvaarden, want ze weten dat ze Brussel dan kwijt zijn: Brusselaars willen immers geen Walen worden ! Vlamingen willen ze – vandaag – ook niet worden, maar daar is gezien de geografische ligging niet veel aan te doen. Door Brussel zijn vrijheid te gunnen – waarom niet ? – houden we Wallonië in een wurggreep : zonder Brussel is het niets, en alle Walen weten dat.

Sommigen zeggen dat België vanzelf zal ‘verdampen’ (binnen de Europese Unie). Zo gemakkelijk zal het wellicht niet gaan. Vlaanderen zal het zélf moeten doen. En, u bent wat dat betreft nogal pessimistisch. U voorspelt dat het niet zonder slag of stoot zal gaan …

Inderdaad. Ik probeer de Vlamingen al lang duidelijk te maken, zonder hen de schrik op het lijf te jagen, dat er misschien slachtoffers zullen vallen. Hoe of wanneer, dat weet ik niet. Maar ik weet wél dat België er alles aan zal doen om het Vlaamse zelfbeschikkingsrecht te smoren. Letterlijk alles. Zoals Louis Tobback ooit uitschreeuwde dat het Vlaams Belang met alle middelen bestreden moest worden, en nadien beklemtoonde dat hij wel degelijk álle middelen had bedoeld, zonder iets uit te sluiten. België zal, als het er op aankomt, zijn laarzen vegen aan de mensenrechten. Van ‘verdampen’ zal er nooit sprake zijn, dat is een illusie. Zoals het ook een illusie is te denken dat een revolutionaire doelstelling met verkiezingen of andere brave democratische middelen kan worden doorgevoerd…

U stopt met ‘Journaal’. Op die leeftijd hebt u natuurlijk het volste recht om het wat kalmer aan te doen, maar vreest u het ‘zwarte gat’ van het pensioen niet ?

Dank u wel. Maar van een ‘zwart gat’ is geen sprake, gelukkig. Alleen de stress en de deadlines vallen weg. En dat is een geruststellende gedachte.

Vlaanderen zal uw kritische stem en uw scherpe pen missen. We hopen dat u – samen met uw vrouw – nog lang mag genieten van uw ‘oude dag’.

VB-Magazine