Het jaar 2011 werd uitgeroepen tot het “Internationaal Jaar van de Bossen”. We willen even stilstaan bij de toestand van de bossen van Vlaanderen. Vlaanderen is al van oudsher een bosarme regio en de meeste bossen zijn hier zelfs niet eens beschermd, de zogenaamde zonevreemde bossen. In totaal gaat het over 43.000 ha in Vlaanderen. Deze kunnen gerooid worden zonder heraangeplant, voor landbouw, industrie of wonen. In Vlaanderen werd in het jaar 2000 in totaal 146.381 hectare bos opgemeten, wat overeenkomt met 10,8% van de oppervlakte. Dit aandeel is dus vergelijkbaar met Nederland. Een groot verschil is wel, dat er in Vlaanderen geen sprake is van uitbreiding van het bosareaal. Tussen 1990 en 2000 kromp de bosoppervlakte zelfs met 6.000 hectare. De ontwikkeling van het bosareaal tussen 1775 en 2000 is nagenoeg nihil. Uit kaarten uit het jaar 1.775 kan worden opgemaakt dat er destijds in wat nu Vlaanderen is ongeveer 147.000 ha. bos was, evenveel als in het jaar 2.000. Dit wil echter niet zeggen dat er geen veranderingen hebben plaatsgevonden.
Oorspronkelijk waren de bossen vooral in de zuidelijke helft van Vlaanderen te vinden : in Haspengouw, het Hageland, Pajottenland, de Vlaamse Ardennen en het West-Vlaamse Heuvelland. In deze gebieden is het bosareaal sterk teruggedrongen. Er zijn nog enkele grote bosgebieden over, zoals het Zoniënwoud, het Buggenhoutbos, Hallerbos, Meerdaalwoud, Heverleebos en Egenhovenbos en de Kluisberg. Daartegenover staat dat in de bosarme Kempen in de 19e eeuw grootschalig bos werd aangeplant op de heidevelden, een ontwikkeling gelijk aan die in Nederland. Vandaag is dan ook bijna de helft van alle bossen in Vlaanderen in de Kempen te vinden. De provincies Oost- en West-Vlaanderen zijn zeer bosarm.
Al met al ligt 70% van de Vlaamse bossen op een plaats die in 1.775 nog onbebost was. Slechts 15% van de huidige bossen is ook permanent bebost gebleven sinds het einde van de 18e eeuw. Met name het Zoniënwoud en het Meerdaalwoud – Heverleebos zijn al zeer oude bossen. Ze vormen de overblijfselen van het legendarische Kolenwoud, dat ooit een groot deel van het huidige Vlaams- en Waals-Brabant besloeg.
In Vlaanderen zijn er dagelijks gevallen van bossen die bedreigd zijn. Jaarlijks gaat er in Vlaanderen 200 ha van zulke bossen voor de bijl, zonder heraanplanting. Een triest gegeven. Misschien is het Internationale Jaar van het Bos een interessant gegeven voor Vlaams minister Joke Schauvliege om de zonevreemde bossen definitief te beschermen. De “Vereniging voor Bos in Vlaanderen” luidt de alarmklok. Zij doen het voorstel om het huidig Bosdecreet even streng te maken als het Duinendecreet. Dat was het enigste middel om de laatste duinen in Vlaanderen te redden. Nu de bossen nog !
Met de bosaanplanting en boscompensatie – wie een bos rooit is verplicht een nieuw bos aan te planten – is het in Vlaanderen erg triestig gesteld. In het Ruimtelijk Structuurplan was voorzien dat er tegen 2.007 minstens 10.000 ha bos in Vlaanderen moest bijkomen. Daar is spijtig genoeg bitter weinig van in huis gekomen. In het jaar 2.009 werd in Vlaanderen 291 ha bos gekapt en 203 ha aangeplant, een netto verlies. Van de beloofde 4.810 ha stadsbossen is slechts 815 ha gerealiseerd. In 2.009 kocht Vlaanderen slechts 10 ha grond voor compensatiebossen. In 2.010 was dit 46 ha. Er is ondertussen een compensatieachterstand van 1.100 ha. Eigenaars die een bos kappen, kunnen i.p.v. zelf een bos heraan te planten een financiële bijdrage doen aan het Compensatiefonds. De meesten kiezen voor deze gemakkelijkheidsoplossing. In dit fonds steekt ondertussen een massa geld maar het wordt amper gebruikt. Vele herbebossingsprojecten stuiten op het bindende neen van de landbouwadministratie. Ook gemeenten en provincies kunnen sinds kort putten uit het Compensatiefonds. We doen dan ook een vriendelijke maar kordate oproep aan alle gemeenten in onze regio om naar plaatsen te zoeken waar nieuw bos kan worden aangelegd. De Vlaamse overheid sponsort tot 80% van de gemaakte uitgaven. Waar wachten jullie nog op ?
Ook de milieuvereniging Natuurpunt voert actie onder de slogan “Plant je boom”. Ze willen 100.000 nieuwe bomen planten. Iedereen kan meedoen door 40 euro te storten waarmee Natuurpunt dan 10 bomen uitplant. Samen kunnen we de achteruitgang van de bossen in Vlaanderen stoppen en terug in het offensief gaan.
Verdere info op www.natuurpunt.be.
