www.doorbraak.be – door Bart Maddens

2017 was vanuit Vlaamsgezind oogpunt niet bepaald een grand cru jaar. Het communautaire thema zakte nog verder weg op de politieke agenda. De hoop dat de N-VA in 2019 opnieuw met het confederalisme naar de kiezer zou trekken werd in september definitief aan diggelen geslagen. De partij kondigde aan te focussen op veiligheid, economie en identiteit. Daarmee effent ze het pad naar nog eens vijf jaar communautaire stilstand. Als er in 2017 al over een staatshervorming werd gesproken, dan ging het over her-federalisering. Alles wat vierkant draait in België (veel dus) wordt tegenwoordig aangegrepen om te pleiten voor een versterking van het centrale gezag. Door te zwijgen over de staatshervorming creëren de Vlaams-nationalisten een vacuüm dat gretig wordt opgevuld door de neo-unitaristen van alle andere partijen.

Catalonië

En toch is 2017 een jaar dat Vlaamsgezinden niet licht zullen vergeten : het jaar van Catalonië. Doorbraak-lezers wisten al veel langer dat er grootse dingen stonden te gebeuren in dat land. De schokgolf daarvan zou ook hier te voelen zijn, was al vaak gezegd. Maar dat het zo een onwaarschijnlijk avontuur zou worden, dat had niemand zich kunnen inbeelden. Ik had er in de eerste helft van het jaar ook wel mijn twijfels over of de Catalanen echt het lef zouden hebben om het referendum te organiseren. De voorbereiding ervan leek lange tijd te slabakken. De Spaanse pers liet er in het voorjaar al geen twijfel over bestaan dat Madrid tot het uiterste zou gaan om de Catalaanse rebellie neer te slaan. De repressie, de internering van de separatistische leiders, de draconische straffen, artikel 155 : het was allemaal lang vooraf aangekondigd in de media.

En toch lieten de Catalanen zich daardoor niet afschrikken. Begin september werden de referendumwet en de transitiewet goedgekeurd in het Catalaanse parlement, tot consternatie van velen. Het was het begin van een waanzinnige politieke thriller. De laatste maanden van 2017 hadden voor mij, zoals ongetwijfeld voor veel betrokkenen, iets onwerkelijks. Het brutale geweld van de Guardia Civil tegen onschuldige kiezers (en waarnemers), de quasi-revolutionaire sfeer in Barcelona de dagen nadien, de arrestatie van de twee Jordi’s, de haast ondraaglijke suspense rond de eerste halve onafhankelijkheidsverklaring op 10 oktober en de echte onafhankelijkheidsverklaring op 27 oktober, de vlucht van een deel van de Catalaanse regering naar Vlaanderen, de arrestatie van het andere deel, de juridische saga rond het internationale aanhoudingsmandaat, eindigend met een vernederende knieval door Madrid, de immense betoging in Brussel op 7 december, de hartverwarmende golf van Vlaamsgezinde solidariteit met de Catalanen, … Is dit alles vorig jaar écht gebeurd, of was het een collectieve hallucinatie ?

1 oktober, Plaza de Catalunya

Ik pik er één bijzonder moment uit. De late uurtjes van 1 oktober. Op de Plaza de Catalunya vieren de independentistas hun overwinning, onder overweldigende belangstelling van de internationale media. In de marge daarvan is er een spontane Vlaams-nationale familiereünie, met flaminganten van uiteenlopende obediëntie. Er heerst een euforische sfeer. Madrid heeft immense imagoschade opgelopen. Het referendum is ondanks alles toch kunnen doorgaan. De Generalitat is de morele overwinnaar. De Catalaanse Republiek ligt nu binnen handbereik. Op het grote videoscherm verschijnt een verrassende tweet van de Belgische premier Charles Michel. Hij is de enige regeringsleider die het Spaanse geweld ondubbelzinnig veroordeelt. De Catalanen juichen uitbundig. De talrijke N-VA’ers in het gezelschap glunderen : zie je wel dat de N-VA het verschil maakt in de Belgische regering.

Dat laatste moet je de N-VA inderdaad nageven. Het is weinig waarschijnlijk dat een regering Di Rupo II zo een dissonant anti-Spaans geluid zou hebben laten horen. Het zou in zo een regering ook ondenkbaar geweest zijn dat de minister van binnenlandse zaken en de staatssecretaris voor asiel en migratie openlijk hun twijfels zouden hebben geuit over de Spaanse rechtstaat. Laat staan dat die staatssecretaris Puigdemont zo ongeveer zou hebben uitgenodigd om naar België te vluchten. En geen van de regeringspartijen zou hem met open armen hebben ontvangen en logistieke steun hebben verleend.

Vlaams-Catalaans pragmatisme

Al bij al heeft de N-VA in de Catalaanse kwestie een behoorlijk parcours gereden. Er zijn gelukkig nog grenzen aan het pragmatisme van die partij. Het separatistische DNA blijkt nog niet gemuteerd. Al mocht de N-VA van geluk spreken dat de erkenning van de Catalaanse Republiek nooit op de regeringstafel is gekomen. En blijkbaar nam het pragmatisme dan toch weer de bovenhand op 7 december. Want de N-VA delegatie op die historische manifestatie viel nogal mager uit. Bart De Wever zij aan zij laten opstappen met Carles Puigdemont ? Dat durfde zelfs de durvende partij niet.

Allicht hadden de andere regeringspartijen het signaal gegeven dat het stilaan welletjes was geweest. Dat was zeker het geval met Wouter Beke, die op 8 november in Terzake een Fatwa afkondigde tegen al wie de Spaanse rechters ‘activistisch’ durfde te noemen. Ook meer in het algemeen viel het op dat CD&V in de Catalaanse kwestie geen duimbreed afweek van de harde EVP-lijn : Catalonië is een interne Spaanse kwestie en de Spaanse rechters moeten hun werk doen. Van enige sympathie voor de Catalanen en hun bekommernissen viel bij de Vlaamse christendemocraten weinig of niets te bespeuren. In de tijd dat Luc Van den Brande nog iets in de pap te brokken had bij CD&V zou dat wel even anders geweest zijn.

CD& -steeds minder-V

Ook dat is een les die we kunnen trekken uit de Catalaanse kwestie : CD&V drijft steeds verder weg van het flamingantisme. De partij richtte het kompas op de EVP-bonzen Juncker, Merkel en Rajoy, en trok de neus op voor de Vlaamsgezinde empathie met de Catalanen. De partij vervreemdt steeds meer van de Vlaamse Beweging. Het is een evolutie die al langer bezig is en die ook al tot uiting kwam op het CD&V-congres van november 2016. Toen besliste de partij om zich niet langer principieel te verzetten tegen her-federalisering.

De polarisatie met N-VA duwt CD&V meer en meer in het Belgicistische, staatsbehoudende kamp. Het maakt dat er ook in Vlaanderen geen meerderheid meer is voor een verdere afbouw van België en een versterking van Vlaanderen. Er ontstaat daarentegen wel een meerderheid om het Belgische niveau opnieuw te versterken, en dus om Vlaanderen te verzwakken. Zo komen we stilaan terecht in een constellatie waarbij de N-VA, paradoxaal genoeg, vooral nodig is om een nieuwe Belgicistische staatshervorming te beletten en het institutionele status quo te bewaren.

Vlaanderen-Catalonië : één schuitje

Wat dat betreft zitten de Vlaamse en Catalaanse separatisten in hetzelfde schuitje. Ondanks hun spectaculaire verkiezingsoverwinningen slagen ze er niet in om de beloofde autonomie te realiseren. In de plaats daarvan worden ze in een defensieve positie gedrongen en moeten ze vooral het status quo verdedigen. In Catalonië wordt er tegenwoordig nog slechts op een fluistertoon of in omzwachtelde termen over de Republiek gesproken. Enkel wanneer een separatistische regering zich voldoende gematigd opstelt en het unilateralisme afzweert zal artikel 155 worden opgeheven en de vroegere autonomie worden hersteld. In de huidige omstandigheden is dat het beste waar de Catalanen op kunnen hopen.

Zwijgen over de onafhankelijkheid ? Zich neerleggen bij het institutionele status quo ? In zijn sombere Vlaamse ballingsoord kan Carles Puigdemont er alles over leren bij zijn N-VA-gastheren.

Foto’s (c) Gazet van Hove