Vivaldi of geen Vivaldi ? Weet Geens meer ?
www.doorbraak.be – door Bart Maddens .
De staatshervorming is helemaal terug van weggeweest. Ineens gaat het weer over artikel 35, de splitsing van gezondheidszorg, de gemeenschapsbevoegdheden in Brussel, de residuaire bevoegdheden,… Het geeft een dubbel gevoel. Goed dat dit weer op de politieke agenda staat. Want met zwijgen over de staatshervorming komen we nergens.
Maar anderzijds word ik hier ook niet vrolijk van. Moeten we nu het hele debat van de periode 1999-2011 opnieuw voeren ? Alles weer recycleren wat dan geschreven is over de homogene bevoegdheden, over de bric-à-brac, de vijf resoluties, de région à part entière, de grendels… Om in het beste geval te landen bij een onvolmaakte zevende staatshervorming. Die dan weer de kiemen zal bevatten voor een achtste tien jaar later, en daarna een negende en een tiende… Die Unendliche Geschichte begint stilaan deprimerend te worden.
Welk spel speelt CD&V
Waarom zet CD&V de staatshervorming nu zo uitdrukkelijk op de politieke agenda ? De partij beseft dat de N-VA enkel met de PS zal willen regeren als het regeerakkoord een substantieel communautair luik bevat. Maar het communautaire kan voor CD&V even goed een manier zijn om de Vivaldi-pil te vergulden. Wij treden node toe tot een regering zonder Vlaamse meerderheid, zal het dan luiden. Maar we hebben er toch maar voor gezorgd dat Vlaanderen meer autonomie zal krijgen.
Dan zitten we inderdaad helemaal in het verhaal van 2011. Al is er natuurlijk wel één groot verschil. In 2011 was de zesde staatshervorming het resultaat van een onderhandeling tussen partijen die een tweederdemeerderheid hadden. Vandaag lijkt die meerderheid buiten bereik. De institutionele meerderheid van de zesde staatshervorming (traditionele partijen plus groenen) komt niet meer aan de 100 zetels in de Kamer of aan een meerderheid in de Nederlandse taalgroep. Zelfs alle traditionele partijen plus de N-VA hebben geen tweederdemeerderheid.
Als Koen Geens het nu heeft over een akkoord betreffende ‘een menu, een proces, en een kalender’ voor een staatshervorming, wat zou dat in de praktijk kunnen betekenen ? Geens zelf was het meest concreet over de verklaring tot herziening van de Grondwet in 2024. De inhoud daarvan zou nu al moeten worden opgenomen in het regeerakkoord, en worden gepubliceerd in het Staatsblad.
Atoma
Dat is al beter dan de schimmige Atoma-afspraken van 2014. Maar zo een publicatie in het Staatsblad, als onderdeel van het regeerakkoord, heeft wel geen enkele juridische waarde. Het is niet omdat een maatregel in het regeerakkoord staat, dat die ook wordt uitgevoerd. Al zeker niet als het gaat om een beslissing die moet worden genomen in de allerlaatste rechte lijn naar de verkiezingen. Dat is juist de periode waarin de partijen zenuwachtig worden en een regering vaak begint te zwalpen, als ze al niet uit de bocht gaat. Op dat moment zijn de afspraken van vier jaar geleden over een herziening van de Grondwet niets meer waard.
Wat kan het menu van Geens nog inhouden ? In principe zouden de partijen in het regeerakkoord kunnen afspreken om een aantal bevoegdheden over te hevelen en daarvoor een tweederdemeerderheid te zoeken. Alleen, wie zal er zich willen engageren tot bijvoorbeeld een splitsing van de gezondheidszorg als niet vooraf heel duidelijk is wat de modaliteiten daarvan zijn. Wordt ook de financiering overgeheveld ? Volgens welke verdeelsleutel ? Gaat gezondheidzorg in Brussel naar de Vlaams en Franse Gemeenschap of, zoals de kinderbijslag, naar de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie ?
Maar dan is men vertrokken voor een lange en technische onderhandeling. Waarom zou men zoveel tijd en energie steken in het onderhandelen over een splitsing die louter virtueel is zonder bijzondere meerderheid ? In het allerbeste geval zal er in het regeerakkoord iets staan in de zin van : ‘De regering zal onderzoeken of een verdere defederalisering van de gezondheidszorg de efficiëntie van het beleid kan verhogen.’
Tijd rekken
Daarmee is niets gezegd. Maar CD&V of N-VA zullen het aan hun achterban misschien wel kunnen verkopen als een eerste aanzet tot een splitsing van de gezondheidszorg. Ruik je nog niet de geur van vette vis ? Ook al ligt die nog niet in de pan. Een kniesoor die zegt dat het inbeelding is, als de kabinetten wenken.
En dan zal er natuurlijk ook een commissie worden opgericht, een Costa of een Dialoog van Gemeenschap tot Gemeenschap. Die zal vervolgens de tijd vullen met het bestellen van studies en het uitnodigen van experten en academici, de ene al Belgischgezinder dan de andere. Het zou verbazen mocht daar een substantieel resultaat uit komen. Want als de regering is vertrokken, dan kan België opnieuw vier jaar de schijn ophouden, en is de communautaire druk van de ketel.
Hoe dan ook, eind mei 2024 begint er alweer een nieuw politiek tijdperk, met misschien wel een heel andere politieke constellatie. Een nieuwe regering zal zich niet gebonden voelen door afspraken die vier jaar eerder zijn gemaakt met wellicht andere coalitiepartners. Vraag is ook of er na 2024 wel een bijzondere meerderheid te vinden zal zijn. Wie weet heeft de Vlaams-nationale familie dan een meerderheid in de Nederlandse taalgroep en bekomt ze op die manier een veto-recht inzake de staatshervorming.
Zeker, praten over een institutionele hervorming is beter dan de kop in het zand te steken, zoals tijdens de voorbije vijf jaar. In die zin is het voorstel van Koen Geens een stap vooruit. Maar let wel : er is in het scenario van Geens geen enkele garantie dat het effectief tot een staatshervorming komt na 2024, wat er ook in het huidige regeerakkoord staat.
Zouden het ‘menu, het proces en de kalender’ van Geens voldoende kunnen zijn voor de N-VA-ers om een coalitie met de PS te slikken ? Dat lijkt twijfelachtig. Zouden ze de CD&V’ers overstag kunnen doen gaan voor Vivaldi ? Dat is al waarschijnlijker.
Bart Maddens
