door Redactie Politiek (c) ’t Pallieterke .
Drie decennia na de zogenaamde Zwarte Zondag van 24 november 1991 is het Vlaams Belang als opvolger van het Vlaams Blok verankerd in het Vlaamse politieke landschap. De partij is meer geworden dan een soort van stofzuiger voor Vlaams ongenoegen. De laatste stap, machtsdeelname, komt in 2024 dichtbij, maar wellicht enkel op lokaal niveau.
Men kan het zich vandaag niet meer voorstellen, maar op maandag 25 november 1991 gaf toenmalig Vlaams Blok-voorzitter Karel Dillen een interview op de Franstalige radiozender van de RTBF. In zeer goed Frans, wat niemand verbaasde, want hij verzorgde lange tijd de Frankrijk-rubriek van dit tijdschrift. Na de verkiezingsoverwinning de dag voordien werd de partij nog deels als een curiositeit beschouwd. De diabolisering van het Vlaams Blok zou pas de weken en maanden daarna echt op kruissnelheid komen. Iets waar de partij aanvankelijk sterk van kon profiteren. De bokshandschoencampagne was een succes en er was dus geen reden voor kopstukken als Filip Dewinter om even op te rem te staan. Integendeel, de aanpak van de jonge garde van het Vlaams Blok had geloond en men ging op de ingeslagen weg verder.
Wie nu terugkijkt op er wat er 30 jaar geleden gebeurd is, kan niets anders doen dan verbaasd zijn over de snelheid waarmee allerlei intentieprocessen werden gehouden tegen het Vlaams Blok én zijn kiezers. De beledigende uitspraken – gaande van bruine vloed tot mestkevers – moesten het succes van het Vlaams Blok counteren. Dat is niet gebeurd. De thema’s die de partij aankaartte, werden weggelachen. Er was geen probleem met immigratie en criminaliteit, en multicultuur was hip. Ook die boodschap sloeg niet aan. De ene verkiezingsoverwinning na de andere volgde. De partij was de kanarie in de politieke koolmijn geworden. Zelfs een proces wegens racisme kreeg de partij niet klein. De veroordeling van het Vlaams Blok leidde in 2004 zelfs tot een Vlaamse verkiezingsoverwinning zonder voorgaande. Het Vlaams Blok werd met 24 procent de grootste Vlaamse partij.
Het comfort van de oppositie en de interne spanningen
Zondag 13 juni 2004 was een keerpunt dat te weinig aandacht kreeg. Of beter, wat er kort daarna gebeurde. De kopstukken van de partij werden toen ontvangen voor een beleefdheidsbezoek bij toenmalig Vlaams formateur Yves Leterme (CD&V). Uiteraard was van een mogelijke coalitie met het toen succesvolle CD&V/N-VA-kartel geen sprake. Maar op dat moment heeft de top van het Belang wel een kans gemist om zich te profileren als mogelijke beleidspartij. Tenslotte waren zusterpartijen als de Oostenrijkse FPÖ, het Front National in Frankrijk (zij het bij deze laatste lokaal) en politieke verwanten in Italië toen verveld tot politieke formaties die bereid waren regeringsverantwoordelijkheid te nemen. In Scandinavische landen stonden rechts-radicale partijen klaar om minderheidsregeringen te steunen.
Maar de VB-top gaf de boodschap mee daar geen zin in te hebben. Er werden in het geniep foto’s gemaakt van de ontmoeting met Yves Leterme, die trouwens in het ‘t Pallieterke werden afgedrukt. De houding van de Vlaams Belangers was toen wat puberaal. De partij had toen de kans om druk te zetten en te zeggen dat men een Vlaamse regering vanuit de oppositie zou willen steunen. Zeker als de Vlaamse regering de vijf resoluties van het Vlaams Parlement uit 1999 ter harte zou nemen. Daarin wordt onder andere gepleit voor het overhevelen van tal van segmenten van de sociale zekerheid naar de deelstaten en de splitsing van grote delen van de fiscaliteit. Kortom, een duidelijke stap richting confederalisme. Dat had CD&V en N-VA in een moeilijk parket kunnen brengen, maar dat is niet gebeurd.
Een aantal VB-kopstukken als Filip Dewinter kozen duidelijk voor het comfort van de oppositie. Interne spanningen deden de rest. Figuren als Marie-Rose Morel en het lakse gedrag van partijvoorzitter Frank Vanhecke deden de rest. Partijbesturen werden ruzievergaderingen. De onherroepelijke neergang van de partij werd ingezet. Het VB was niet langer de stofzuiger van het Vlaamse ongenoegen. De N-VA nam die plaats in. Kwam er nog bij dat een aantal VB-figuren het goed beu was dat men geen steen in de rivier meer kon verleggen. De overstap van een Karim Van Overmeire naar de N-VA die dan op lokaal niveau in Aalst een duidelijk rechts geïnspireerd cultuurbeleid volgde, kan als voorbeeld gelden : zonder veel toeters en bellen toch voor hervormingen zorgen.
Met dank aan de migratiecrisis en de N-VA die zich kapotregeerde
Aan het begin van het vorige decennium ging het snel. Het Vlaams Belang flirtte in 2014 met de kiesdrempel. Vlaams-nationalistische en rechtse kiezers legden hun eieren in de mand van Bart De Wever. De ontgoocheling volgde. De sociaaleconomische ruk naar rechts in de Zweedse coalitie was te beperkt door de sabotage van CD&V. De christendemocraten en vooral vicepremier Kris Peeters hielpen mee om de N-VA kapot te regeren. De migratiecrisis van 2015 deed de rest. Tel daar nog de nieuwe voorzitter Tom Van Grieken bij en het Vlaams Belang kreeg opnieuw kleur. De manier waarop de partij via sociale media en eigen nieuwskanalen communiceerde had, een groter effect dan gedacht. Mensen die zich niet meer aangesproken voelden door de klassieke media kregen plots een klankbord.
In 2019 klimt het Vlaams Belang plots opnieuw richting 20 procent. In de peilingen blijft de partij sterk scoren. De regeringsdeelname wenkt in 2024. Of toch niet ? Het is hier al meermaals gesteld : zelfs met het nieuwe gemeentedecreet (de grootste partij in de coalitie levert de burgemeester) zal het VB lokaal wel hier en daar een partner vinden om zes jaar te regeren. Indien niet onder eigen naam, dan wel onder een logo vergelijkbaar met ‘Forza Ninove’.
Een deelname aan de Vlaamse regering is verre van zeker. Zelfs met een VB-N-VA-meerderheid. Bij de N-VA is het wantrouwen tegenover de partij van Van Grieken groot, maar niet zozeer over de omstreden uitspraken van een aantal kopstukken. Een partijchef als Van Grieken kan balorige figuren altijd tot de orde roepen of vragen hun toon te milderen. Bij de N-VA zijn ze ook altijd bevreesd voor de reactie van de media. Een VB-coalitie betekent dat de standpunten van elke mandataris door kranten als De Morgen en De Standaard dagenlang zullen worden uitgeplozen. Een ongelukkige post op Facebook van een aantal jaar geleden en het spel zit op de wagen.
Ook rijst bij N-VA de vraag of het VB voldoende expertise in huis heeft om beleid te voeren. Er worden kwaliteitsvollere medewerkers aangetrokken die op termijn kabinetten kunnen bemannen. En blijkbaar worden lijnen opengehouden richting Vlaamse administratie. Maar of dat genoeg is voor het Vlaams Belang om een echte beleidspartij te worden, blijft de vraag.
Foto’s (c) Gazet van Hove.