Helaas is het wereldje klein
ACTA SANCTORUM – door Johan Sanctorum – www.doorbraak.be .
Zopas verscheen het boek ‘Wanhoop in de Wetstraat’, van de hand van VRT-journalist Ivan De Vadder. Het staat bovenaan op mijn leeslijstje, alleen al omdat het thema in hoge mate lijkt samen te vallen met wat ik in mijn te verschijnen boek behandel : de onwaarachtigheid van de politiek, de particratie met al haar uitwassen, resulterend in het toenemende foert-gevoel van de burger/kiezer. Er zullen her en der nog van die analyses verschijnen, want in bepaalde kringen ruikt men het angstzweet met het oog op 2024, vandaar de titel. Waarbij men ook aandacht moet hebben voor de boodschapper, en in welke positie die zich bevindt.
Hier alvast een voorbedenking, aan de hand van de talloze interviews met De Vadder. Als journalist en schermgezicht heeft hij het natuurlijk gemakkelijk om het rijtje collega’s af te lopen, ten einde reclame te maken voor zijn opus. Elke dag verschijnt er wel ergens een interview, afgelopen dinsdag mocht hij nog aanschuiven bij Bart Schols in De Afspraak. Dat zegt niets over de kwaliteit van het boek in goede of slechte zin – nogmaals : dit is geen recensie – maar wel over het fenomeen van netwerken en vriendenkringen waarin een journalist functioneert.
Anders gezegd : ook perslui leven in bubbels waarbinnen ze mekaar afdekken en eventueel een duwtje geven. Dit milieu – en dat is meteen mijn voorbehoud tegen dit soort ‘kritische’ boeken van Wetstraatjournalisten – is ook met allerlei tentakels verbonden aan het universum waarover ze geacht worden kritisch te berichten : het zogenaamde Wetstraatmilieu.
Verbroedering
Dit feestje ging niet door omdat de VRT de ‘speciale gast’ op het laatste nippertje terugfloot.
De Vadder beweegt zich als een vis in het water doorheen die biotoop. Hij is, zoals zijn grote voorganger Hugo de Ridder (‘De keien van de Wetstraat’, 1982), een observator maar ook een insider. Dat heeft zijn voor- en nadelen. Je weet veel, je vangt veel op, maar daarvoor moet je ook ‘close’ genoeg worden met die mensen, ermee gaan eten, present zijn op feestjes. Het worden connecties, halve vrienden die je eigenlijk nooit te hard kan aanpakken want je moet ze ook morgen nog in de ogen zien.
Een journalist die té kritisch wordt of teveel de vuile was uithangt, wordt uitgestoten en krijgt geen inside-info meer. Zo ontstaan stilzwijgende afspraken en omerta’s
Politici zijn van perslui afhankelijk en omgekeerd. Daarbij speelt er een vorm van wederzijdse, stilzwijgende chantage. Een journalist die té kritisch wordt of teveel de vuile was uithangt, wordt uitgestoten en krijgt geen inside-info meer. Zo ontstaan stilzwijgende afspraken en omerta’s. Dat is wat Wouter Verschelden eigenlijk overkwam, sinds de verschijning van zijn boek ‘De doodgravers van België’ (2021) min of meer een paria in de Wetstraat én onder collega’s.
Dit verschijnsel van symbiose tussen politiek en media ofte embedded journalism is in Vlaanderen en België de norm. Toen Peter Vandermeersch hoofdredacteur werd van NRC Handelsblad, had hij het over dat cultuurverschil met Nederland : in Vlaanderen gaan de politieke journalisten veel te vriendschappelijk om met de politici over wie ze moeten berichten, concludeerde Vandermeersch in een Knack-interview. ‘Ik herinner mij het trouwfeest van Ivan De Vadder nog. Daar was de hele politieke top vertegenwoordigd, van Karel De Gucht tot Freya Van den Bossche. In Nederland is dat ondenkbaar.’
Kijk, dat is nu exact het probleem van afstand en objectiviteit : mensen die op je trouwfeest rondlopen en misschien wel een mooi cadeau meebrachten, waarmee je in privé-verband hebt geklonken en de ganse dag hebt staan leuteren aan de bbq, die geef je niet zomaar de dolksteek in de rug. Af en toe, eerder per ongeluk, bereiken ons meer van die berichten over de verbroedering tussen politiek en pers : ex-DM-hoofdredacteur Yves Desmet die met Karel De Gucht op vakantie ging, Ivan De Vadder die ooit samen stond te rocken met Siegfried Bracke, Daniel Termont en Matthias De Clercq … Dat lijkt allemaal onschuldig, maar de normvervaging begint hier al.
Een ‘hartenkreet’
In de fusiekwestie van Mechelen en Boortmeerbeek hield De Vadder duidelijk de lijn van Bart Somers aan.
Dat kleurt op het einde onvermijdelijk visies en analyses. Ik heb Ivan De Vadder al meerdere keren betrapt op stellingnames waarin hij eigenlijk eerder de politicus in bescherming neemt, dan de burger waarmee die in conflict geraakt. Zoals in de kwestie rond de fusie van Mechelen met Boortmeerbeek, april van dit jaar, en het burgerprotest in deze gemeente. De Vadder analyseerde dit als ‘een conflict tussen ratio en emotie’, waarbij Bart Somers de redelijkheid zou vertegenwoordigen, tegenover de emoties van de achterlijke dorpelingen die niet snappen wat vooruitgang is.
Dat was een zeer subjectieve visie, die achteraf ook fout bleek : de ratio zei namelijk dat er helemaal geen draagvlak was voor die fusie, dat die ingegeven was door partijbelangen, en dat Somers hier zijn twee petjes van Mechelse titelvoerende burgemeester en de Vlaams minister van binnenlands bestuur helemaal door elkaar haalde.
Vanuit die optiek moet men een kritische analyse als ‘Wanhoop in de Wetstraat’ met de nodige reserve lezen : als de schrijver zijn boek als een ‘hartenkreet’ ziet (sic), dan gaat het misschien wel veeleer om een goed bedoelde vermaning aan de politieke klasse dat ze het te bont maakt, en zich dringend moet herpakken of er gebeuren ongelukken in 2024. Letterlijk klinkt het in Het Nieuwsblad dat hij het systeem zeker niet wil veranderen (dus ook dat van de partijfinanciering niet ?), maar pleit voor een ‘mentale hervorming’. Tja. Overweegt de VRT-journalist een fin-de-carrière als media-consultant ?
In se wil De Vadder dus geen systeemswitch en zelfs geen andere politici, maar dezelfde die hun leven beteren ‘voor het helemaal fout loop
In se wil De Vadder dus geen systeemswitch en zelfs geen andere politici, maar dezelfde die hun leven beteren ‘voor het helemaal fout loopt’. Lees : voor we nog eens een Zwarte Zondag krijgen. De reacties van het desbetreffende Wetstraatpersoneel laten zich dan ook voorspellen : een ‘eerlijke, waardevolle analyse’, een ‘eye-opener’, een ‘trigger’, ze zullen het ‘ter harte nemen’, ‘er wordt aan gewerkt’, en blablabla.
Ik vrees voor hem en zijn connecties in de Wetstraat dat de burger/kiezer ondertussen al een station verder is. De wanhoop voorbij.
JOHAN SANCTORUM
Johan Sanctorum is filosoof, publicist, blogger en Doorbraak-columnist.
Foto’s (c) Gazet van Hove.