Waarom kruiste Steve Bakelmans het pad van Julie Van Espen ? Waarom moest Julie sterven ? Waarom waren de haatdragende ogen van een monster dat daar niet had mogen zijn het laatste wat ze zag ?
Door Jürgen Ceder
Steve B. had al eerder in de gevangenis gezeten : wegens verkrachting, diefstal, drugsfeiten, heling en een resem andere misdrijven. In 2017 kwam hij opnieuw voor : wegens diefstal, geweldpleging en verkrachting. De eerste rechter zag geen reden om hem aan te houden omdat hij oordeelde dat er geen vluchtgevaar bestond. Het misdadige verleden van Steve B. of gevaar voor de samenleving spelen in die beslissing, merkwaardig genoeg, geen rol.
Het gewetensonderzoek van Geens
Steve B. werd wel opnieuw veroordeeld, maar omdat hij beroep instelde, kon de straf niet uitgevoerd worden. Twee jaar later was er nog steeds geen proces in beroep. Twee jaar lang kon de tikkende tijdbom in kraakpanden wonen en de straten van Antwerpen onveilig maken. Zijn wettelijke vader verwittigde het gerecht dat Steve gestoord is en “in staat om te doden”.
“Ik voel me verantwoordelijk”, zei minister Koen Geens in mei 2018, “dit eist een gewetensonderzoek van mijn kant.” Hij had het toen over Benjamin Herman, die tijdens zijn penitentiair verlof twee politiemannen en een jonge voorbijganger in Luik had neergeschoten. Enkel een CD&V’er kan op dergelijke subtiele manier zijn verantwoordelijkheid ontkennen, terwijl hij de grootmoedige indruk geeft zichzelf te bevragen. De minister van Justitie hoefde zich toen immers niet verantwoordelijk te ‘voelen’, hij wás gewoon verantwoordelijk, zoals Tom Van Grieken in een vrije tribune terecht opmerkte. Het penitentiair verlof was toegekend door zijn diensten.
Waar het gewetensonderzoek van Geens toen toe geleid heeft, weten we niet. Alvast niet tot zijn ontslag. Toen Dutroux ontsnapte, stapten Vande Lanotte en De Clercq wel op, hoewel Dutroux niet door hen was vrijgelaten en hij niemand op zijn vlucht had vermoord. Geens zag blijkbaar geen grote fout in het vrijlaten van een man die bekend stond als extreem gewelddadig, geseind stond als geradicaliseerde moslim en die eerder al de voorwaarden voor zijn penitentiair verlof had overtreden. Ook het gegeven dat de maand ervoor een verpleegster, Christine Lenaerts, was vermoord door iemand die vervroegd was vrijgekomen, dankzij een rondzendbrief van Geens, met hulp van alweer iemand die penitentiair verlof had gekregen van dezelfde Geens, kon de minister niet aan het wankelen brengen.
Wie is verantwoordelijk ?
Was Geens verantwoordelijk voor het feit dat Steve B. op vrije voeten verkeerde en in staat was Julie Van Espen te vermoorden ? Of was het de schuld van de rechter die de voorlopige aanhouding van een gekend monster weigerde ? Of van het justitiële apparaat dat maar geen beroepsproces georganiseerd kreeg ? Het is de schuld van geen van hen en van allemaal. Het probleem is het gehele systeem dat niet meer geïnteresseerd is in correcte bestraffing en strafuitvoering. Het probleem is het politieke denkkader dat gevangenisstraffen voorbijgestreefd vindt. Het probleem is het gebrek aan morele moed om mensen achter de tralies te steken en ze daar te houden wanneer ze een gevaar voor de samenleving betekenen.
Eén van de belangrijkste problemen is de gevangeniscapaciteit. Ook rechters die wél hard willen optreden, weten dat er geen plaats is en houden daarmee rekening bij hun vonnissen, ook wat de voorlopige hechtenis betreft. En de veroordeelden die toch in de gevangenis komen, krijgen allerlei vormen van vervroegde vrijlating en penitentiair verlof.
“De verkeerde plek”
Ook in het onderzoek naar de redenen voor de tragische dood van Julie Van Espen is de mismeestering van het justitieapparaat overal zichtbaar. De voorwaarden waaronder een onmiddellijke aanhouding kan geschieden, zijn veel te strikt, vooral omwille van de gebrekkige gevangeniscapaciteit. Er mag aan herinnerd worden dat vorig jaar, op voorstel van Geens, de voorwaarden dan ook nog eens verstrengd zijn. Persmagistraat Jo Daenen van Antwerpen gaf toe dat de overbevolking van de gevangenissen daar veel mee te maken heeft.
Maar ook zonder voorlopige hechtenis had de moord op Julie kunnen vermeden worden, als er een beroepsproces binnen redelijke termijn had kunnen plaatsvinden. Daenen liet geen misverstand bestaan over de redenen : “De wachttijden worden langer door gebrek aan middelen en mensen.” Ook dat is de verantwoordelijkheid van Geens en van de gehele politieke klasse.
“Julie was op het verkeerde moment op de verkeerde plek”, was een titel van Het Nieuwsblad, verwijzend naar een uitspraak van een bron binnen het gerecht. Op zijn Facebookpagina reageerde Bart De Valck terecht : “In een normale rechtstaat zou de pers schrijven : ‘De recidivistische verkrachter hoorde in de gevangenis te zitten.’”
Zo is het. Julie was niet op de verkeerde plaats. Zij was nergens waar ze niet hoorde te zijn. Ze mocht daar zijn. Iedereen zou daar moeten kunnen zijn zonder te vrezen voor een gewelddadige dood. Steve B. daarentegen was wél op de verkeerde plaats. Steve B. had in de gevangenis moeten zitten.
© ’t Pallieterke
Foto’s (c) Gazet van Hove.