Heimwee doet ons hart verlangen naar een sympathieke publieke spaarbank. Ooit leerde de ASLK de kleine Vlamingen sparen en beleggen. De financiële crisis doet het publiek dromen van een simpele bank, zonder zotte producten.
Geschiedenisonderzoek is een zwakke kant van de Vlamingen. Tientallen sleutelfiguren van onze geschiedenis wachten op een analyse van hun leven. Victor Leemans, kardinaal Mercier, Hugo Schiltz, Achilles Van Acker … kregen geen onafhankelijk, grondig onderzoek en de lijst is veel langer.
Een mooie uitzondering is er nu in de financiële sector en die uitzondering kan de discussie over het splitsen van onze banken in een nutsdeel (sparen, lenen, betalen) en een zakenbankdeel (aandelenhandel, fusies) voeden. Erik Buyst, hoogleraar economische geschiedenis van de KU Leuven en nauw betrokken bij Vives (Vlaams Instituut voor Economie en Samenleving), levert met zijn team een straf boek over de ASLK.
De ASLK was een overheidsspaarkas met een belangrijke sociale, en op de duur ook culturele rol. Vóór de Tweede Wereldoorlog mocht ‘het Kaske’, zoals het populair heette bij zijn Vlaamse personeelsleden, een tijd de titel ‘grootste spaarkas ter wereld’ dragen. Van die traditie, de grootsheid, dat emanciperende schiet geen zier meer over. Het Kaske werd het slachtoffer van onkunde, politieke intriges, gebrek aan visie en op de duur, onder leiding van Maurice Lippens en andere mispunten, grootheidswaanzin.
Ruggensteun
Het pleidooi voor een eigen Vlaamse Gemeenschapsbank, een krachtige openbare instelling die de financiële ruggensteun is van de gemeenschap van wie zij haar voornaamste werkingsmiddelen ontvangt, werd nooit ernstig beluisterd. Godfried van de Perre, stichter-voorzitter van de Vlaamse Personeelsvereniging van de ASLK, jurist en Vlerick-boy: ‘De ASLK was in de Belgische en de Vlaamse financiën een sterke en levenskrachtige instelling met sociale opdrachten die bijdroegen tot de gemeenschapsopbouw. De ASLK financierde onder meer de sociale woonkredieten en sociale huisvestingsmaatschappijen, de universitaire expansiekredieten, het kankerfonds, de culturele investeringen, enzovoort. In 1981 deed de ASLK bijvoorbeeld een winstderving van 2,6 miljard Belgische frank voor deze sociale oogmerken’. Na de privatisering in de jaren negentig werden de sociale opdrachten geliquideerd.
Over de privatisering van de ASLK is nooit een serieus maatschappelijk debat gevoerd. Maurice Lippens kreeg met de soldenkoop van de ASLK zijn ‘cadeau’ voor de manoeuvres die de fameuze raid van Carlo de Benedetti op de Generale Maatschappij afblokte. Bij de eerste privatiseringsronde in oktober 1993 incasseerden Lippens en co een onwaarschijnlijke bonus, want de ASLK had op dat ogenblik een zeer behoorlijk rendement op eigen vermogen, was een instelling met 1.000 agentschappen, 10.000 medewerkers en een super spaarmatras aan eigen vermogen. Na de volledige ASLK-privatisering is dit collectieve vermogen weggesmolten en dit scenario heeft zich herhaald met het debacle van Dexia.
Privatisering
De jaren zeventig waren de tijd van de goedkeuring van de Mammoetwet van 30 juni 1975, die de branchevervaging en despecialisatie inluidde tussen de klassieke banken en de spaarkassen en de coöperatieve spaarkassen, zoals BAC en Cera. Het begrip ‘staatsbank’ kreeg een pejoratieve bijklank in een tijdsgeest waar het ultraliberalisme à la Thatcher de kop opstak en de gangbare politisering van de beheersorganen van de openbare kredietinstellingen en de partijpolitieke verdeling van de beheersmandaten de ogen uitstak.
Van de Perre: ‘In deze tijdsgeest werd de roep naar privatisering van de ASLK luider. De vraag was of de overheid zich sowieso moet bezighouden met het voeren van bankzaken. Guy Verhofstadt maakte van de privatisering van de ASLK één van zijn neoliberale strijdpunten.’
Het geld van de verkoop aan de privébankiers was absoluut nodig om de staatsschuld af te bouwen voor de fameuze Maastrichtnorm. Het publieke debat rond de privatisering werd afgeblokt. Buiten academisch weerwerk van de socialistische hoogleraar Piet Frantzen en getouwtrek van sp.a’er Freddy Willockx slikten de socialisten de privatisering.
Godfried van de Perre publiceerde maandelijks geanimeerde nieuwsbrieven en tussendoor twee spraakmakende witboeken : “De Vlamingen in de ASLK” (1980) en “Naar een Vlaamse Spaarkas – de N-F boedelscheiding: van slogan tot koncept “ (1982). Van de Perre : ‘Bij mijn weten is dit conceptueel model van communautaire N-F-boedelscheiding één van de eerste concrete uitwerkingen van een dergelijke aanpak binnen de Vlaamse Beweging.’
Erik Buyst e.a. Van ASLK tot Fortis. Afscheid van een openbare instelling 1935-1998. Roularta Books, 2012, 380 blz., €29,95, ISBN 9789086794294.
Frans Crols – www.doorbraak.be