Nieuwe verkiezingen dringen zich op want de voorkeur van de kiezer is mogelijk veranderd door de coronacrisis

We schrijven september 2020.  De corona-crisis is zo goed als voorbij.  Zoals afgesproken moet premier Sophie Wilmès (MR) opnieuw het vertrouwen vragen aan het parlement. Maar het is al lang duidelijk dat er geen meerderheid meer is voor haar regering.  Daarom houdt ze de eer aan zichzelf en gaat ze naar de koning. Die aanvaardt het ontslag van de regering en begint prompt een consultatieronde met de partijvoorzitters.

Kort nadien benoemt hij een Vlaamse socialist en een Franstalige liberaal als informateur. Een niet onverstandige keuze, vinden de commentatoren.  Beide politici nemen hun tijd.  Het post-corona-tijdperk plaatst het land voor grote uitdagingen, zeggen ze.  Daarom is er nood aan een stabiele regering met de twee grootste partijen, N-VA en PS.  Na twee maanden komen ze echter tot de conclusie dat dit nog steeds moeilijk is.  Eerst moet iedereen ervan overtuigd zijn dat een paars-groene coalitie met CD&V helemaal uitgesloten is, zeggen ze.

De koning aanvaardt hun ontslag.  Vervolgens benoemt hij een Franstalige socialist als pre-formateur.  Een niet onverstandige keuze, vinden de commentatoren.  De pre-formateur wil het eens helemaal anders aanpakken en vertrekken van de gemeenschappelijke programmapunten van de partijen.  Maar al gauw wordt duidelijk dat zij aanstuurt op een paars-groene coalitie met CD&V.  Dit blijkt echter moeilijk te liggen in Vlaanderen.  Eerst moeten alle Vlaamse partijen ervan overtuigd worden dat een paars-gele coalitie met PS en N-VA helemaal uitgesloten is, zegt de pre-formateur op het einde van haar mandaat.

De koning duidt vervolgens een opdrachthouder aan van CD&V.  Een niet onverstandige keuze, vinden de commentatoren.  De opdrachthouder ziet het als zijn taak om na te gaan of een coalitie tussen N-VA en PS eventueel toch zou kunnen.  Dit blijft echter moeilijk.  Want niet iedereen is ervan overtuigd dat een paars-groene coalitie met CD&V helemaal uitgesloten is, zegt de opdrachthouder op het einde van zijn mandaat.

Vervolgens duidt de koning een nieuwe opdrachthouder aan.  Die moet nagaan of een paars-groene coalitie met CD&V misschien toch tot de mogelijkheden behoort.  Een niet onverstandige keuze, vinden….

En zo gaat dat eindeloos verder.  Misschien wel tot 2024. 

Kan iemand zich voorstellen dat het zo zal lopen ?  Dat spektakels en attracties allerhande snel zullen herbeginnen in het najaar, dat hoopt iedereen.  Maar een heropening van het koninklijk circus met informateurs, pre-formateurs en opdrachthouders ?  Daar zit niemand op te wachten.

Dit maar om te zeggen dat een eenvoudige terugkeer naar de politieke business as usual vandaag haast ondenkbaar is.  Daarvoor is de corona-crisis te ingrijpend en te immens.  Dit is het soort gebeurtenissen dat kan leiden tot een grote politieke paradigma-wissel.  De preferenties (voorkeur red.) van de kiezers kunnen verschuiven, partijen moeten hun standpunten en verhalen bijsturen.  Dit zal ongetwijfeld winnaars en verliezers opleveren.  Maar wie ? Dat is vooralsnog koffiedik kijken.

Velen gaan ervan uit dat de verdedigers van de sociale zekerheid, de vermogensbelasting en de sterke staat opnieuw de wind in de zeilen krijgen.  Zeker is dat de pleitbezorgers van besparingen en austeriteit (strengheid red.) even zullen moeten dimmen.  Anderzijds zou ook het klassieke liberalisme kunnen profiteren van de crisis.  Nadat we noodgedwongen eventjes hebben kunnen proeven van het leven in een totalitaire staat, zullen we de herwonnen vrijheid allicht meer dan ooit naar waarde schatten.  Maar ook partijen die de soevereiniteit van de natiestaat verdedigen, kunnen versterkt uit de corona-crisis komen.  Het belang en het nut van nationale grenzen was nog nooit zo duidelijk.  Daartegenover staat dan weer dat ook de roep aanzwelt naar meer Europese samenwerking en solidariteit…

En zou er electoraal garen te spinnen vallen uit een corona-sceptisch discours ?  Els Ampes uithaal naar de “lockdown-dictatuur” lijkt wel te resoneren bij een deel van de publieke opinie, vooral bij de jongeren.  Er zijn wetenschappers die beweren dat de economische schade van de lockdown niet in verhouding staat tot het gezondheidsrisico.  Sommigen spreken zelfs van corona-hysterie.  Onder meer in Duitsland en de Verenigde Staten werd er al betoogd daartegen.

De markt van het corona-scepticisme ligt wijd open, maar het is er een voor risicozoekers, die niet veel te verliezen hebben.  Politici die een paar maanden geleden lacherig of relativerend deden over corona krijgen dit vandaag als een boemerang in hun gezicht.  Wie zich nu corona-sceptisch profileert mag er een kruis over maken mocht het aantal doden straks opnieuw de hoogte in gaan.  Geen wonder dat alle partijen zich ver houden daarvan.  Maar politieke antihelden als Jean-Marie Dedecker of Mischaël Modrikamen, die durven dat risico misschien wel te nemen.

Ten minste, als er nu verkiezingen voor de deur zouden staan.  En dat is vandaag natuurlijk de grote onbekende.  Naarmate de tijd vordert zal het schokeffect van corona onvermijdelijk wegebben.  Kwesties zoals de beschikbaarheid van mondmaskers, het bezoek in de woonzorgcentra, de opening van de scholen zijn vandaag, in het heetst van de strijd, letterlijk van levensbelang.  Maar zal daar over vier jaar veel van bijblijven ?  Dat is twijfelachtig.  Er zal wel een algemeen beeld ontstaan, dat nog lang zal nazinderen.  Dat kan gaan van “België heeft het er al bij al niet zo slecht van afgebracht”, tot “Nooit bleek het falen van België duidelijker”.  Van die algemene impressie zal het afhangen of de huidige regeringspartijen al dan niet een corona-bonus kunnen opstrijken.  En natuurlijk zullen de economische gevolgen van de crisis over vier jaar nog steeds torenhoog op de agenda staan.

Maar moeten we echt nog vier jaar wachten tot we het beleid in tijden van corona kunnen beoordelen in het stemhokje ? De politieke krachtverhoudingen in het parlement dateren van een vorig tijdperk.  Als de preferenties van de kiezers effectief gaan schuiven door corona, dan is de huidige samenstelling van het parlement achterhaald.  Alleen al daarom dringen nieuwe verkiezingen zich op.  Overigens lijkt dat ook de enige manier om te vermijden dat de oneindige geschiedenis van de formatie in september herbegint.

Alleen is het houden van nieuwe verkiezingen al sinds vorig najaar een democratisch imperatief.  Er waren twee redenen waarom de politieke elite die boot heeft afgehouden.  Vooreerst spelen een aantal praktische zaken: de kostprijs van de campagne, de onvermijdelijke politieke stoelendans en het einde van de samenvallende verkiezingen.  Die praktische bezwaren blijven hoe dan ook bestaan.

Maar er is een tweede reden die veel belangrijker is.  De traditionele partijen zijn als de dood voor een grote overwinning van het Vlaams Belang en een Vlaams-nationale meerderheid in de Nederlandse taalgroep van de Kamer.  Vervroegde verkiezingen zullen enkel in overweging worden genomen als ze naar alle waarschijnlijkheid een “aanvaardbaar” resultaat zullen opleveren.  Aanvaardbaar voor de elite wel te verstaan.

Ook daarom is het nu meer dan ooit uitkijken naar de komende peilingen naar de kiesintenties.  Het valt niet uit te sluiten dat de corona-crisis het Vlaams Belang-momentum heeft gebroken.  In dat geval is de kans op vervroegde verkiezingen reëel, van zodra het virus dat toelaat.

Maar als Vlaams Belang even sterk, of sterker, uit de corona-crisis tevoorschijn komt, dan zullen we nog vier jaar moeten wachten op verkiezingen.  En wat komt er dit najaar dan in de plaats ?  Zie hiervoor het begin van dit stuk.

Foto’s (c) Gazet van Hove .